NewsEdit Πώς γίνεται ένας άνθρωπος που μοιάζει να έχει γεννηθεί για να πρωταγωνιστήσει σε σλάπστικ κωμωδίες να εξελιχθεί σε έναν από τους πιο εμβληματικούς και στοχαστικούς σκηνοθέτες του παγκόσμιου κινηματογράφου
Οι περισσότεροι που κοίταζαν τον Γούντι Άλεν στην αρχή της καριέρας του έβλεπαν μονάχα το ευτράπελο πρόσωπο τα ατημέλητα μαλλιά τη μεγάλη μύτη τα μικρά μάτια πίσω από χοντρούς μυωπικούς σκελετούς το κορμί το κοντό και νευρικό κρυμμένο σε ρούχα ένα νούμερο μεγαλύτερα. Κι όμως πίσω από αυτό το σύνολο που φώναζε απροκάλυπτα αδεξιότητα κρυβόταν ένας από τους πιο συνεπείς σοβαρούς και πολυεπίπεδους δημιουργούς της σύγχρονης κινηματογραφικής ιστορίας.
Για περισσότερες από έξι δεκαετίες ο Άλεν κατάφερε να συνδυάζει την κωμωδία με τη φιλοσοφική αναζήτηση τις ανθρώπινες σχέσεις με τη μεταφυσική αγωνία την αυτοειρωνεία με τις κοινωνικές αιχμές. Με ένα χιούμορ συχνά δηλητηριώδες και με μια σχεδόν ομολογιακή ανάγκη να εκθέτει τον εαυτό του μπροστά στον φακό δημιούργησε μια ξεχωριστή σχολή κινηματογραφικής αφήγησης που επηρέασε γενιές σκηνοθετών κωμικών και συγγραφέων.
Η ιδιοφυΐα που δεν έμοιαζε με ιδιοφυΐα
Όσοι συνεργάστηκαν μαζί του μιλούν για έναν άνθρωπο ιδιοφυή αυτοδίδακτο και εμμονικό με αγωνίες που συχνά μετατρέπονταν σε δημιουργικά εργαλεία για έναν σκηνοθέτη που δεν άφηνε τίποτα στην τύχη. Παρά τον εγωκεντρισμό που άλλοτε γοήτευε και άλλοτε εξόργιζε επέμενε να παραμένει στοχαστικός καυστικός και πάντα ανεξάρτητος. Ήταν από τους λίγους δημιουργούς που μπορούσαν να αναγνωριστούν από μόλις δύο πλάνα και δυο κουβέντες ενός χαρακτήρα. Κάποτε οι ηθοποιοί έκαναν ουρά για να πάρουν ρόλο σε ταινία του όσο μικρός κι αν ήταν.
Μετά τις καταγγελίες της Μία Φάροου αρκετοί του γύρισαν την πλάτη. Το προστατευμένο περιβάλλον που είχε δημιουργήσει κλονίστηκε για χρόνια. Κι όμως η ίδια η κινηματογραφική του ταυτότητα σύντομα επανέφερε ηθοποιούς ιδιαίτερα Ευρωπαίους που θεωρούσαν τιμή να προσθέσουν μία ταινία με τον Άλεν στο βιογραφικό τους. Η αμφιλεγόμενη δημόσια εικόνα του δεν μπόρεσε να σβήσει την επιρροή του στο σινεμά.
Ένας 90χρονος αιώνιος έφηβος της Νέας Υόρκης
Γεννημένος στις 30 Νοεμβρίου του 1935 ο Άλεν φτάνει πλέον τα 90. Παρ’ όλα αυτά μοιάζει ακόμη απίθανο να τον σκεφτεί κανείς ως υπέργηρο. Οι κινήσεις του οι συνεντεύξεις του ο τρόπος που μιλά για τις ταινίες του φανερώνουν έναν άνθρωπο που εξακολουθεί να παρατηρεί τον κόσμο με παιδική περιέργεια. Σεναριογράφος σκηνοθέτης ηθοποιός παραγωγός και μουσικός της τζαζ διαθέτει ένα έργο άνω των 50 ταινιών που διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό τον κινηματογράφο όπως τον γνωρίζουμε.
Από το Μπρονξ στο Μπρούκλιν και στο γήπεδο
Γεννημένος στο Μπρονξ σε οικογένεια δεύτερης γενιάς Εβραίων μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον τυπικά μεσοαστικό με γονείς που δεν είχαν ιδιαίτερα καλή σχέση μεταξύ τους. Όταν η οικογένεια μετακομίζει στο Μπρούκλιν ο μικρός Γούντι ζει σε μια κοινότητα μεταναστών όπου τα καλοκαίρια παίζει μπέιζμπολ και μπάσκετ. Παρά το κοντό του ανάστημα διαπρέπει και στα δύο. Ο ίδιος θα πει αργότερα ότι το μπάσκετ ήταν ένας τρόπος να τραβάει την προσοχή των κοριτσιών. Η άλλη του αδυναμία ήταν το σινεμά. Από τότε που είδε τη Χιονάτη πριν καν γίνει τριών το σκοτεινό δωμάτιο γινόταν το καταφύγιό του.
Η ανακάλυψη μιας δεξιότητας
Στα 15 του ανακαλύπτει ότι μπορεί να γράφει αστεία με εντυπωσιακή ευκολία. Τα πουλάει μέσω ενός ατζέντη σε εφημερίδες και τηλεοπτικές παραγωγές βγάζοντας 200 δολάρια την εβδομάδα. Περισσότερα απ’ όσα κέρδιζαν οι γονείς του μαζί. Από τότε καταλαβαίνει ότι οι λέξεις και το χιούμορ μπορούν να του δώσουν τον δρόμο για μια ζωή που δεν είχε φανταστεί.
Η πρώτη απόπειρα και η πρώτη αποτυχία
Φοιτά στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης σπουδάζοντας επικοινωνία και κινηματογράφο αλλά τα παρατά όταν αποτυγχάνει στο μάθημα παραγωγής. Για έναν άλλο αυτό θα ήταν καταστροφικό. Για τον Άλεν ήταν μονάχα ενόχληση. Συνεχίζει να γράφει αστεία για συγγραφείς του Μπρόντγουεϊ και γνωστούς stand up κωμικούς. Οι ατζέντηδες τον πείθουν ότι πρέπει να τα αποδίδει ο ίδιος πάνω στη σκηνή.
Ο μονόλογος ως τέχνη
Στην αρχή διστάζει. Γρήγορα όμως καταλαβαίνει ότι ο συνδυασμός του νευρικού παρουσιαστικού και των αυτοσαρκαστικών ατακών του δημιουργούν κάτι εντελώς νέο. Με τολμηρούς μονολόγους που αψηφούν τις συντηρητικές συμβάσεις των 60s γίνεται ένας από τους πιο περιζήτητους νέους κωμικούς. Επόμενο βήμα ο κινηματογράφος.
Η γέννηση ενός σάτιρου
Το 1965 γράφει το σενάριο της ταινίας Χαρέμι για Δύο με τον Πίτερ Σέλερς και τον Πίτερ Ο’Τουλ. Δύο χρόνια μετά συμμετέχει στο Casino Royale δίπλα σε ιερά τέρατα. Το 1969 κάνει το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με το Πάρε τα Λεφτά και Τρέχα. Ακολουθούν οι Μπανάνες και Τα Πάντα Γύρω από το Σεξ. Είναι η εποχή που αποφασίζει να παραμείνει μακριά από το Χόλιγουντ που δεν επέτρεπε στον σκηνοθέτη πλήρη έλεγχο μιας ταινίας. Για τον Άλεν ήταν αδιανόητο να δουλέψει αλλιώς.
Η στιγμή που ο κόσμος γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε
Ύστερα από αξιόλογες δουλειές όπως Ο Υπναράς Ο Ειρηνοποιός και Η Βιτρίνα που σατίριζε τον Μακαρθισμό έρχεται η καθοριστική στιγμή. Το 1977 κάνει πρεμιέρα ο Νευρικός Εραστής με την Ντάιαν Κίτον. Το κοινό αναγνωρίζει πως ο Άλεν πλέον περνά από την καθαρή κωμωδία σε μια πιο σύνθετη κινηματογραφική γλώσσα. Η Ακαδημία του απονέμει Όσκαρ σκηνοθεσίας και σεναρίου. Ο ίδιος μένει μακριά από την τελετή όπως πάντα. Αλλά η θέση του στον παγκόσμιο κινηματογράφο έχει πλέον κατοχυρωθεί.
Η πόλη που έγινε χαρακτήρας
Το 1979 παρουσιάζει το Μανχάταν. Η Νέα Υόρκη δεν ήταν ποτέ απλώς σκηνικό στις ταινίες του αλλά τώρα πια γίνεται πρωταγωνιστής. Στο ασπρόμαυρο σινεμασκόπ του Γκόρντον Γουίλις η πόλη αποκτά μυθική διάσταση. Το παγκάκι κάτω από τη γέφυρα Queensboro μένει ιστορικό. Υπό τους ήχους του Γκέρσουιν η ταινία πραγματεύεται τη φυγόκεντρη δύναμη των σχέσεων και την ανθρώπινη ανικανοποίητη φύση. Σπάει τα ταμεία και εδραιώνει τον Άλεν ως έναν από τους σπουδαιότερους δημιουργούς της εποχής.
Η δημόσια διαπόμπευση και το ανθεκτικό έργο
Η πολυσυζητημένη σχέση με τη Μία Φάροου και η ρήξη που ακολούθησε τραυματίζουν βαθιά τη δημόσια εικόνα του. Ο Άλεν βρίσκεται στο επίκεντρο πολυετών δικαστικών διαμαχών. Πολλοί ηθοποιοί αρνούνται πια να συνεργαστούν μαζί του. Ωστόσο το έργο του συνεχίζει να μιλά. Η αναγνώριση από συναδέλφους του η παρουσία του στα μεγαλύτερα φεστιβάλ οι διακρίσεις και τα βραβεία υπενθυμίζουν ότι η επιρροή του στον κινηματογράφο δεν μπορεί να σβηστεί από τη δημόσια σκανδαλολογία.
Μια φιλμογραφία γεμάτη κόσμους
Από το 1980 και μετά ο Άλεν μοιάζει να βρίσκεται σε μια εκρηκτική δημιουργική ωριμότητα. Φιλμ όπως το Ζέλιγκ η πρωτοποριακή ψευδοντοκιμαντερίστικη μελέτη της αυταπάτης το Κόκκινο Ρόδο του Καΐρου ένας ύμνος στη δύναμη της φαντασίας η Χάνα και οι Αδελφές της η βαθιά ανθρώπινη οικογενειακή τοιχογραφία οι Μέρες Ραδιοφώνου το νοσταλγικό ταξίδι στην παιδική ηλικία οι Απιστίες και Αμαρτίες η κυνική ανατομία της ηθικής και το Άλις το ποιητικό δράμα της αυτοανακάλυψης συνθέτουν ένα από τα πιο συνεκτικά και ταυτόχρονα ευρηματικά σώματα έργου του σύγχρονου κινηματογράφου.
Στη δεκαετία του 90 συνεχίζει να εκπλήσσει με ταινίες όπως Σφαίρες Πάνω από το Μπρόντγουεϊ Ακαταμάχητη Αφροδίτη Όλοι Λένε σε Αγαπώ και Διαλύοντας τον Χάρι συνδυάζοντας θέατρο κωμωδία και υπαρξιακή σύγχυση με τρόπο μοναδικό.
Στον 21ο αιώνα επανεφευρίσκει τον εαυτό του με ταινίες όπως Η Κατάρα του Πράσινου Σκορπιού Match Point Vicky Cristina Barcelona Μεσάνυχτα στο Παρίσι Στη Ρώμη με Αγάπη Η Θλιμμένη Τζασμίν Μαγεία στο Σεληνόφως Café Society και Μια Βροχερή Μέρα στη Νέα Υόρκη. Άλλοτε σκοτεινός άλλοτε παιχνιδιάρης πάντα αναγνωρίσιμος.
Ο έρωτας οι γυναίκες και η κινηματογραφική μυθολογία
Ο Άλεν κατηγορήθηκε συχνά ότι περιγράφει συγκεκριμένο τύπο γυναίκας. Ωστόσο οι γυναικείοι χαρακτήρες του είναι συχνά οι πιο ολοκληρωμένες προσωπικότητες στις ταινίες του με βάθος αντιφάσεις επιθυμίες και φόβους. Από την Άννι Χολ μέχρι τη Τζάσμιν η γυναικεία παρουσία στο έργο του έχει μια σχεδόν λογοτεχνική διάσταση. Ο ίδιος άλλωστε έχει παραδεχθεί πως βλέπει στον γυναικείο ψυχισμό μια πολυπλοκότητα που τον γοητεύει και ταυτόχρονα τον υπερβαίνει.
Η φιλοσοφία ενός ανθρώπου που φοβάται τον θάνατο
Ο Άλεν υπήρξε πάντα αστείρευτη πηγή αυτοσαρκασμού. Φοβάται τον θάνατο αλλά τον μετατρέπει σε αστείο. Τον ρωτούν αν θέλει να μείνει αθάνατος μέσω του έργου του και απαντά ότι προτιμά να γίνει αθάνατος απλώς μη πεθαίνοντας. Μια απάντηση που συμπυκνώνει την αγωνία του και ταυτόχρονα ακυρώνει τη σοβαρότητά της. Ίσως αυτή η διαρκής πάλη ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό να είναι το μυστικό της διαχρονικότητάς του.
Ο δημιουργός που δεν θα φύγει ποτέ
Ο Γούντι Άλεν κλείνει τα 90 αλλά δεν μοιάζει να έχει αποσυρθεί από τίποτα. Βρίσκεται ακόμη σε γύρισμα παίζει κλαρινέτο στις τζαζ βραδιές της Νέας Υόρκης γράφει ιστορίες και αντιμετωπίζει τον κόσμο με μια αθωότητα που ελάχιστοι διατηρούν στη ζωή τους. Μπορεί να πέρασε μέσα από φουρτούνες σκάνδαλα αμφισβήτηση και δημόσια αποκαθήλωση. Αλλά οι ταινίες του συνεχίζουν να προβάλλονται σε αίθουσες κινηματογράφων σχολές και ρετροσπεκτίβες.
Ο Άλεν δεν θα μείνει αθάνατος επειδή δεν θα πεθάνει. Θα μείνει αθάνατος επειδή το έργο του έχει ήδη κατακτήσει τη θέση του στη συλλογική μνήμη του παγκόσμιου πολιτισμού. Ένας δημιουργός που μετέτρεψε την αμηχανία σε γοητεία την ανασφάλεια σε ταυτότητα το νεύρο σε ρυθμό και το χιούμορ σε γλώσσα ζωής.
Όσο υπάρχουν θεατές που μπαίνουν σε σκοτεινές αίθουσες αναζητώντας μια ιστορία που να μιλά για το αστείο και το τραγικό της ύπαρξης οι ταινίες του θα βρίσκουν τον δρόμο τους. Κι όσο υπάρχουν άνθρωποι που γελούν από αμηχανία που ερωτεύονται χωρίς λογική που φοβούνται τον θάνατο αλλά λατρεύουν τη ζωή ο Γούντι Άλεν θα παραμένει ζωντανός.
Και ίσως όπως θα έλεγε κι ο ίδιος αυτό να είναι αρκετό.