NewsEdit Η αναβίωση της «Συμμαχίας 3+1» ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και Ηνωμένες Πολιτείες, που ενεργοποιήθηκε εκ νέου στην Αθήνα στις 6 Νοεμβρίου στο πλαίσιο της P-TEC, σηματοδοτεί την προσπάθεια των τεσσάρων πλευρών να μορφοποιήσουν εκ νέου τα πεδία στρατηγικής συνεργασίας τους.
Στον πυρήνα αυτής της επανεκκίνησης βρίσκεται η ενέργεια, η ασφάλεια εφοδιασμού και η γεωπολιτική σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου, σε μια περίοδο έντονων ανακατατάξεων.
Οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, μετά από σχεδόν έξι χρόνια αδράνειας του σχήματος, επανέφεραν στο προσκήνιο τη συμμαχία με σαφή στόχο τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και διαδρομών. Η ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ – τόσο πολιτικά όσο και μέσω αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών – προσδίδει στο εγχείρημα χαρακτήρα ευρύτερης γεωστρατηγικής αρχιτεκτονικής, συνδεδεμένης με τον διάδρομο IMEC (Ινδία – Μέση Ανατολή – Ευρώπη) και τη μεταφορά LNG προς την Ευρώπη.
Σύνοδος Κορυφής στην Ιερουσαλήμ και πολιτική στήριξη κρίσιμων έργων
Η Σύνοδος Κορυφής που πραγματοποιείται σήμερα, 22 Δεκεμβρίου, στην Ιερουσαλήμ ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, αναμένεται – σύμφωνα με πληροφορίες – να επικεντρωθεί στο πολιτικό πλαίσιο στήριξης συγκεκριμένων ενεργειακών έργων στρατηγικής σημασίας. Στην κορυφή της ατζέντας βρίσκεται η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, το έργο που φιλοδοξεί να αποτελέσει τον ενεργειακό «σπονδυλικό άξονα» της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο Great Sea Interconnector στο επίκεντρο της «Συμμαχίας 3+1»
Ο Great Sea Interconnector (GSI), το πολυθρύλητο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης των τριών χωρών, επανέρχεται δυναμικά στο τραπέζι των ηγετών. Η κυπριακή Βουλή άναψε πρόσφατα το «πράσινο φως» για τη χρηματοδότηση του τμήματος που αφορά τη Λευκωσία, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να το κατατάσσει στα έργα στρατηγικής σημασίας, στο πλαίσιο και του «Πακέτου για τα Δίκτυα».
Το έργο προβλέπει τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από την Ελλάδα και την ευρωπαϊκή αγορά προς την Κύπρο και το Ισραήλ, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Το συνολικό μήκος της διασύνδεσης φτάνει τα 1.208 χιλιόμετρα, εκ των οποίων τα 898 χιλιόμετρα αφορούν το απαιτητικό τμήμα Κρήτης – Κύπρου. Η μεταφορική ισχύς ανέρχεται στα 1.000 MW, η τάση στα 500 kV, ενώ το μέγιστο βάθος πόντισης των καλωδίων αγγίζει τα 3.000 μέτρα. Ο εκτιμώμενος προϋπολογισμός φτάνει τα 1,9 δισ. ευρώ.
Η πιθανή συμμετοχή αμερικανικών κεφαλαίων στο έργο δεν έχει μόνο χρηματοοικονομική διάσταση. Κινητοποιεί και τον αμερικανικό παράγοντα ως προς την παροχή γεωπολιτικών εγγυήσεων ασφάλειας, σε μια περιοχή όπου οι ενεργειακές υποδομές αποτελούν δυνητικούς στόχους.
Η στάση Ελλάδας και Ισραήλ: Επανεκκίνηση και ενεργειακή ασφάλεια
Η Αθήνα πιέζει για την επανεκκίνηση των εργασιών, με τις συζητήσεις να έχουν ήδη ανοίξει για τη συμμετοχή διεθνών funds. Το Ισραήλ έχει τοποθετηθεί επανειλημμένα υπέρ του GSI, βλέποντας στην ηλεκτρική διασύνδεση ένα κρίσιμο εργαλείο διαφοροποίησης του ενεργειακού του μείγματος και περιορισμού της εξάρτησης από το φυσικό αέριο.
Από τον «παλιό» EastMed στον νέο ενεργειακό χάρτη
Όταν η «Συμμαχία 3+1» συγκροτήθηκε για πρώτη φορά το 2019, βασικός της στόχος ήταν και η προώθηση του αγωγού φυσικού αερίου EastMed. Το φαραωνικό έργο, μήκους περίπου 1.900 χιλιομέτρων, σχεδιάστηκε για να μεταφέρει αέριο από τα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Αφροδίτη προς την Ελλάδα και την Ευρώπη. Ωστόσο, το 2022 οι ΗΠΑ έκριναν το project μη βιώσιμο, οδηγώντας το ουσιαστικά στο «πάγωμα».
Παρά το ναυάγιο του αρχικού σχεδίου, η ιδέα του EastMed δεν εγκαταλείφθηκε. Έχει απλώς μεταλλαχθεί. Μικρότεροι διασυνδετήριοι αγωγοί, υποδομές LNG και περιφερειακές συμφωνίες συνθέτουν πλέον τον «νέο EastMed», με τον αμερικανικό παράγοντα να παραμένει καταλύτης των εξελίξεων. Αυτή η νέα εκδοχή αναμένεται να απασχολήσει τη Σύνοδο Μητσοτάκη – Χριστοδουλίδη – Νετανιάχου.
Ισραήλ – Αίγυπτος: Ο ρόλος της Chevron και οι ροές αερίου
Ήδη, Ισραήλ και Αίγυπτος έχουν συμφωνήσει για τη μεταφορά ποσοτήτων φυσικού αερίου από το κοίτασμα Λεβιάθαν προς τη Βόρεια Αφρική. Κομβικός είναι ο ρόλος της Chevron, που ελέγχει το κοίτασμα, καθώς θα αναπτύξει νέες υποδομές και θα αυξήσει τη χωρητικότητα του υφιστάμενου αγωγού Ισραήλ – Αιγύπτου.
Παράλληλα, θυγατρική της Energean στο Ισραήλ έχει συμφωνήσει για τη μεταφορά περίπου 1 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως μέσω του υπό κατασκευή αγωγού Nitzana.
Το deal της Energean και ο ρόλος της Κύπρου
Η Energean προχωρά και σε εξαγωγές αερίου προς την Κύπρο, έχοντας υπογράψει προσύμφωνο με τον όμιλο Cyfield. Το σχέδιο προβλέπει την κατασκευή νέου υποθαλάσσιου αγωγού μήκους περίπου 200 χιλιομέτρων, που θα συνδέει το FPSO Energean Power – το οποίο παράγει από τα κοιτάσματα Karish και Karish North – με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής του ομίλου Cyfield στο Μαρί Λάρνακας. Ήδη έχει υπογραφεί Επιστολή Πρόθεσης για τη μεταφορά 0,3 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως.
Κυπριακό αέριο, αιγυπτιακά LNG και η Ελλάδα ως κόμβος
Την ίδια ώρα, η Κύπρος έχει συμφωνήσει με την Αίγυπτο για την εξαγωγή φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα «Αφροδίτη» και «Κρόνος» προς τους τερματικούς σταθμούς LNG Ίντκου και Νταμιέτα. Το «Αφροδίτη» ελέγχεται από Chevron, Shell και NewMed, ενώ ο «Κρόνος» από Eni και TotalEnergies.
Στην πράξη, το αέριο Ισραήλ και Κύπρου θα κατευθύνεται στην Αίγυπτο και από εκεί, σε μορφή LNG, θα διοχετεύεται στην ευρωπαϊκή αγορά. Κεντρικός κόμβος σε αυτή την αλυσίδα αναδεικνύεται η Ελλάδα, η οποία μέσω της Ρεβυθούσας και του FSRU Αλεξανδρούπολης θα προωθεί ποσότητες προς την Ανατολική Ευρώπη. Σε αυτό το πλέγμα προστίθεται και το αμερικανικό LNG, ενισχύοντας τον ρόλο της χώρας ως βασικής ενεργειακής πύλης της Ευρώπης.
Η «Συμμαχία 3+1», λοιπόν, επιστρέφει όχι ως μια απλή διπλωματική φόρμουλα, αλλά ως ο μηχανισμός πάνω στον οποίο επιχειρείται να οικοδομηθεί ο νέος ενεργειακός και γεωπολιτικός χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου.