Ζαπορίζια: Παγκόσμια ανησυχία για πυρηνικό ατύχημα όπως της Φουκουσίμα

Ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης, στη Ζαπορίζια της Ουκρανίας, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο διεθνούς ανησυχίας. Από την περασμένη Τρίτη, η μονάδα λειτουργεί χωρίς εξωτερική τροφοδοσία, βασιζόμενη αποκλειστικά σε γεννήτριες έκτακτης ανάγκης.

Η κατάσταση χαρακτηρίζεται «βαθιά ανησυχητική» από τον Ραφαέλ Γκρόσι, γενικό διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), ο οποίος συναντήθηκε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, χωρίς ωστόσο να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος.

Στα όρια της ασφάλειας οι εγκαταστάσεις

Η διακοπή της εξωτερικής τροφοδοσίας που διαρκεί πλέον περισσότερες από τρεις ημέρες αποτελεί ρεκόρ για τον σταθμό. Τα συστήματα ψύξης και ασφάλειας συντηρούνται με τη βοήθεια γεννητριών, οι οποίες διαθέτουν επάρκεια καυσίμων για περίπου 20 ημέρες. Ωστόσο, η παράταση της κατάστασης αυξάνει τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος, καθώς η εμπειρία από τη Φουκουσίμα δείχνει ότι η απώλεια ελέγχου στην ψύξη μπορεί να οδηγήσει σε τήξη πυρηνικών καυσίμων.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε. που θεσπίστηκαν μετά την καταστροφή στην Ιαπωνία το 2011, ένας πυρηνικός σταθμός πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργεί χωρίς εξωτερική παροχή ρεύματος για 72 ώρες. Το όριο αυτό έχει πλέον ξεπεραστεί, χωρίς να υπάρχει σαφές προηγούμενο ή δοκιμασμένο πρωτόκολλο για μεγαλύτερη διάρκεια.

Το Κρεμλίνο και το παιχνίδι ισχύος

Η Ρωσία κατέλαβε τον σταθμό τον Μάρτιο του 2022 και από τότε χρησιμοποιεί την εγκατάσταση ως στρατηγικό εργαλείο. Ουκρανοί αξιωματούχοι καταγγέλλουν ότι η Μόσχα «κρατά τον πλανήτη όμηρο», επιχειρώντας να χρησιμοποιήσει τον σταθμό ως διαπραγματευτικό χαρτί. Ένας ειδικός της Greenpeace προειδοποίησε ότι η κατοχή έχει εισέλθει σε «μια νέα κρίσιμη και ενδεχομένως καταστροφική φάση».

Η Μόσχα, σύμφωνα με αναλυτές, επιδιώκει να θέσει σε λειτουργία τουλάχιστον έναν αντιδραστήρα, συνδέοντάς τον με το ρωσικό ενεργειακό δίκτυο. Ένα σχέδιο που θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνο, ιδίως σε συνθήκες πολέμου. Την ίδια ώρα, η διακοπή της ηλεκτροδότησης φαίνεται πως προκλήθηκε σε σημείο που βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο, γεγονός που εντείνει τις υποψίες ότι η Μόσχα επιδιώκει εσκεμμένα την κλιμάκωση της κρίσης.

Η διαμάχη με την Ουκρανία και οι διεθνείς ανησυχίες

Η Ουκρανία εξακολουθεί να θεωρεί τον σταθμό μέρος των υποδομών της, τονίζοντας ότι ποτέ δεν στοχοθέτησε το εργοστάσιο ή την περιοχή γύρω του. Αντίθετα, καταγγέλλει τη Ρωσία για επιθέσεις στις γραμμές ηλεκτροδότησης κατά μήκος του Δνείπερου, οι οποίες προκάλεσαν ήδη εννέα διακοπές τροφοδοσίας από το 2022.

Το ζήτημα έχει φτάσει σε κορυφαίο γεωπολιτικό επίπεδο. Ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να πρότεινε στις συνομιλίες του με τον Πούτιν ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αναλάβουν τον έλεγχο της εγκατάστασης, πρόταση που απορρίφθηκε από το Κρεμλίνο. Ο στόχος της Μόσχας να εντάξει τον σταθμό στο δικό της ενεργειακό δίκτυο θεωρείται εφικτός μόνο σε συνθήκες ειρήνης, αλλά οι κινήσεις της δείχνουν αποφασιστικότητα να εδραιώσει πλήρη έλεγχο.

Ο εφιάλτης ενός πυρηνικού ατυχήματος

Η ανησυχία κορυφώνεται από το γεγονός ότι επτά γεννήτριες τροφοδοτούν κρίσιμα συστήματα ψύξης. Αν αυτές αποτύχουν, οι έξι αντιδραστήρες κινδυνεύουν να θερμανθούν ανεξέλεγκτα, οδηγώντας σε σενάρια τήξης. Το προηγούμενο της Φουκουσίμα παραμένει ζωντανό στη μνήμη της διεθνούς κοινότητας: αν και τότε δεν υπήρξαν άμεσοι θάνατοι, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι χρειάστηκε να εκκενωθούν.

Ο Γκρόσι προειδοποίησε ότι «κάθε μέρα χωρίς εξωτερική τροφοδοσία αυξάνει την πιθανότητα πυρηνικού ατυχήματος», ζητώντας από τις δύο πλευρές να προστατεύσουν άμεσα την ακεραιότητα του σταθμού. Ωστόσο, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να συνεχίζεται, οι ελπίδες για σταθεροποίηση παραμένουν περιορισμένες.

Σε ένα λεπτό σχοινί η Ευρώπη και ο κόσμος

Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια, που κάποτε παρείχε ενέργεια σε 4 εκατομμύρια νοικοκυριά, σήμερα αποτελεί σύμβολο του πώς ο πόλεμος μπορεί να μετατρέψει μια κρίσιμη υποδομή σε απειλή παγκόσμιας κλίμακας. Οι επόμενες ημέρες θα είναι καθοριστικές: αν δεν αποκατασταθεί η εξωτερική παροχή, ο κόσμος θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα ρίσκο που κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα μείνει υπό έλεγχο.

Η Ζαπορίζια δεν είναι απλώς ένα εργοστάσιο. Είναι ένας κόμβος που βρίσκεται στην τομή του πολέμου, της ενέργειας και της πυρηνικής ασφάλειας. Και όσο συνεχίζεται η διακοπή, η αγωνία για το αν η Ευρώπη θα ζήσει τον εφιάλτη μιας νέας Φουκουσίμα μεγαλώνει.