NewsEdit Η πρωτεύουσα του Ιράν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή κρίση νερού που απειλεί τη ζωή εκατομμυρίων κατοίκων. Ο πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν προειδοποίησε ότι οι πολίτες ενδέχεται να χρειαστεί να εγκαταλείψουν την πόλη εάν οι βροχοπτώσεις δεν επανέλθουν σύντομα, ενώ η διανομή νερού ενδέχεται να γίνεται με δελτίο.
Η μητροπολιτική περιοχή της Τεχεράνης φιλοξενεί περίπου 15 εκατομμύρια ανθρώπους και η έλλειψη νερού έχει ήδη δημιουργήσει έντονο πανικό στους πολίτες.
Οι εικόνες πιστών που στέκονται με τα πρόσωπά τους στραμμένα προς τον ουρανό σε τζαμιά της Τεχεράνης, προσευχόμενοι για βροχή, έχουν γίνει σύμβολο της απόγνωσης που επικρατεί στην πόλη. Ο Ιρανός πρόεδρος δήλωσε ότι αν η ξηρασία συνεχιστεί μέχρι τον Δεκέμβριο, η διανομή νερού θα περιοριστεί αυστηρά και οι κάτοικοι «θα πρέπει να εκκενώσουν την πόλη». Πολλοί ειδικοί χαρακτηρίζουν την εκκένωση ανέφικτη, ωστόσο η δήλωση αντικατοπτρίζει την σοβαρότητα της κατάστασης.
Κρίση νερού σε όλη τη χώρα
Η ξηρασία δεν περιορίζεται μόνο στην Τεχεράνη. Περίπου 20 επαρχίες δεν έχουν δει ούτε μια σταγόνα βροχής από την αρχή της περιόδου βροχοπτώσεων στα τέλη Σεπτεμβρίου. Ο αναπληρωτής καθηγητής φυτολογίας Μοχσέν Μ. Μεσγκαράν, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις, επισημαίνει ότι περίπου το 10% των φραγμάτων της χώρας έχουν ουσιαστικά στερέψει.
Η ανεξέλεγκτη επέκταση της Τεχεράνης έχει δημιουργήσει πλήθος προβλημάτων: χρόνια έλλειψη νερού, καθίζηση εδάφους, κυκλοφοριακή συμφόρηση, σοβαρή ατμοσφαιρική ρύπανση και αυξανόμενες ανησυχίες για σεισμούς. Προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν αναφέρει την ιδέα της μετακίνησης, αλλά δεν την υλοποίησαν ποτέ. Αυτή τη φορά, ο πρόεδρος Πεζεσκιάν παρουσίασε τη μεταφορά ως αναγκαιότητα, όχι επιλογή, προειδοποιώντας ότι εάν δεν αλλάξει κάτι, η πόλη θα καταστεί ακατοίκητη.
Πώς έφτασε το Ιράν σε αυτό το σημείο
Η ξηρασία αποτελεί πρόβλημα σε αυτήν την περιοχή εδώ και χιλιετίες. Ακόμη και πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια, μια προσευχή του Πέρση βασιλιά Δαρείου του Μέγα ζητούσε από τον θεό να προστατεύσει τη γη από εισβολείς, λιμό και ψέματα. Σήμερα, όμως, η επιδεινούμενη λειψυδρία στο Ιράν είναι αποτέλεσμα δεκαετιών κακοδιαχείρισης των περιορισμένων υδάτινων πόρων της χώρας.
Το Ιράν έχει βασιστεί σε ιδιαίτερα υδροβόρες αρδευτικές πρακτικές για την παραγωγή τροφίμων σε ξηρές περιοχές. Η επιδοτούμενη χρήση νερού και ενέργειας οδήγησε σε υπεράντληση των υδροφορέων και μείωση των υπόγειων υδάτων. Παράλληλα, η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας και της απασχόλησης σε μεγάλα αστικά κέντρα –ιδίως στην Τεχεράνη– έχει επιβαρύνει τους ήδη πιεσμένους υδάτινους πόρους της χώρας.
Αυτοί και άλλοι παράγοντες έχουν οδηγήσει το Ιράν σε μια κατάσταση που οι ειδικοί αποκαλούν «υδατική χρεοκοπία» – δηλαδή τη μόνιμη κατάσταση όπου η ζήτηση νερού υπερβαίνει την προσφορά και η φύση δεν μπορεί να αναπληρώσει τις απώλειες. Η προσέγγιση του Ιράν στη διαχείριση υδάτων έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική στην εξασφάλιση βιωσιμότητας των υδάτινων πόρων και στην ισορροπία προσφοράς και ζήτησης, με το χάσμα να διευρύνεται συνεχώς.
Ιστορική διαχείριση και κατασκευές
Από την επανάσταση του 1979, το Ιράν ακολούθησε επιθετική υδραυλική πολιτική, κατασκευάζοντας φράγματα και εκτρέποντας ποτάμια για να υποστηρίξει τις πόλεις και να επεκτείνει την αρδευόμενη γεωργία. Η έμφαση στην επισιτιστική αυτάρκεια, σε συνδυασμό με διεθνείς κυρώσεις και οικονομική απομόνωση, οδήγησε σε σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες, ιδίως για τους υδάτινους πόρους.
Οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια ότι η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της «υδατικής χρεοκοπίας» καθιστά το Ιράν όλο και πιο ευάλωτο σε ακραίες κλιματικές συνθήκες. Οι βροχοπτώσεις έχουν κυμανθεί πολύ κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα τα τελευταία χρόνια, ενώ το φθινόπωρο του 2025 ήταν το πιο θερμό και ξηρό από το 1979 στην Τεχεράνη, προκαλώντας τεράστια πίεση στο υδροδοτικό σύστημα της πόλης.
Η πίεση στην Τεχεράνη
Η Τεχεράνη αντιμετωπίζει μείωση των υπόγειων υδάτων, αλλαγές στη ροή των ποταμών και αυξημένη ζήτηση νερού λόγω υψηλών θερμοκρασιών. Η μείωση του χιονιού και η αλλαγή στα μοτίβα βροχοπτώσεων δυσκολεύουν την πρόβλεψη της ροής των ποταμών. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η βραχυπρόθεσμη λύση είναι περιορισμένη: περισσότερη βροχή και μείωση της κατανάλωσης.
Οι πανικόβλητες μεταφορές νερού μεταξύ λεκανών απορροής, που επιχειρήθηκαν κατά το παρελθόν, δεν έχουν προσφέρει λύση και ενδέχεται να επιδεινώσουν το πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Στο επίκεντρο βρίσκεται η χρόνια αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, που οφείλεται στην ταχεία αύξηση του πληθυσμού της πόλης.
Η πρόταση για μερική μεταφορά της πόλης στην αραιοκατοικημένη περιοχή Μακράν, στα νοτιοανατολικά κατά μήκος του Κόλπου του Ομάν, παραμένει ασαφής όσον αφορά το μέγεθος και την έκταση της μετακίνησης, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις του Ιράν αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, υπογραμμίζοντας την εθνική διάσταση της κρίσης.
Πιθανές λύσεις
Οι ειδικοί προτείνουν ότι η χώρα πρέπει να αποσυνδέσει την οικονομία της από την υπερβολική κατανάλωση νερού. Η γεωργία μπορεί να προσαρμοστεί με παραγωγή προϊόντων χαμηλότερης υδατικής έντασης και υψηλότερης αξίας, ενώ η εξωστρέφεια στο διεθνές εμπόριο θα μπορούσε να μειώσει την πίεση στους υδάτινους πόρους.
Στην αστική κατανάλωση, η ενημέρωση για εξοικονόμηση, η μείωση χρήσεων υψηλής κατανάλωσης νερού όπως οι ιδιωτικές πισίνες και η αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης για μείωση διαρροών μπορούν να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση. Επιπλέον, η ανακύκλωση επεξεργασμένων λυμάτων για πόσιμη και μη πόσιμη χρήση, η διαχείριση πλημμυρών για εμπλουτισμό υδροφορέων και η αφαλάτωση υπόγειων υδάτων μπορούν να ενισχύσουν τα αποθέματα με χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Ωστόσο, όλα αυτά απαιτούν συντονισμένη, τολμηρή και μακροπρόθεσμη δράση, κάτι που είναι δύσκολο υπό τις οικονομικές και διεθνείς συνθήκες περιορισμού του Ιράν.
Η κοινωνική διάσταση της κρίσης
Η έλλειψη νερού επηρεάζει την καθημερινή ζωή των κατοίκων, από την παροχή πόσιμου νερού μέχρι την αγροτική παραγωγή και την ηλεκτροδότηση. Οι περιορισμοί στη διανομή νερού μπορεί να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή, ενώ η μαζική μετανάστευση από αστικά κέντρα θα έχει σοβαρές επιπτώσεις σε υποδομές, εκπαίδευση και υγεία.
Η ψυχολογική πίεση είναι επίσης σημαντική. Η απειλή της εκκένωσης και οι εικόνες πολιτών που προσεύχονται για βροχή υπογραμμίζουν την αίσθηση απόγνωσης και αδυναμίας ελέγχου της κατάστασης. Οι πολίτες καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα σκληρό καθεστώς περιορισμένης διαθεσιμότητας νερού, ενώ οι φόβοι για μελλοντική ακατοίκητη Τεχεράνη δημιουργούν ανασφάλεια.
Η διεθνής διάσταση και η κλιματική αλλαγή
Η κατάσταση στην Τεχεράνη και στο Ιράν συνολικά δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την κλιματική αλλαγή. Η αύξηση θερμοκρασιών, η αλλαγή στα μοτίβα βροχοπτώσεων και η μείωση χιονοπτώσεων έχουν επιδεινώσει τις ήδη πιεσμένες υδάτινες υποδομές. Ταυτόχρονα, οι διεθνείς κυρώσεις περιορίζουν την πρόσβαση σε τεχνολογίες και επενδύσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την αποδοτική διαχείριση υδάτων.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία, καθώς η κρίση νερού στο Ιράν μπορεί να έχει ευρύτερες γεωπολιτικές και ανθρωπιστικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών ροών και της αυξανόμενης πίεσης στις γειτονικές χώρες.
Συμπέρασμα
Η κρίση νερού στην Τεχεράνη και στο Ιράν αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση με ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Η ξηρασία, η κακοδιαχείριση υδάτινων πόρων, η ταχεία αστικοποίηση και η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού έχουν οδηγήσει το Ιράν στα πρόθυρα της «υδατικής χρεοκοπίας».
Η αντιμετώπιση απαιτεί συντονισμένη, μακροπρόθεσμη πολιτική με έμφαση στη βιώσιμη διαχείριση νερού, την αναδιάρθρωση της γεωργίας, την τεχνολογική καινοτομία και την ενημέρωση των πολιτών. Χωρίς τέτοια μέτρα, η Τεχεράνη και άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν σοβαρές ανθρωπιστικές και κοινωνικές κρίσεις στο εγγύς μέλλον.
Η ιστορία της Τεχεράνης μας υπενθυμίζει ότι η βιωσιμότητα των πόλεων δεν μπορεί να εξασφαλιστεί χωρίς υπεύθυνη διαχείριση των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα του νερού, που αποτελεί τη βάση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας και κοινωνικής σταθερότητας.