NewsEdit Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει ένα πρωτοφανές νομικό και γεωπολιτικό δίλημμα, καθώς προσπαθεί να αξιοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια που βρίσκονται σε βελγικά χέρια για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκεται το Βέλγιο και η Euroclear, ο ευρωπαϊκός οργανισμός εκκαθάρισης συναλλαγών σε τίτλους, με αποτέλεσμα ένα μπρα ντε φερ που θέτει ερωτήματα για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τη θέση μικρών κρατών απέναντι στις μεγάλες αποφάσεις της Ένωσης.
Τι συμβαίνει με τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια;
Τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, ύψους περίπου 140 δισεκατομμυρίων ευρώ, βρίσκονται κατατεθειμένα σε ομόλογα μέσω της Euroclear, με έδρα τις Βρυξέλλες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να χρησιμοποιηθούν αυτά τα κεφάλαια ως δάνειο προς το Κίεβο, προκειμένου να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό της Ουκρανίας. Το Βέλγιο, όμως, αντιδρά, υποστηρίζοντας ότι η κατάσχεση τέτοιων κεφαλαίων θα είναι παράνομη και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη χώρα σε διεθνή δικαστήρια, οδηγώντας ενδεχομένως σε χρεοκοπία λόγω του ύψους των κεφαλαίων.
Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ τονίζει ότι η βιαστική προώθηση του σχεδίου θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τις πιθανότητες για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Η Euroclear, ως ανώνυμη εταιρεία υπό βελγικό δίκαιο, δεν μπορεί να ενεργήσει χωρίς την ρητή εντολή της κυβέρνησης, δημιουργώντας ένα νομικό αδιέξοδο για την ΕΕ.
Η νομική διάσταση: μπορεί η ΕΕ να επιβάλλει τη δήμευση;
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται η νομική ερώτηση: μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβάλει σε ένα κράτος μέλος να παρακάμψει την κυριαρχία του για να χρηματοδοτήσει μια πολιτική πρωτοβουλία; Το Βέλγιο υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε τέτοια παρέμβαση θα ήταν παράνομη και θα έθετε τόσο τη βελγική κυβέρνηση όσο και τη Euroclear σε κίνδυνο διεθνών αξιώσεων.
Αντίθετα, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η χρήση των κεφαλαίων για την Ουκρανία έχει κρίσιμη γεωπολιτική σημασία και επιδιώκει να βρει νομικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την ενεργοποίηση των κεφαλαίων χωρίς να παραβιάζει ευθέως τους νόμους των κρατών μελών. Παρά τις προτάσεις για νομικές λύσεις, το Βέλγιο δηλώνει ότι δεν έχει λάβει καμία συγκεκριμένη διατύπωση, γεγονός που εντείνει την αβεβαιότητα.
Γεωπολιτικές συνέπειες: γιατί το Βέλγιο ανησυχεί
Η αντιπαράθεση δεν είναι μόνο νομική. Το Βέλγιο είναι μια μικρή χώρα με πληθυσμό όμοιο με την Ελλάδα και έκταση συγκρίσιμη με την Πελοπόννησο. Η δήμευση των ρωσικών κεφαλαίων θα μπορούσε να φέρει τη χώρα σε οξεία αντιπαράθεση με τη Ρωσία, με απρόβλεπτες συνέπειες για τα βελγικά assets διεθνώς. Επιπλέον, κανένας αξιωματούχος δεν φαίνεται πρόθυμος να υπογράψει τη σχετική πράξη, καθώς όλοι κατανοούν τους κινδύνους.
Ο Ντε Βέβερ επισημαίνει ότι ιστορικά, κατά τη διάρκεια πολέμων, τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία δεν χρησιμοποιήθηκαν για άμεση χρηματοδότηση τρίτων χωρών, αλλά στο πλαίσιο μεταπολεμικών διευθετήσεων και πολεμικών επανορθώσεων από το ηττημένο μέρος. Η προοπτική αντιποίνων από τη Ρωσία και σημαντικών αξιώσεων κατά του Βελγίου και της Euroclear είναι ένας από τους λόγους που η χώρα επιμένει στην άρνησή της.
Ποια είναι η στάση των άλλων χωρών της ΕΕ;
Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ ασκούν αυξανόμενη πίεση στο Βέλγιο να απελευθερώσει τα κεφάλαια. Πέρα από την ΕΕ, χώρες όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες διαθέτουν επίσης ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, καλούνται να συμμετάσχουν σε μια κοινή στρατηγική.
Ωστόσο, η βελγική κυβέρνηση δηλώνει ότι ήδη χρησιμοποιεί τα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν από τους τόκους των παγωμένων κεφαλαίων για την υποστήριξη της Ουκρανίας, εκτιμώντας ότι το 2025 αυτά τα έσοδα θα φτάσουν περίπου το 1 δισ. ευρώ. Οι διπλωμάτες, όμως, αμφισβητούν την επάρκεια και τη διαφάνεια αυτών των μέτρων, θεωρώντας ότι η συνεχής χρονοτριβή θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ευρώπης.
Το bras de fer και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις για την ΕΕ
Το θέμα αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν οι αποφάσεις στην ΕΕ πρέπει να λαμβάνονται με πλειοψηφία χωρίς δυνατότητα βέτο από μικρές χώρες, όπως επιθυμούν οι λεγόμενοι φεντεραλιστές. Αν το Βέλγιο έχει αυτή τη δύναμη σήμερα, φανταστείτε την Ελλάδα ή κάποια άλλη μικρή χώρα αύριο σε ένα παρόμοιο ζήτημα: θα αποδεχόμασταν τη μεγαλύτερη ενοποίηση ή θα υπήρχε ισχυρή αντίδραση;
Η περίπτωση του Βελγίου δείχνει ότι οι μικρές χώρες μπορούν να μπλοκάρουν αποφάσεις κρίσιμες για την ΕΕ, εξασφαλίζοντας την κυριαρχία τους αλλά και δημιουργώντας αμφιβολίες για την ικανότητα της Ένωσης να ενεργεί ενιαία σε κρίσιμες στιγμές.
Πότε θα ληφθεί απόφαση;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ελπίζει ότι μια συμφωνία θα επιτευχθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις 18-19 Δεκεμβρίου. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει προτείνει εναλλακτικές λύσεις για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, αλλά το σχέδιο για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία παραμένει στο επίκεντρο, δεδομένου ότι πολλά κράτη μέλη αντιτίθενται στην αύξηση του χρέους τους.
Η ΕΕ πρέπει να ζυγίσει την ανάγκη άμεσης χρηματοδότησης της Ουκρανίας με την αναγκαία νομιμότητα και τη γεωπολιτική σταθερότητα. Η πίεση προς το Βέλγιο θα ενταθεί, ενώ η διπλωματική διαχείριση των νομικών και πολιτικών κινδύνων παραμένει κρίσιμη.
Μια κρίσιμη δοκιμασία για την ευρωπαϊκή συνοχή
Η αντιπαράθεση Βέλγιο – ΕΕ υπερβαίνει τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Είναι μια δοκιμασία για την ίδια την έννοια της ευρωπαϊκής συνοχής και για το πώς θα αντιμετωπίζονται οι κρίσιμες αποφάσεις στο μέλλον. Η μικρή χώρα μπλοκάρει την πλειοψηφία, αλλά προστατεύει τη δική της κυριαρχία και τη σταθερότητά της.
Το ερώτημα παραμένει: η Ευρώπη θα πρέπει να δίνει περισσότερη δύναμη στα κράτη μέλη ή η πλειοψηφία να αποφασίζει για όλα, ακόμα κι αν μία χώρα διαφωνεί; Το bras de fer στο Βέλγιο αποτελεί μια πρώτης τάξεως προειδοποίηση ότι η πολιτική και γεωπολιτική ισορροπία σε ένα πολυεθνικό μπλοκ είναι εξαιρετικά λεπτή και ότι οι αποφάσεις για κρίσιμα θέματα δεν μπορούν να ληφθούν χωρίς πλήρη σεβασμό σε νομικές, οικονομικές και στρατηγικές παραμέτρους.
Η Ευρώπη μπροστά σε ένα σταυροδρόμι
Η υπόθεση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων φέρνει στο φως τις δυσκολίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η προσπάθεια της ΕΕ να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια για την Ουκρανία συγκρούεται με τη νομική και γεωπολιτική πραγματικότητα. Το Βέλγιο, μικρό αλλά κρίσιμο, υπερασπίζεται τη νομιμότητα και την ασφάλεια της χώρας του, δημιουργώντας ένα σημαντικό προηγούμενο.
Η έκβαση θα καθορίσει όχι μόνο τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ θα παίρνει αποφάσεις στο μέλλον. Η Ευρώπη παρακολουθεί προσεκτικά, καθώς κάθε βήμα μπορεί να έχει συνέπειες για την ενότητα, τη νομιμότητα και τη γεωπολιτική ισχύ του μπλοκ.