NewsEdit Η μεγαλύτερη εσωτερική πολιτική κρίση από την εισβολή του 2022 ξεσπά στο Κίεβο, με ένα ενεργειακό υπερσκάνδαλο που αγγίζει τον στενότερο συνεργάτη του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο προσωπάρχης της προεδρίας Αντρίι Γερμάκ, εμφανιζόμενος στις παρακολουθήσεις με το κωδικό όνομα «Αλί Μπαμπά», βρίσκεται στο επίκεντρο καταγγελιών για εκτεταμένη διαφθορά, πυροδοτώντας πιέσεις στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος και αμφιβολίες από δυτικούς συμμάχους για την πολιτική σταθερότητα της χώρας.
Ποιος είναι ο «Αλί Μπαμπά» και γιατί βρίσκεται στο στόχαστρο;
Ο Αντρίι Γερμάκ, προσωπάρχης του Ζελένσκι και ίσως ο ισχυρότερος πολιτικός παρά τον πρόεδρο, εμφανίζεται σε τηλεφωνικές παρακολουθήσεις των ουκρανικών υπηρεσιών κατά της διαφθοράς με το κωδικό όνομα «Αλί Μπαμπά», παρέα με τους υπόλοιπους «κλέφτες» της υπόθεσης. Σύμφωνα με αξιωματούχους που μίλησαν στο Politico, οι πιέσεις προς τον πρόεδρο να πάψει να τον καλύπτει είναι πλέον «αφόρητες».
Ο Γερμάκ από το 2019 αποτελεί τον άνθρωπο-κλειδί στη χάραξη κυβερνητικής πολιτικής, με ορισμένους στο Κίεβο να τον περιγράφουν μέχρι και ως «συμπρόεδρο». Η εμπλοκή του σε σκάνδαλα στον ενεργειακό τομέα τον φέρνει τώρα στο κέντρο μιας κρίσης με πολιτικές και διεθνείς διαστάσεις.
Ποιο είναι το ενεργειακό σκάνδαλο που συγκλονίζει την Ουκρανία;
Το σημείο ανάφλεξης βρίσκεται στην κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Energoatom. Σε μια περίοδο που η Ρωσία καταστρέφει ενεργειακές υποδομές και εκατομμύρια Ουκρανοί αντιμετωπίζουν μαύρες νύχτες και χαμηλές θερμοκρασίες, ερευνητές κατά της διαφθοράς αποκάλυψαν μηχανισμό χειραγώγησης συμβάσεων με στόχο μίζες εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων.
Το δίκτυο φέρεται να πήρε «kickbacks» 10-15% από συνεργαζόμενες εταιρείες της Energoatom, αποκομίζοντας συνολικά περίπου 100 εκατ. δολάρια. Στο κύκλωμα κυριαρχούσαν κωδικά ονόματα – «Professor», «Karlson», «Sugarman» – ενώ οι μίζες μεταφέρονταν σε σακούλες γεμάτες μετρητά σε δρόμους του Κιέβου, σε σκηνές που θυμίζουν παλαιό, ωμό ολιγαρχικό σύστημα.
Ποιοι φέρονται να συμμετείχαν στο δίκτυο;
Κεντρικός οργανωτής θεωρείται ο Τιμούρ Μίντιτς, στενός φίλος και πρώην συνεργάτης του Ζελένσκι στην εταιρεία παραγωγής Kvartal 95. Ο Μίντιτς διέφυγε την τελευταία στιγμή από το διαμέρισμά του στο κυβερνητικό τετράγωνο του Κιέβου, λίγες ώρες πριν συλληφθεί, και πλέον θεωρείται ότι κρύβεται στο Ισραήλ.
Στο κάδρο βρίσκονται επίσης ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ολεξίι Τσερνισόφ, ο υπουργός Δικαιοσύνης Χέρμαν Χαλουσένκο και η προστατευόμενή του, υπουργός Ενέργειας Σβιτλάνα Χριντσούκ — όλοι αρνούνται κάθε εμπλοκή. Τρεις ακόμη «αφανείς» παράγοντες της πολιτικής σκηνής φαίνεται ότι έπαιξαν ρόλο.
Πώς αντιδρά η ουκρανική κοινωνία;
Με οργή. Σε μια περίοδο όπου οι ρωσικές επιθέσεις αφήνουν ολόκληρες πόλεις στο σκοτάδι, οι αποκαλύψεις ότι κάποιοι σχεδίαζαν να «κλέψουν αντί να προστατεύσουν» υποδομές έχουν προκαλέσει σοκ. Στις ηχογραφήσεις της NABU, ένας από τους εμπλεκόμενους φέρεται να λέει πως είναι «κρίμα» να χτιστούν οχυρωματικά έργα γύρω από σταθμούς παραγωγής, αφού τα χρήματα «θα μπορούσαν να κλαπούν».
Η έρευνα, διάρκειας 15 μηνών, ονομάστηκε «Επιχείρηση Μίδας», λόγω της χλιδής στο διαμέρισμα του Μίντιτς — με κορυφαίο σύμβολο μια χρυσή τουαλέτα.
Πόσο ψηλά φτάνει η διαφθορά;
Το ερώτημα παραμένει ανοιχτό. Οι εισαγγελείς της NABU υπονοούν ότι η υπόθεση απλώνεται πέρα από την Energoatom: στο Υπουργείο Άμυνας αλλά και στον τραπεζικό τομέα, όπου ο Μίντιτς είχε διασυνδέσεις. Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης ότι μέρος των χρημάτων ακολούθησε διαδρομή προς τη Ρωσία, μέσω γραφείου στο Κίεβο συνδεδεμένου με τον φιλορωσικό παράγοντα Αντρίι Ντερκάτς, νυν γερουσιαστή στη Ρωσία.
Η πιθανή ρωσική εμπλοκή κάνει το σκάνδαλο ακόμη πιο εκρηκτικό για μια χώρα που πολεμά τον μεγαλύτερο εχθρό της επί σχεδόν τέσσερα χρόνια.
Πώς αντιδρά ο Ζελένσκι – και είναι αρκετό;
Ο πρόεδρος απέλυσε δύο υπουργούς και επέβαλε κυρώσεις στον Μίντιτς, αφαιρώντας του και την ουκρανική υπηκοότητα. Ωστόσο, πολλοί βουλευτές – ακόμη και από το κυβερνών κόμμα – θεωρούν ότι οι κινήσεις του δεν αρκούν και ζητούν γενναία πολιτική «εκκαθάριση».
Το καλοκαίρι, εν μέσω της έρευνας, ο Ζελένσκι υπέγραψε διάταγμα που υπονόμευε την ανεξαρτησία της NABU και της ειδικής εισαγγελίας κατά της διαφθοράς — υποχώρησε μόνο μετά από τις πιο σοβαρές αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες από το 2022.
Τι σημαίνει η κρίση για τη συνοχή της εξουσίας;
Για πρώτη φορά από την εισβολή, η πολιτική βάση του Ζελένσκι δεν δείχνει διατεθειμένη να τον ακολουθήσει άκριτα. Τα σκάνδαλα, η κόπωση από τα συνεχή ενεργειακά πλήγματα και οι κακές εξελίξεις στο μέτωπο υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στη διακυβέρνησή του.
Παράλληλα, σημαίνοντες ολιγάρχες που συνέβαλαν στην άνοδό του, όπως ο φυλακισμένος Ιχόρ Κολομόισκι, στρέφονται ανοιχτά εναντίον του. Ο Κολομόισκι μάλιστα τον αποκάλεσε «μικρό Ναπολέοντα» και προέβλεψε την ανατροπή του.
Ποια είναι η στάση των Ευρωπαίων;
Η ΕΕ παρακολουθεί με ανησυχία, καθώς πρέπει να δικαιολογήσει τα μεγάλα πακέτα στήριξης σε μια χώρα που μαστίζεται από διαφθορά. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναζητεί 90 δισ. ευρώ έως το 2026, αλλά τα βέτο Ορμπάν και Φίτσο μπλοκάρουν τις αποφάσεις.
Ακόμη και η Euroclear, που διαχειρίζεται τα «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αντιδρά στην ιδέα να χορηγήσει 140 δισ. ως δάνειο, με τη διευθύντριά της να αφήνει ανοικτό ακόμη και το ενδεχόμενο να κινηθεί νομικά κατά της ΕΕ.
Υπάρχει θετική διάσταση μέσα στην κρίση;
Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι το γεγονός πως το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε αποτελεί σημάδι ώριμων θεσμών. Η NABU και άλλοι μηχανισμοί αντιμετωπίζουν πολιτικά εμπόδια, αλλά συνεχίζουν να εργάζονται. «Αυτό δεν είναι μια ιστορία διαφθοράς», είπε ο επικεφαλής της έρευνας. «Είναι μια ιστορία για το πώς η χώρα παλεύει με τη διαφθορά».
Η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα προχωρήσει σε μια βαθιά θεσμική ανασύνταξη, είτε θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια πολιτική κατάρρευση που θα μπορούσε να διαβρώσει την πολεμική της αντοχή.
Και τώρα τι;
Το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ψήφισε σήμερα υπέρ της αποπομπής των υπουργών Ενέργειας και Δικαιοσύνης, έπειτα από μια μεγάλη έρευνα για διαφθορά στον ενεργειακό τομέα που πυροδότησε τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση στη χώρα σε καιρό πολέμου.
Η έρευνα για το σκάνδαλο διαφθοράς ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων που σχετίζεται με τον έλεγχο των συμβάσεων της κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας, έχει προκαλέσει δημόσια οργή κατά της ουκρανικής ηγεσίας, καθώς αγωνίζεται να αποκρούσει τις ρωσικές δυνάμεις.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γκέρμαν Γκαλουσένκο, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Ενέργειας από το 2021 έως το 2025, και η νυν υπουργός Ενέργειας Σβιτλάνα Χριντσούκ, υπέβαλαν νωρίτερα την παραίτηση τους, υπό την πίεση του πρόεδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Και οι δύο υπουργοί αρνήθηκαν την όποια εμπλοκή τους στο σκάνδαλο.
Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν ζητήσει την λήψη αυστηρότερων μέτρων μετά την είδηση της έρευνας που συγκλόνισε την πολιτική τάξη του Κιέβου, συμπεριλαμβανομένης μιας συνολικής αναδιάρθρωσης της κυβέρνησης και της απόλυσης του ισχυρού αρχηγού του επιτελείου του Ζελένσκι. Οι αρχές κατά της διαφθοράς δήλωσαν ότι η έρευνά τους, της οποίας ο κύριος ύποπτος είναι ο Τιμούρ Μίντιτς, πρώην επιχειρηματικός εταίρος του Ζελένσκι, αφορά και άλλες κρατικές υπηρεσίες.
Η υπόθεση διαφθοράς στον ενεγειακό τομέα εξελίσσεται στη μεγαλύτερη δοκιμασία της προεδρίας Ζελένσκι. Οι αυριανές συναντήσεις του με αξιωματούχους και βουλευτές θεωρούνται καθοριστικές για την πολιτική του επιβίωση. Η ουκρανική κοινωνία απαιτεί διαφάνεια, οι δυτικοί σύμμαχοι εγγυήσεις, και ο πόλεμος δεν επιτρέπει δεύτερες ευκαιρίες.
Η επόμενη κίνηση του προέδρου θα κρίνει αν η κρίση αυτή θα αποτελέσει την αρχή ενός νέου κύκλου κάθαρσης — ή την αρχή του τέλους της πολιτικής του ηγεμονίας.