Ανάλυση / 2026: Η “Γενιά του Καστελόριζου” αποκτά δικαίωμα ψήφου

Είναι η γενιά που γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στην κρίση, τα μνημόνια, την ελπίδα που δεν ήλθε ποτέ, την πανδημία, την οικονομική ανασφάλεια των γονιών της και την απουσία εμπιστοσύνης — και που τώρα θα μπορεί να εκφραστεί ασκώντας το δικαίωμα του εκλέγειν.

Του Ανατρεπτικού*

Το 2027, αν οι εκλογές δεν γίνουν πριν το τέλος της τρέχουσας 4ετίας, θα βρεθούν για πρώτη φορά μπροστά στην κάλπη τα παιδιά που γεννήθηκαν στα χρόνια της μεγάλης οικονομικής καταιγίδας. Παιδιά που ήρθαν στον κόσμο λίγο πριν ή ακριβώς μέσα στην περίοδο της κατάρρευσης του 2010, όταν η Ελλάδα πέρασε το κατώφλι του μνημονίου και είδε το κοινωνικό της σώμα να τραυματίζεται όσο ποτέ μετά μεταπολίτευση. Παιδιά που το 2015 ήταν μόλις πέντε ετών, πολύ μικρά για να θυμούνται την τότε πολιτική αλλαγή, το δημοψήφισμα και το νέο μνημόνιο και που το 2019, στην ηλικία των δέκα ετών, παρακολουθούσαν —χωρίς ακόμη να καταλαβαίνουν, αλλά σίγουρα καταγράφοντας— την επιστροφή του εκκρεμούς.

Παιδιά, που όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε συνθήκες πολύ χειρότερες από των γονιών τους.

Στη συνέχεια, όταν μπήκαν στην πιο κρίσιμη φάση διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους, τα βρήκε η πανδημία. Τα σχολεία έκλεισε, οι εξωσχολικές δραστηριότητες ανεστάλησαν, ο κόσμος βγήκε έξω με μάσκες και το φόβο της ασθένειας, οι καθηγητές εμφανίζονταν στην οθόνη σαν χαρακτήρες από άλλη διάσταση. Πέρασαν τα εφηβικά τους χρόνια σε μια Ελλάδα που μοιάζει πιο κουρασμένη απ’ ό,τι θυμούνται οι μεγαλύτεροι, αλλά ταυτόχρονα πιο γερασμένη δημογραφικά. Σε μία Ευρώπη που ζει στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία με αλλεπάλληλες ενεργειακές κρίσεις και την ακροδεξιά να καλπάζει. Και τώρα, το 2027 —ή για κάποιους μέσα στο 2026— θα πάνε για πρώτη φορά να ψηφίσουν.

Είναι η «Γενιά του Καστελορίζου» —όχι μόνο γιατί το μικρό νησί έγινε, το 2010, το σύμβολο της ελληνικής κρίσης, αλλά γιατί αντιπροσωπεύει εκείνο το σημείο όπου η πολιτική, οι αποφάσεις των μεγάλων και οι επιπτώσεις τους στο μέλλον της χώρας συναντήθηκαν με την παιδική ηλικία μιας ολόκληρης γενιάς.

Ηλικία πρώτης ψήφου και ο νέος εκλογικός χάρτης

Στην Ελλάδα, το δικαίωμα ψήφου αποκτάται στα 17. Αυτό σημαίνει ότι στις επόμενες εκλογές —είτε γίνουν κανονικά το 2027 είτε επισπευσθούν για το 2026— θα μπουν στο δημοκρατικό παιχνίδι όσοι γεννήθηκαν το 2008, το 2009 και το 2010.

Το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, περίπου 200.000 νέοι ηλικίας 17–21 ψήφισαν για πρώτη φορά από τους 450.000 που απόκτησαν εκείνη τη χρονιά δικαίωμα ψήφου. Με βάση τα αντίστοιχα δημογραφικά δεδομένα, το 2026 ο αριθμός των νέων ψηφοφόρων αναμένεται να κινηθεί και πάλι περίπου στα 450.000 άτομα, πιθανώς και περισσότερα αν συμμετάσχουν και εκείνοι που δεν πήγαν να ψηφίσουν την προηγούμενη φορά.

Πρακτικά, μιλάμε για μια δεξαμενή νέων ανθρώπων που, αν κινητοποιηθεί, μπορεί να ανατρέψει ισορροπίες ειδικά στα αστικά κέντρα. Δεν είναι καθόλου μικρή υπόθεση — και τα κόμματα το ξέρουν.

Τι ψήφισαν οι νέοι και οι συνταξιούχοι στις Ευρωεκλογές του 2024

Στις Ευρωεκλογές του 2024 αποτυπώθηκε το βαθύ πολιτικό χάσμα ανάμεσα στις γενιές, ένα χάσμα που μοιάζει πλέον να λειτουργεί ως σταθερός παράγοντας της ελληνικής εκλογικής συμπεριφοράς. Οι νέοι από 17 έως 24 ετών κινήθηκαν σε κατεύθυνση σχεδόν αντίθετη από εκείνη των μεγαλύτερων ηλικιών, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτική τους ταυτότητα διαμορφώνεται μέσα από άλλους κώδικες — βιώματα κρίσεων, νέες μορφές ενημέρωσης, μεγαλύτερη δυσπιστία απέναντι στο σύστημα.

Σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία του Exit Poll, πρώτο κόμμα στους νέους 17-24 αναδείχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, συγκεντρώνοντας 20,8%, παρά το γεγονός ότι στις εθνικές εκλογές είχε περιοριστεί στη δεύτερη θέση στην ίδια ηλικιακή κατηγορία. Η Νέα Δημοκρατία ακολούθησε με 17,1%, ενώ στην τρίτη θέση βρέθηκε το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ με 11%. Σε μικρότερα αλλά αξιοσημείωτα ποσοστά κινούνται το ΚΚΕ με 7,4%, η Ελληνική Λύση με 5,9% και η Νίκη με 4,5%. Πρόκειται για μια εικόνα κατακερματισμένη, όπου το παραδοσιακό δίπολο έχει μικρή ισχύ και τα μικρότερα κόμματα απορροφούν ένα μεγάλο κομμάτι της δυσπιστίας και της μεταβλητής ταυτότητας των νέων.

Στην άλλη άκρη του εκλογικού χάρτη, οι συνταξιούχοι λειτούργησαν ως μια εντελώς διαφορετική εκλογική πραγματικότητα. Εδώ κυριάρχησε ξεκάθαρα η Νέα Δημοκρατία, συγκεντρώνοντας 38,9% — ποσοστό που δείχνει υψηλή σταθερότητα και εμπιστοσύνη από τους μεγαλύτερους ψηφοφόρους. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ περιορίζεται στο 17,4%, ενώ ακολουθούν το ΠΑΣΟΚ με 14,4%, το ΚΚΕ με 8,7%, η Ελληνική Λύση με 8%, η Νίκη με 2,3% και η Πλεύση Ελευθερίας με 2,1%.

Η εικόνα αυτή συνθέτει δύο Ελλάδες: μια νεανική, πιο ρευστή και ανήσυχη, που πειραματίζεται και αναζητεί νέα αφήγηση, και μια μεγαλύτερη ηλικιακά, πιο σταθερή και προσανατολισμένη στην κυβερνησιμότητα και την ασφάλεια. Το χάσμα αυτό δεν εξηγεί μόνο τις εκλογικές διακυμάνσεις της τελευταίας πενταετίας· προϊδεάζει και για το πώς θα αλλάξει ο πολιτικός χάρτης όταν οι σημερινοί 17χρονοι και 18χρονοι αρχίσουν να αποτελούν κρίσιμη μάζα στο εκλογικό σώμα — όπως ακριβώς θα συμβεί το 2026 και το 2027.

Η γενιά που μεγαλώνει μέσα στην αμφιβολία

Τα τελευταία δύο μια σειρά από έρευνες και δημοσκοπήσεις που δείχνουν κάτι εντυπωσιακό: η νέα γενιά δεν είναι απλώς κριτική απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Είναι καχύποπτη, απορριπτική, δύσπιστη, και συχνά βαθιά απογοητευμένη.

Σε πρόσφατα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας:

86,9% των νέων κάτω των 30 δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται ούτε την κυβέρνηση ούτε την αντιπολίτευση.
68,4% δεν εμπιστεύονται το δικαστικό σύστημα — ένα από τα υψηλότερα ποσοστά δυσπιστίας στην Ευρώπη.
57,6% λένε ότι δεν τους δίνονται πραγματικές ευκαιρίες εκπαίδευσης και ανάπτυξης.

Οι αριθμοί αυτοί δεν συνθέτουν απλώς μια εικόνα συναισθηματικής απόστασης από την πολιτική. Συνθέτουν μια δομική ρωγμή στο πώς οι νέοι αντιλαμβάνονται την ίδια την λειτουργία της δημοκρατίας.

Και η ρωγμή αυτή προέκυψε όχι από ιδεολογικά εγχειρίδια, αλλά από την καθημερινότητά τους.

Η πανδημία ως τραυματική πολιτική εμπειρία

Ίσως να υποτιμάμε τον βαθμό στον οποίο η πανδημία επηρέασε αυτή τη γενιά.

Για τους 16χρονους, 17χρονους και 18χρονους που τώρα ωριμάζουν πολιτικά, η πανδημία δεν ήταν απλώς ένα υγειονομικό συμβάν. Ήταν η στιγμή όπου η πολιτεία εμφανίστηκε όχι ως προστάτης, αλλά ως περιοριστής. Αποφάσεις που πάρθηκαν μέσα σε λίγες ώρες άλλαζαν ολόκληρη τη ζωή τους. Η εκπαίδευση μεταφέρθηκε σε οθόνες. Η κοινωνικοποίηση σταμάτησε. Η εφηβεία τους πέρασε με SMS μετακίνησης.

Αυτή η εμπειρία θα τους συνοδεύει για μεγάλο διάστημα, ίσως ολόκληρη τη ζωή τους και θα επηρεάζει την εμπιστοσύνη τους σε κάθε μορφή εξουσίας.

Οι νεότεροι ψηφοφόροι δεν είναι πλέον «παραδοσιακοί» ψηφοφόροι

Σε δημοσκόπηση της MRB, που εξετάζει ειδικά την ομάδα των 17–24 ετών, παρατηρείται μια ιδιαίτερα σημαντική τάση: οι νέοι δεν αναπαράγουν τα παλιά πολιτικά διλήμματα. Δεν έχουν την κουλτούρα της «οικογενειακής ψήφου». Δεν έχουν την αίσθηση του κομματικού ανήκειν. Προτιμούν κόμματα που λειτουργούν ως αντισυστημικές σχισμές παρά ως οργανωμένες πολιτικές μηχανές. Ενδεικτικό το ότι η Πλεύση Ελευθερίας καταγράφει 17% σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα, ένα ποσοστό δυσανάλογα υψηλότερο από το μέσο του εκλογικού σώματος.

Το ίδιο δείχνει και η τεράστια αδιευκρίνιστη ψήφος που καταγράφει δημοσκόπηση της RealPolls: 18% των ψηφοφόρων δηλώνουν «δεν ξέρω/δεν απαντώ». Μεταξύ των νέων, αυτό το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο — σχεδόν διπλάσιο.

Κόμματα που δημιουργήθηκαν 60 χρόνια πριν γεννηθεί αυτή η γενιά, όπως η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ αλλά και πολλά πρόσωπα της πολιτικής φαντάζουν στα μάτια της, σαν έχουν βγει από κάποιο μουσείο δεινοσαύρων. Ενώ και αυτά τα ίδια τα κόμματα της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης μοιάζουν να απευθύνονται κυρίως στις ηλικίες άνω των 50-60 ετών, στους συνταξιούχους και τους απόμαχους της ζωής.

Οι νέοι ως ψηφιακά πλάσματα

Στις ευρωπαϊκές έρευνες για τη νεολαία, εμφανίζονται δύο κρίσιμα δεδομένα που σχετίζονται άμεσα με αυτούς που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά το 2026:

76% των νέων 16–30 έχουν εκτεθεί σε παραπληροφόρηση μέσα στην τελευταία εβδομάδα.
42% δηλώνουν ότι ενημερώνονται κυρίως από τα social media.

Αυτό έχει τεράστια σημασία:
Οι νέοι δεν διαβάζουν εφημερίδες, δεν παρακολουθούν δελτία ειδήσεων, δεν εμπιστεύονται πολιτικούς εκπροσώπους. Ενημερώνονται από TikTok, Instagram και YouTube.

Αλλά, κι εδώ βρίσκεται το παράδοξο,
πάνω από το 70% δηλώνει ότι είναι σε θέση να αναγνωρίσει την παραπληροφόρηση.

Δηλαδή, δεν είναι αφελείς. Είναι απλώς εκτεθειμένοι σε έναν θορυβώδη, ακατέργαστο, πολυφωνικό κόσμο. Και μέσα σε αυτόν αποφασίζουν.

Τι πιστεύουν για τη δημοκρατία;

Σε ευρωπαϊκή μελέτη, που περιλαμβάνει και την Ελλάδα, πιθανώς το πιο ανησυχητικό εύρημα αφορά τη θεμελιώδη σχέση των νέων με το πολίτευμα:

Το 21% των νέων 16–30 ετών δηλώνει ότι “υπό ορισμένες προϋποθέσεις” θα υποστήριζε έναν λιγότερο δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι νέοι είναι υπέρ του αυταρχισμού ή των δικτατόρων.
Σημαίνει ότι η έννοια της δημοκρατίας δεν τους έχει προσφέρει όσα υπόσχεται.

Ότι τη συνδέουν με δυσλειτουργία.
Με αναξιοπιστία.
Με αναποτελεσματικότητα.
Με οικονομική αβεβαιότητα και διαφθορά.

Και αυτό είναι το κληροδότημα της πανδημίας, της κρίσης, της διαρκούς οικονομικής κρίσης και της φτώχειας.

Η μεγάλη εικόνα: μια γενιά χωρίς βεβαιότητες

Τα «παιδιά του Καστελορίζου» δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τη γενιά της Μεταπολίτευσης. Δεν μεγάλωσαν σε έναν κόσμο σταθερών κομματικών ταυτοτήτων ή με πίστη ότι το σύστημα, παρά τα προβλήματά του, λειτουργεί. Γεννήθηκαν μέσα στη σύγχυση της οικονομικής καταστροφής, πέρασαν την πρώτη τους δεκαετία με πολιτικές μεταπτώσεις, την εφηβεία τους με lockdown, και τώρα ενηλικιώνονται σε μια Ευρώπη που αμφισβητείται από την ίδια της τη νεολαία.

Αυτή η γενιά:

Δεν εμπιστεύεται κανέναν.
Δεν ανήκει πουθενά.
Δεν ακολουθεί γραμμές.
Δεν έχει υπομονή για υποσχέσεις χωρίς αποτελέσματα.
Δεν συγκινείται από το “παλιό”, αλλά δεν πείθεται εύκολα ούτε από το “νέο”.

Αντί για αυτό, ζητάει κάτι που τα κόμματα σπάνια δίνουν: ειλικρίνεια, άμεση βελτίωση της καθημερινότητας, σεβασμό.

Πόσο μπορεί να επηρεάσει την κάλπη αυτή η γενιά;

Αν οι νέοι του 2026 συμμετάσχουν ενεργά, τα κόμματα που στηρίζονται στις παραδοσιακές δομές θα χάσουν έδαφος. Όχι κατ’ ανάγκην θεαματικά, αλλά με τρόπο που θα μετατοπίσει το εκλογικό τοπίο προς πιο ρευστές επιλογές.

Οι νέοι:

είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν μικρότερα κόμματα,
δείχνουν προτίμηση σε πολιτικές δυνάμεις «εκτός συστήματος» αλλά όχι στην άκρα δεξιά όπως πολλοί φοβούνται,
έχουν ευαισθησία σε ζητήματα δικαιοσύνης, ίσων ευκαιριών και διαφάνειας,
δεν έχουν φοβίες απέναντι στο πολιτικά ανορθόδοξο.

Αν, αντίθετα, η αποχή τους παραμείνει υψηλή — κάτι πολύ πιθανό λόγω απογοήτευσης — τότε η πολιτική δύναμη των μεγαλύτερων ηλικιών θα παραμείνει κυρίαρχη.

Όμως, η τάση δείχνει ότι οι νέοι το 2026 είναι λιγότερο διατεθειμένοι να μείνουν στο περιθώριο. Θέλουν να ακουστούν. Θέλουν να λογαριαστούν. Και αν κάποιος τους μιλήσει σοβαρά, χωρίς διδακτισμό, μπορούν να μετατοπίσουν τις ισορροπίες.

Τελική εικόνα: Μπορούν να αλλάξουν κάτι συμμετέχοντας στις επόμενες εκλογές;

Η απάντηση είναι ναι — αν το θελήσουν.

Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, η νέα γενιά δεν είναι απλώς ένας «αριθμός» στις δημοσκοπήσεις. Είναι μια δύναμη που έχει διαμορφωθεί από διαδοχικά τραύματα, αλλά και από εκπληκτική ανθεκτικότητα.

Τα παιδιά του Καστελορίζου δεν είναι πια παιδιά. Είναι πολίτες που κουβαλούν στην πλάτη τους το βάρος που άφησαν οι προηγούμενες γενιές. Και τώρα ετοιμάζονται να μιλήσουν στην κάλπη.

Το ζητούμενο δεν είναι μόνο τι θα ψηφίσουν.
Είναι το αν και το πως θα το κάνουν.

Και αυτό το «αν» ίσως αποδειχθεί η πιο σημαντική υπόθεση, το πιο μεγάλο στοίχημα για τις πολιτικές εξελίξεις της επόμενης δεκαετίας.