Χρόνης Διαμαντόπουλος Πριν μερικές μέρες το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε μια συμβουλευτική γνωμοδότηση, σταθμό για το διεθνές δίκαιο.
Σύμφωνα με την ομόφωνη γνωμοδότηση: «Η αποτυχία ενός κράτους να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία του κλιματικού συστήματος από τις εκπομπές [αερίων του θερμοκηπίου], μεταξύ άλλων μέσω της παραγωγής ορυκτών καυσίμων, της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, της χορήγησης αδειών εξερεύνησης ορυκτών καυσίμων ή της παροχής επιδοτήσεων για ορυκτά καύσιμα, μπορεί να συνιστά διεθνώς παράνομη πράξη που αποδίδεται στο εν λόγω κράτος».
Γράφει ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης*
Το δικαστήριο τόνισε ότι: «Τα κράτη έχουν καθήκον να αποτρέπουν τη σημαντική βλάβη του περιβάλλοντος, ενεργώντας με τη δέουσα επιμέλεια και χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, ώστε να αποτρέπουν τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται εντός της δικαιοδοσίας ή του ελέγχου τους από το να προκαλέσουν σημαντική βλάβη στο κλιματικό σύστημα και σε άλλα μέρη του περιβάλλοντος».
Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης της γνωμοδότησης είπε ότι το γεγονός ότι ένα Κράτος δεν είναι μέρος διεθνών κλιματικών συνθηκών δεν σημαίνει ότι δεν έχει την υποχρέωση να συμβάλλει στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής.
Για το Δικαστήριο ένα υγιές περιβάλλον είναι ανθρώπινο δικαίωμα και τα Κράτη τα οποία έχουν την ευθύνη για την κλιματική αλλαγή έχουν διεθνή υποχρέωση να παίρνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση τους. Στην περίπτωση που δεν το κάνουν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα και να υπάρξουν νομικές συνέπειες.
Στην ίδια γνωμοδότηση, 133 σελίδων, το Δικαστήριο παρουσιάζει την άποψη του και για τους ανθρώπους που μετακινούνται λόγω κινδύνου για τη ζωή εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Συγκεκριμένα το Δικαστήριο αναφέρει:
«Το Δικαστήριο θεωρεί ότι οι συνθήκες που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή και είναι πιθανό να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των ατόμων μπορούν να τα οδηγήσουν να αναζητήσουν ασφάλεια σε άλλη χώρα ή να τα εμποδίσουν να επιστρέψουν στη δική τους. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, τα κράτη έχουν υποχρεώσεις βάσει της αρχής της μη επαναπροώθησης, όταν υπάρχουν ουσιαστικοί λόγοι να πιστεύεται ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης του δικαιώματος στη ζωή, κατά παράβαση του άρθρου 6 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, εάν τα άτομα επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους».
Το Διεθνές Δικαστήριο θεωρεί, επομένως, ότι όπως δεν επιτρέπεται να επαναπροωθείται άτομο που κινδυνεύει, όπως προβλέπεται στο πλαίσιο της Συνθήκης της Γενεύης για τους πρόσφυγες, το ίδιο ισχύει και για άτομα που κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή.
Αν και η γνωμοδότηση δεν είναι νομικά δεσμευτική, πρέπει να την εντάξουμε στη συζήτηση περί του νομικού καθεστώτος προστασίας ατόμων που κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή, δηλαδή την ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τους κλιματικούς πρόσφυγες και μετανάστες.
Η συζήτηση είναι εξαιρετικά σημαντική αφού σε μια εποχή που συζητάμε, κυρίως, για την αλλαγή ή/και τον περιορισμό του ασύλου, το Διεθνές Δικαστήριο τονίζει την αναγκαιότητα όχι μόνο της διατήρησης του, αλλά της διεύρυνσης του.
Για μια χώρα σαν την Ελλάδα, για την οποία το διεθνές δίκαιο και ο σεβασμός του είναι τόσο σημαντικό ζήτημα, αυτή η γνωμοδότηση θα πρέπει να την κινητοποιήσει. Επιπλέον η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από της περιοχές του κόσμου που θα επηρεαστεί από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Το καμπανάκι ακούγεται και καλό θα είναι να λάβουμε πρωτοβουλίες και μέτρα και να μην περιοριζόμαστε σε ακροδεξιές και ρατσιστικές επιλογές, όπως η τωρινή κυβέρνηση.
*Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες