NewsEdit Σε ηλικία 97 ετών έφυγε από τη ζωή η Σύλβα-Καίτη Ακρίτα, ιστορικό στέλεχος της δημοκρατικής παράταξης και μητέρα της δημοσιογράφου και πολιτικού Έλενας Ακρίτα.
Την τελευταία της πνοή σε ηλικία 97 ετών άφησε η Σύλβα-Καίτη Ακρίτα, μητέρα της Έλενας Ακρίτα και μια από τις πιο εμβληματικές γυναικείες μορφές της ελληνικής πολιτικής ιστορίας του 20ού αιώνα. Η διαδρομή της διαπερνά τον πόλεμο, την Κατοχή, τη δικτατορία, τη Μεταπολίτευση και τις μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές τομές της σύγχρονης Ελλάδας.
Από την εύπορη Θεσσαλονίκη στη σκληρή Ιστορία
Η Σύλβα Γιαβάσογλου γεννήθηκε το 1928 στη Θεσσαλονίκη. Πατέρας της ήταν ο Κωνσταντίνος Γιαβάσογλου, εύπορος επιχειρηματίας και από τους στενότερους συνεργάτες του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος είχε διατελέσει γερουσιαστής και υπουργός στην κυβέρνηση του 1932. Η μητέρα της, όπως και συνολικά το οικογενειακό περιβάλλον, μετέτρεψαν την πολιτική σε καθημερινό βίωμα.
Μεγάλωσε με οικονομική άνεση, φοίτησε σε καλά σχολεία, έμαθε ξένες γλώσσες και ανήκε σε εκείνη τη γενιά των «καλοαναθρεμμένων» παιδιών της προπολεμικής Ελλάδας. Όλα αυτά όμως ανατράπηκαν βίαια με τον πόλεμο και την Κατοχή. Η οικογένεια είδε τα πάντα να ισοπεδώνονται, ενώ ταυτόχρονα βοήθησε πολλούς ανθρώπους που είχαν ανάγκη εκείνη τη σκοτεινή περίοδο.
Ο Λουκής Ακρίτας και η πολιτική ως τρόπος ζωής
Η ζωή της άλλαξε ριζικά όταν γνώρισε τον Λουκή Ακρίτα: δημοσιογράφο, εκδότη, συγγραφέα και στέλεχος της Ε.Π.Ε.Κ., του κόμματος του Νικόλαου Πλαστήρα. Ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν τον Αύγουστο του 1954. Έναν χρόνο αργότερα γεννήθηκε η κόρη τους, Έλενα.
Μετά τον θάνατο του Πλαστήρα, ο Λουκής Ακρίτας ακολούθησε τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το 1964 διετέλεσε υφυπουργός Παιδείας, με υπουργό τον ίδιο τον Παπανδρέου, ο οποίος διατηρούσε τη θέση κυρίως συμβολικά. Το πραγματικό βάρος των κοσμοϊστορικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων εκείνης της περιόδου σήκωσαν ο Λουκής Ακρίτας και ο Ευάγγελος Παπανούτσος.
Η Σύλβα ζούσε μέσα σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον, είχε πάντα σαφή πολιτική άποψη και θέση. Αυτό φάνηκε καθαρά μετά τον ξαφνικό θάνατο του συζύγου της, όταν –χωρίς καν να ερωτηθεί ουσιαστικά– βρέθηκε υποψήφια στα ψηφοδέλτια της Ένωσης Κέντρου.
Η μοναδική γυναίκα υποψήφια και το πραξικόπημα
Στις εκλογές του 1967 ήταν η μοναδική γυναίκα υποψήφια βουλευτής της Ένωσης Κέντρου σε όλη τη χώρα. Εκλογές που δεν έγιναν ποτέ. Στις 21 Απριλίου, η χούντα κατέλυσε τη Δημοκρατία.
Η Σύλβα Ακρίτα δεν ήταν από εκείνες τις γυναίκες που «κάθονται φοβισμένες στο σπιτάκι τους». Από τους πρώτους μήνες εντάχθηκε στο Πατριωτικό Μέτωπο, έναν αντιστασιακό πυρήνα που βοηθούσε πολιτικούς κρατούμενους, έκρυβε καταδιωκόμενους, διένειμε πληροφορίες και προκηρύξεις.
Όπως έλεγε ο Μίκης Θεοδωράκης:
«Η Σύλβα δεν φοβόταν τίποτα. Έκρυβε τις παρτιτούρες μέσα σε περιοδικά μόδας. Ποιος χωροφύλακας θα έψαχνε ένα περιοδικό με πατρόν για να βρει τους στίχους της ελευθερίας;»
Σύλληψη, δίκη και 10 χρόνια κάθειρξη
Η σύλληψή της ήρθε γρήγορα. Η Έλενα Ακρίτα έχει περιγράψει εκείνη τη στιγμή στο βιβλίο της:
«Θυμάμαι τους άντρες με τις καμπαρντίνες. Τη μαμά να στέκεται όρθια, ψύχραιμη. Δεν έκλαψε. Μου είπε “θα λείψω για λίγο, να προσέχεις”. Ήταν η τελευταία φορά που την είδα ελεύθερη για χρόνια».
Στο στρατοδικείο, όταν ο πρόεδρος τη ρώτησε γιατί μια γυναίκα της κοινωνικής της τάξης ενεπλάκη στην «ανατροπή του καθεστώτος», απάντησε:
«Δεν αγωνίζομαι για να αλλάξω τάξη, αλλά για να επιστρέψει η δημοκρατία στον τόπο που τη γέννησε. Η ελευθερία δεν είναι προνόμιο των λίγων, είναι δικαίωμα όλων».
Καταδικάστηκε σε 10 χρόνια κάθειρξη στις φυλακές Κορυδαλλού. Η δίκη των 31 μελών του Πατριωτικού Μετώπου, τον Νοέμβριο του 1967, υπήρξε η πρώτη μεγάλη δίκη αντιστασιακής οργάνωσης στη δικτατορία.
Μάνα πίσω από τα κάγκελα
Η 12χρονη Έλενα έμεινε στο σπίτι με τη γιαγιά της: ο πατέρας είχε πεθάνει, η μητέρα ήταν στη φυλακή. Σε συνέντευξή της, η Σύλβα είχε πει:
«Το πιο δύσκολο δεν ήταν το κρύο ή η απομόνωση. Ήταν το τζάμι στο επισκεπτήριο. Να βλέπεις το παιδί σου να μεγαλώνει και να μην μπορείς να το αγγίξεις».
Η Έλενα θυμάται τη μητέρα της να μαζεύει σοκολάτες μέσα στη φυλακή και να παρακαλά τους φύλακες να της τις δώσουν κρυφά:
«Ήθελε να νιώθω ότι, ακόμα και πίσω από τα κάγκελα, μπορούσε να με φροντίσει».
Όταν η χούντα της ζήτησε να υπογράψει δήλωση μετανοίας για να αποφυλακιστεί, αρνήθηκε:
«Αν υπογράψω για να βγω, ποιο πρόσωπο θα αντικρίσει η κόρη μου; Προτιμώ να με βλέπει πίσω από το σύρμα και να είναι περήφανη».
Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια, διεθνής κατακραυγή και σοβαρή επιδείνωση της υγείας της για να αποφυλακιστεί. Ακόμα κι έτσι, η παρακολούθηση από χωροφύλακες δεν σταμάτησε.
Από την Αντίσταση στη Μεταπολίτευση και το ΠΑΣΟΚ
Με την πτώση της χούντας, η Σύλβα Ακρίτα δεν επέλεξε το «έτοιμο» κόμμα της Ένωσης Κέντρου. Προτίμησε τον μικρό πολιτικό σχηματισμό που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, μόλις επέστρεψε από το εξωτερικό. Η παρουσία της στην ιστορική Διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου, στις πρώτες θέσεις, έμεινε εμβληματική.
Εξελέγη βουλευτής στη Β΄ Αθηνών το 1974, το 1977 και το 1981, ενώ υπήρξε η πρώτη γυναίκα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Το 1981 αναδείχθηκε πρώτη σε ψήφους από όλες τις γυναίκες υποψήφιες.
Υφυπουργός, κοινοβουλευτικό κύρος και αναγνώριση
Διετέλεσε υφυπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μέλος και κοσμήτορας του προεδρείου της Βουλής, πρόεδρος επιτροπών και εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Τιμήθηκε από την ελληνική και την κυπριακή πολιτεία για τον αντιδικτατορικό της αγώνα.
Μετά την εκλογή του Κώστα Σημίτη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, το 1996, αποχώρησε από την ενεργό πολιτική.
Μια παρακαταθήκη ήθους και ελευθερίας
Η Σύλβα-Καίτη Ακρίτα δεν ανήκε απλώς σε μια γενιά πολιτικών. Ανήκε σε μια γενιά ανθρώπων που πλήρωσαν προσωπικό κόστος για τη Δημοκρατία. Η ζωή της υπήρξε μαρτυρία ότι η ελευθερία δεν χαρίζεται, αλλά κερδίζεται – και ότι καμιά θυσία δεν είναι μεγαλύτερη από το δικαίωμα να κοιτάς το παιδί σου στα μάτια χωρίς ντροπή.