NewsEdit Μπορεί ο καπιταλισμός να επιβιώσει από τις ίδιες του τις αντιφάσεις; Στο νέο του βιβλίο, ο Δημήτρης Κωνσταντέλλης επιχειρεί μια ψύχραιμη αλλά αιχμηρή διάγνωση του συστήματος που κυριαρχεί στον πλανήτη και ταυτόχρονα θέτει το ερώτημα: πόσο «οικονομικά εγγράμματες» είναι οι κοινωνίες που τον βιώνουν;
Η εποχή της διαρκούς κρίσης
Πανδημία, διαταραχή των εφοδιαστικών αλυσίδων, ενεργειακό σοκ, εκτίναξη πληθωρισμού, πόλεμος στην Ουκρανία, ανάφλεξη στη Γάζα, ραγδαία είσοδος της τεχνητής νοημοσύνης, εμπορικοί πόλεμοι, πολιτικές ανατροπές. Η τελευταία πενταετία μοιάζει με καταιγίδα που δεν σταματά. Και κάθε νέο επεισόδιο αφήνει βαθιά οικονομικά ίχνη στην καθημερινότητα των κοινωνιών.
Σε αυτό το περιβάλλον, ο Δημήτρης Κωνσταντέλλης –καθηγητής Οικονομίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και συγγραφέας– επανέρχεται με το βιβλίο «Καπιτακλυσμός: Μια διερεύνηση της ιδιαιτερότητας και της βιωσιμότητας του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος» (εκδ. Παπαζήση). Ένα έργο που φιλοδοξεί να λειτουργήσει και ως εγχειρίδιο «οικονομικού εγγραμματισμού» για το ευρύτερο κοινό.
Το έλλειμμα της οικονομικής παιδείας
Όπως υπογραμμίζει ο συγγραφέας, η ελληνική κοινωνία πάσχει από χαμηλό επίπεδο οικονομικής παιδείας, κάτι που καταγράφεται και σε διεθνείς έρευνες του ΟΟΣΑ. Η έλλειψη κατάλληλων μαθημάτων στη βασική και ανώτατη εκπαίδευση αφήνει τους πολίτες αδύναμους απέναντι στις αλλεπάλληλες κρίσεις.
Η ευθύνη, σημειώνει ο Κωνσταντέλλης, δεν βαραίνει μόνο το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα και φυσικά τα μέσα ενημέρωσης, που συχνά αδυνατούν να εξηγήσουν με σαφήνεια τα μεγάλα οικονομικά φαινόμενα.
Οι «επτά πληγές» του καπιταλισμού
Ο συγγραφέας βλέπει τον καπιταλισμό να κυριαρχεί παγκοσμίως, αλλά ταυτόχρονα να κινδυνεύει από έναν δικό του «κατακλυσμό». Τονίζει επτά κεντρικές αδυναμίες του συστήματος:
- Οικονομική στασιμότητα
- Εκρηκτικές ανισότητες, που επιδεινώνονται από την ΤΝ και την κλιματική κρίση
- Υπέρογκο χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό
- Υπερδιόγκωση και απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα
- Συχνές και σφοδρές οικονομικές κρίσεις
- Μονοπωλιακές τάσεις στη διεθνή οικονομία
- Οικονομική διαφθορά, από φοροδιαφυγή έως χειραγώγηση αγορών
Συνολικά, μιλά για μια «πολυκρίση» όπου το ένα πρόβλημα τροφοδοτεί το άλλο, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα.
Μεταρρύθμιση αντί για κατάρρευση
Παρά την κριτική του, ο Κωνσταντέλλης δεν τάσσεται υπέρ της κατάργησης του καπιταλισμού. Αναγνωρίζει την ικανότητά του να παράγει πλούτο και υλική ευημερία, αλλά επιμένει στην ανάγκη μετασχηματισμού του σε ένα πιο βιώσιμο σύστημα – οικονομικά, κοινωνικά και οικολογικά.
Ανάμεσα στα εργαλεία που προτείνει διεθνώς η συζήτηση βρίσκονται η υπερφορολόγηση υψηλών εισοδημάτων, η φορολόγηση του κεφαλαίου, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι και ο διεθνής συντονισμός φορολογικών πολιτικών. Ο ίδιος όμως θεωρεί τα μέτρα αυτά ανεπαρκή και προτείνει μια πιο ριζοσπαστική –αλλά και εθελοντική– λύση: τη φορολόγηση των πλουσίων με αντάλλαγμα μη υλικά προνόμια και κοινωνική αναγνώριση.
Ένα κάλεσμα σε κατανόηση και δράση
Ο «Καπιτακλυσμός» δεν είναι απλώς μια κριτική στον καπιταλισμό· είναι μια προσπάθεια να δοθεί στους πολίτες η γνώση και τα εργαλεία για να κατανοήσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Και ίσως, να συμβάλουν στον επαναπροσδιορισμό ενός συστήματος που φαίνεται να τρέχει διαρκώς πίσω από τις ίδιες του τις κρίσεις.