NewsEdit Η τεχνητή νοημοσύνη μπήκε ορμητικά στη ζωή μας, όμως οι περισσότεροι χρήστες τη χρησιμοποιούν ακόμη σαν μια γυαλιστερή αλλά παρεξηγημένη μηχανή αναζήτησης. Το ChatGPT, το πιο γνωστό εργαλείο της OpenAI, είναι στην πραγματικότητα ένας «ψηφιακός συνεργάτης» που μπορεί να γράφει, να αναλύει, να διδάσκει, να συνοψίζει και να προσαρμόζεται στις ανάγκες μας – εφόσον ξέρουμε πώς να του μιλήσουμε.
Με βάση τον πρακτικό οδηγό της Wall Street Journal και τις βέλτιστες πρακτικές από την κοινότητα χρηστών, παρουσιάζουμε ένα αναλυτικό explainer για να μάθετε να χρησιμοποιείτε το ChatGPT όχι απλώς σωστά, αλλά έξυπνα, με ασφάλεια και δημιουργικότητα.
Γιατί οι περισσότεροι δεν χρησιμοποιούμε σωστά την τεχνητή νοημοσύνη;
Από τότε που το ChatGPT εμφανίστηκε δημόσια, στα τέλη του 2022, εκατομμύρια χρήστες άρχισαν να το δοκιμάζουν με ερωτήσεις, δοκίμια, συνταγές και επιχειρηματικά πλάνα. Όμως, όπως εξηγεί η δημοσιογράφος Αλεξάντρα Σάμιουελ στη Wall Street Journal, οι περισσότεροι το αντιμετωπίζουμε σαν μια πιο «έξυπνη Google». Αναζητούμε απαντήσεις, αλλά δεν το «εκπαιδεύουμε» ώστε να μας καταλαβαίνει.
Η ουσία όμως της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative AI) δεν είναι να απαντά απλώς· είναι να συνομιλεί, να μαθαίνει και να προσαρμόζεται. Για να το κάνει αυτό, χρειάζεται πληροφορίες, καθοδήγηση και σωστά prompts. Ο τρόπος με τον οποίο «στήνουμε» το ChatGPT καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα και την ακρίβεια των απαντήσεών του.
Τι σημαίνει «προσωποποιημένη χρήση» της τεχνητής νοημοσύνης;
Η προσωποποίηση είναι η μετάβαση από τη γενική στην εξατομικευμένη εμπειρία. Όπως ένας άνθρωπος που σας γνωρίζει καλά προβλέπει τις ανάγκες και τις προτιμήσεις σας, έτσι και το ChatGPT μπορεί –μέσω ρυθμίσεων και κατάλληλων οδηγιών– να αποκτήσει μια πιο «ανθρώπινη» συνέπεια στις απαντήσεις του.
Η λειτουργία «Εξατομίκευση» στις ρυθμίσεις επιτρέπει να εισάγουμε βασικά στοιχεία για εμάς: επάγγελμα, ενδιαφέροντα, πεδία ενασχόλησης, ακόμα και ύφος λόγου που προτιμούμε. Για παράδειγμα, ένας δημοσιογράφος μπορεί να ζητήσει από το ChatGPT να γράφει σε ύφος ρεπορτάζ, με ισορροπία ανάμεσα στην πληροφόρηση και την αφήγηση. Ένας προγραμματιστής μπορεί να ζητήσει σύντομες, δομημένες απαντήσεις με παραδείγματα κώδικα.
Η Σάμιουελ γράφει ότι η ίδια έχει εισαγάγει στο ChatGPT πληροφορίες για την οικογένειά της και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί στη δουλειά της, ώστε το μοντέλο να προσφέρει προτάσεις πιο κοντά στην καθημερινότητά της. Αυτή είναι η πρώτη και πιο ουσιαστική επένδυση: να κάνετε το ChatGPT να σας γνωρίσει.
Πώς ρυθμίζουμε το ύφος και τον τρόπο επικοινωνίας;
Αφού δημιουργήσετε ένα βασικό προφίλ, το επόμενο βήμα είναι να ορίσετε πώς θέλετε να σας «μιλά» το εργαλείο. Στην ενότητα «Προσαρμοσμένες οδηγίες» μπορείτε να γράψετε δύο απαντήσεις:
- Τι θέλετε να γνωρίζει το ChatGPT για εσάς ώστε να απαντά καλύτερα;
- Πώς θέλετε να απαντά;
Αυτές οι δύο ερωτήσεις είναι η καρδιά του personalization. Εκεί μπορείτε να ορίσετε ότι θέλετε συνοπτικές απαντήσεις, λίστες με bullets, παραπομπές σε πηγές, ή ύφος φιλικό αλλά επαγγελματικό.
Για παράδειγμα:
«Να απαντάς με σαφήνεια, με ύφος δημοσιογραφικό και χωρίς υπερβολές. Όταν αναφέρεσαι σε γεγονότα, να εξηγείς τα συμφραζόμενα και να προτείνεις πηγές.»
Ένα άλλο χρήσιμο κόλπο είναι να ορίζετε ρόλους. Αν π.χ. δουλεύετε σε μια παρουσίαση, μπορείτε να ζητήσετε:
«Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίας, να ενεργείς σαν coach. Κάνε ερωτήσεις που με βοηθούν να οργανώσω τη σκέψη μου, χωρίς να γράφεις εσύ τις απαντήσεις.»
Με αυτό τον τρόπο, το ChatGPT λειτουργεί όχι απλώς ως εργαλείο, αλλά ως συνεργάτης.
Τι είναι ένα «καλό prompt» και γιατί έχει σημασία;
Το prompt είναι ο τρόπος με τον οποίο δίνουμε οδηγίες στην τεχνητή νοημοσύνη. Ένα κακοδιατυπωμένο prompt παράγει γενικόλογες απαντήσεις, ενώ ένα καλά στοχευμένο prompt ξεκλειδώνει τις δυνατότητές της.
Για αποτελεσματική επικοινωνία:
- Να είστε συγκεκριμένοι. Αντί για «γράψε ένα άρθρο για την τεχνητή νοημοσύνη», γράψτε: «Γράψε ένα δημοσιογραφικό άρθρο 1.000 λέξεων με τίτλο, lead και μεσότιτλους, σε ύφος εφημερίδας, για την επιρροή της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση».
- Να δίνετε ρόλο. «Ενεργείς ως ειδικός στην κυβερνοασφάλεια και εξηγείς σε κοινό μη τεχνικών χρηστών».
- Να προσδιορίζετε το ύφος. «Σε ύφος ανάλυσης Politico ή Economist, με σύνθετη γλώσσα αλλά καθαρή δομή.»
- Να ζητάτε επανάληψη ή βελτίωση. «Τώρα ξαναγράψε το με πιο σύντομες παραγράφους και παραδείγματα από την Ελλάδα.»
Ο «κανόνας των τριών επιπέδων» που προτείνουν οι έμπειροι χρήστες είναι:
Συμφραζόμενα → Ρόλος → Εντολή.
Παράδειγμα:
«Είσαι δημοσιογράφος τεχνολογίας (ρόλος). Γράψε ένα explainer για τη σωστή χρήση του ChatGPT (εντολή), λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία από τη Wall Street Journal και τις νέες ρυθμίσεις εξατομίκευσης (συμφραζόμενα).»
Πόσο ασφαλές είναι να μοιραζόμαστε προσωπικά δεδομένα;
Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η προστασία των προσωπικών πληροφοριών. Η OpenAI χρησιμοποιεί, από προεπιλογή, ανώνυμα δεδομένα συνομιλιών για τη βελτίωση των μοντέλων της. Αν όμως θέλετε να περιορίσετε αυτό το ενδεχόμενο, μπορείτε να το κάνετε από το μενού «Ρυθμίσεις» → «Στοιχεία ελέγχου δεδομένων», απενεργοποιώντας την επιλογή «Βελτίωση του μοντέλου για όλους».
Αυτό σημαίνει ότι το περιεχόμενο των συνομιλιών σας δεν θα χρησιμοποιηθεί για εκπαίδευση νέων εκδόσεων. Ειδικά για επαγγελματίες που διαχειρίζονται εμπιστευτικές πληροφορίες –δημοσιογράφους, δικηγόρους, συμβούλους επιχειρήσεων– η επιλογή αυτή είναι απαραίτητη.
Πέρα από αυτό, συνιστάται:
- Να μην μοιράζεστε ονόματα, διευθύνσεις, αριθμούς πελατών ή εσωτερικά έγγραφα.
- Να χρησιμοποιείτε ανώνυμες περιγραφές όταν αναφέρεστε σε υποθέσεις ή projects.
- Να καθαρίζετε τη μνήμη του ChatGPT από παρωχημένες ή μη χρήσιμες πληροφορίες.
Τι είναι η «μνήμη» του ChatGPT και γιατί χρειάζεται προσοχή;
Η λειτουργία Memory επιτρέπει στο ChatGPT να θυμάται στοιχεία από προηγούμενες συνομιλίες. Έτσι, δεν χρειάζεται κάθε φορά να του ξαναλέτε ποιος είστε ή τι δουλεύετε. Αν του έχετε ήδη πει ότι είστε δημοσιογράφος που γράφει για την τεχνητή νοημοσύνη, θα το θυμάται και θα προσαρμόζει τις απαντήσεις του ανάλογα.
Η μνήμη όμως είναι χρήσιμη μόνο εφόσον τη διαχειρίζεστε. Από το μενού «Εξατομίκευση» → «Διαχείριση Μνήμης», μπορείτε να δείτε τι θυμάται το ChatGPT για εσάς και να διαγράψετε ή να ενημερώσετε στοιχεία. Αυτός ο τακτικός έλεγχος εξασφαλίζει ότι το μοντέλο δεν βασίζεται σε παλιές ή λανθασμένες πληροφορίες.
Πρακτική συμβουλή:
Κρατήστε μόνο πληροφορίες που θέλετε να χρησιμοποιούνται διαρκώς (π.χ. επάγγελμα, τομέας, ύφος). Διαγράψτε δεδομένα έργων που ολοκληρώθηκαν ή προσωπικά στοιχεία που δεν χρειάζεται πλέον να γνωρίζει.
Μπορώ να αλλάξω την εμφάνιση και τη φωνή του ChatGPT;
Ναι, και μάλιστα αυτό επηρεάζει σημαντικά την εμπειρία χρήσης. Από το μενού «Ρυθμίσεις» → «Γενικά», μπορείτε να επιλέξετε φωτεινό ή σκοτεινό θέμα και να προσαρμόσετε το χρώμα προφοράς. Η δημοσιογράφος της WSJ αναφέρει ότι επιλέγει μοβ αποχρώσεις επειδή τις συνδέει με δημιουργικότητα – και η ψυχολογία των χρωμάτων όντως παίζει ρόλο στην παραγωγικότητα.
Επιπλέον, η φωνητική λειτουργία που εισήχθη πρόσφατα επιτρέπει να συνομιλείτε προφορικά με το ChatGPT. Υπάρχουν διαφορετικές φωνές με διακριτό ύφος: ουδέτερες, εκφραστικές, πιο χαμηλότονες. Η επιλογή της κατάλληλης φωνής κάνει το εργαλείο πιο φυσικό και προσβάσιμο, ιδίως για όσους το χρησιμοποιούν εν κινήσει.
Πώς επιλέγω το κατάλληλο μοντέλο;
Το ChatGPT διαθέτει διαφορετικά μοντέλα ανάλογα με την ανάγκη:
- GPT-5 (το προεπιλεγμένο στις νέες εκδόσεις) είναι το πιο ισορροπημένο, ικανό για ανάλυση, λογική σκέψη και δημιουργική γραφή.
- GPT-5 Pro εστιάζει στη στρατηγική σκέψη, στην αναλυτική εμβάθυνση και στην ακρίβεια των πληροφοριών.
- GPT-4o είναι ταχύτερο και πιο ευέλικτο, ιδανικό για καθημερινή χρήση, brainstorming ή πρόχειρες ιδέες.
Στις «Ρυθμίσεις» → «Γενικά» → «Εμφάνιση επιπλέον μοντέλων» μπορείτε να ενεργοποιήσετε τη δυνατότητα επιλογής μοντέλου ανά συνομιλία. Η επιλογή σωστού μοντέλου είναι σαν να επιλέγετε συνεργάτη: άλλο χρειάζεστε για μια συνέντευξη, άλλο για έναν οικονομικό υπολογισμό.
Πόσο συχνά πρέπει να ελέγχω τις ρυθμίσεις μου;
Η Σάμιουελ προτείνει έναν έλεγχο κάθε λίγες εβδομάδες. Η OpenAI προσθέτει συνεχώς νέες δυνατότητες: επιλογή προεπιλεγμένης «προσωπικότητας», νέες φωνές, εργαλεία μνήμης ή λειτουργίες για εικόνες και πίνακες. Η τακτική επιμέλεια εξασφαλίζει ότι αξιοποιείτε στο έπακρο το εργαλείο, χωρίς να αφήνετε παραμελημένες ρυθμίσεις που μπορεί να επηρεάζουν την ιδιωτικότητα ή την ακρίβεια των απαντήσεων.
Πώς να κάνετε το ChatGPT πραγματικό συνεργάτη σας: πρακτικά tips
- Ξεκινήστε κάθε συνομιλία με πλαίσιο.
Πείτε ποιος είστε, τι κάνετε και ποιο είναι το ζητούμενο. «Είμαι αρχισυντάκτης σε εφημερίδα. Θέλω να συντάξεις ένα ενημερωτικό άρθρο 800 λέξεων με ουδέτερο ύφος και μεσότιτλους.» - Χρησιμοποιήστε prompts-αλυσίδες.
Μην περιμένετε τέλεια απάντηση με την πρώτη. Ζητήστε αναθεωρήσεις, βελτιώσεις, διαφορετικές εκδοχές. - Πειραματιστείτε με ύφος.
Ζητήστε να γράψει το ίδιο κείμενο σε ύφος Guardian, New York Times ή WSJ για να δείτε ποιο σας εξυπηρετεί. - Ζητήστε επεξηγήσεις.
Αν δεν καταλαβαίνετε γιατί το ChatGPT πρότεινε κάτι, γράψτε: «Εξήγησέ μου τη λογική πίσω από αυτή την πρόταση.» - Χρησιμοποιήστε το ως εργαλείο σκέψης, όχι υποκατάστατο.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εξαιρετική στο να οργανώνει ιδέες και να παρέχει εναλλακτικές, αλλά η τελική κρίση πρέπει να είναι ανθρώπινη.
Πώς να αποφεύγετε τα λάθη και τις «παγίδες» του ChatGPT
Όσο εξελιγμένο κι αν είναι, το ChatGPT δεν είναι αλάνθαστο. Μπορεί να παρουσιάζει με αυτοπεποίθηση ανακριβείς πληροφορίες – αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν hallucinations. Για να περιορίσετε τα λάθη:
- Να ζητάτε πάντα πηγές. «Ανέφερε πηγές ή στοιχεία από το 2024 και μετά.»
- Να διασταυρώνετε τα δεδομένα. Ελέγχετε ό,τι εμφανίζεται ως «γεγονός».
- Να χρησιμοποιείτε εξωτερικές αναζητήσεις (π.χ. εργαλεία web search) για επικαιροποιημένα θέματα.
- Να θυμάστε ότι η τελική ευθύνη είναι δική σας. Το ChatGPT βοηθά, δεν αντικαθιστά την κρίση, τη δεοντολογία ή τη δημοσιογραφική επαλήθευση.
Πώς εξελίσσεται η σχέση μας με την τεχνητή νοημοσύνη;
Η νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι εποχή εργαλείων αλλά συνεργασιών. Ο χρήστης που μαθαίνει να συνομιλεί σωστά με το ChatGPT αποκτά ένα ψηφιακό alter ego που οργανώνει σκέψεις, επιμελείται κείμενα, δημιουργεί σενάρια ή στρατηγικές. Η ευφυΐα πλέον δεν βρίσκεται μόνο στο λογισμικό, αλλά στη σχέση που αναπτύσσουμε μαζί του.
Όπως γράφει η Σάμιουελ, «η αποτελεσματική χρήση του ChatGPT δεν είναι θέμα τεχνολογίας αλλά επικοινωνίας». Όσο καλύτερα το κατανοούμε, τόσο πιο κοντά φτάνουμε στην ουσία της τεχνητής νοημοσύνης: την αλληλεπίδραση ανθρώπου και μηχανής, όπου ο πρώτος παραμένει οδηγός και ο δεύτερος επιταχυντής.
Συμπέρασμα: Η τεχνητή νοημοσύνη θέλει καλές ερωτήσεις
Το ChatGPT δεν είναι μια αυτόνομη οντότητα. Είναι καθρέφτης της δικής μας σαφήνειας, δημιουργικότητας και μεθοδικότητας. Όσο καλύτερα ρωτάμε, τόσο πιο βαθιά και χρήσιμα μας απαντά.
Αν θέλουμε να το χρησιμοποιούμε σωστά, πρέπει να θυμόμαστε τρεις βασικές αρχές:
- Δώστε του τα σωστά δεδομένα.
- Διαμορφώστε τις σωστές συνθήκες.
- Ρωτήστε με ακρίβεια.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ήδη εδώ – αλλά η έξυπνη τεχνητή νοημοσύνη αρχίζει από τον άνθρωπο που τη χρησιμοποιεί. Και όπως σε κάθε συνεργασία,