NewsEdit Η εικόνα των υδατικών αποθεμάτων στην Αττική έχει επιδεινωθεί δραματικά, οδηγώντας την ΕΥΔΑΠ να ζητήσει επίσημα την κήρυξη της Περιφέρειας –αλλά και των νησιών Λέρου και Πάτμου– σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Σύμφωνα με τις πρόσφατες επιστολές της εταιρείας προς το υπουργείο Περιβάλλοντος και τη ΡΑΑΕΥ, ακόμη και αν οι εισροές τριπλασιαστούν, θα απαιτηθούν περίπου έξι χρόνια για να επιστρέψουν τα αποθέματα στα επίπεδα του 2021. Πρόκειται για το δεύτερο σοβαρότερο επεισόδιο ξηρασίας των τελευταίων δεκαετιών, μετά την περίοδο 1988 έως 1994.
Πώς έφτασαν οι ταμιευτήρες στα χαμηλότερα επίπεδα δεκαετιών
Η τεκμηρίωση της ΕΥΔΑΠ βασίζεται σε μελέτες του ΕΜΠ, οι οποίες αναδεικνύουν μια πολυετή επιδείνωση. Για περισσότερο από μια δεκαετία, έως το 2021, οι ταμιευτήρες διατηρούσαν αποθέματα γύρω στο 1,1 δισ. κυβικών μέτρων, επαρκή για την ετήσια κατανάλωση της Αττικής. Από το 2022 και μετά, όμως, η πτωτική πορεία έγινε σταθερή και απότομη.
Η μείωση των βροχοπτώσεων κατά 25%, η αύξηση της εξάτμισης κατά 15% και η άνοδος της κατανάλωσης περίπου κατά 6% συνέβαλαν στη σημερινή εικόνα. Ο Εύηνος διαθέτει πλέον μόλις 47 από τα 137,6 εκατ. κυβικά μέτρα χωρητικότητας. Ο Μόρνος περιορίζεται στα 175 από τα 747,6 εκατ. κυβικά. Η Υλίκη στα 163 από τα 551,5 εκατ. και ο Μαραθώνας στα 18 από τα 42,8 εκατ. κυβικά. Πρόκειται για επίπεδα χαμηλότερα ακόμη και από τις κρίσεις του 2001 και του 2008.
Σύμφωνα με τον δείκτη ξηρασίας SRI, η τελευταία τριετία καταγράφεται στο -2,01, τη χαμηλότερη τιμή που έχει καταγραφεί ποτέ.
Τα μέτρα που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί
Η ΕΥΔΑΠ έχει θέσει σε λειτουργία εφεδρικές γεωτρήσεις και προχωρά σε ενημερωτική καμπάνια με στόχο μείωση της ζήτησης κατά 5%. Στο υπουργείο Περιβάλλοντος έχουν αποσταλεί αναλυτικά στοιχεία για όσα έχουν γίνει: λειτουργία γεωτρήσεων στη Μαυροσουβάλα, μείωση της οικολογικής παροχής στον Εύηνο, ενεργοποίηση των γεωτρήσεων Ούγγρων έως το 2026 και διάνοιξη 17 νέων γεωτρήσεων στον βοιωτικό Κηφισό έως το 2027.
Στην επικοινωνία της με τη ΡΑΑΕΥ η εταιρεία υπογραμμίζει ότι από τις αρχές Οκτωβρίου έως τις 11 Νοεμβρίου τα αποθέματα μειώθηκαν κατά 32,2 εκατ. κυβικά, μια απώλεια που αντιστοιχεί σε 768.500 κυβικά μέτρα ημερησίως.
Γιατί κρίθηκε αναγκαία η κήρυξη έκτακτης ανάγκης
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης λειψυδρίας δεν συνεπάγεται περιορισμούς για τους πολίτες. Ενεργοποιεί όμως ένα θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει την επιτάχυνση κρίσιμων έργων, όπως ενίσχυση ταμιευτήρων, έργα δικτύου και επενδύσεις υποδομής. Στον πυρήνα της συζήτησης βρίσκεται και το πρόγραμμα «Εύρυτος», το οποίο προβλέπει την εκτροπή δύο ποταμών της Ευρυτανίας προς τον Εύηνο με στόχο την εξασφάλιση υδροδότησης για τις επόμενες δεκαετίες.
Η ενεργοποίηση του άρθρου 55 του νόμου 5215 επιτρέπει στα απαιτούμενα έργα να περάσουν μέσω της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του Υπερταμείου, εξασφαλίζοντας ταχύτερες διαδικασίες με πλήρη διαφάνεια.
Η προειδοποίηση από τον ΟΑΣΠ
Ο καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας, μιλώντας στην ΕΡΤ, υπογράμμισε ότι ενώ η ανησυχία υπήρχε εδώ και χρόνια, «κανείς δεν περίμενε» ότι η ξηρασία των δύο τελευταίων ετών θα έφερνε την Αττική σε αυτό το σημείο. Τόνισε ότι κάθε περιοχή έχει διαφορετικά προβλήματα και πως ειδικά στα νησιά η ανεξέλεγκτη άντληση από υπόγεια υδροφόρα στρώματα πρέπει να περιοριστεί άμεσα.
Ο καθηγητής εκτιμά ότι οι υπόγειοι υδροφορείς αποτελούν τους μεγαλύτερους φυσικούς ταμιευτήρες και μπορούν να αξιοποιηθούν με οργανωμένο τρόπο πριν προκριθούν λύσεις όπως οι αφαλατώσεις. Υπογράμμισε, επίσης, τις περιβαλλοντικές και ενεργειακές επιπτώσεις της αφαλάτωσης, ζητώντας προσεκτικό και στοχευμένο σχεδιασμό.
Οι ευρωπαϊκές ανισορροπίες στο υδατικό ισοζύγιο
Παράλληλα με την ελληνική κρίση, μια νέα μελέτη του University College London δείχνει ότι η Ευρώπη βιώνει μια βαθιά ανακατάταξη του υδατικού της χάρτη. Τα δορυφορικά δεδομένα καταγράφουν μια συνεχώς υγρότερη βόρεια και βορειοδυτική Ευρώπη και έναν ολοένα ξηρότερο νότο και κέντρο της ηπείρου.
Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι ακόμη και τα υπόγεια νερά, που μέχρι πρότινος θεωρούνταν πιο ανθεκτικά στις κλιματικές αλλαγές, μειώνονται με ταχύ ρυθμό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η νοτιοανατολική περιοχή αντιμετωπίζει ήδη έντονη πίεση, καθώς το 70% του πόσιμου νερού προέρχεται από υπόγεια αποθέματα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί στρατηγική υδατικής ανθεκτικότητας με στόχο αύξηση της αποδοτικότητας κατά τουλάχιστον 10% έως το 2030 και περιορισμό των απωλειών από τα γηρασμένα δίκτυα. Ωστόσο, ειδικοί προειδοποιούν ότι αν ο φετινός χειμώνας δεν είναι επαρκώς βροχερός, η Ευρώπη μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με αυστηρούς περιορισμούς νερού μέσα στα επόμενα χρόνια.
Η διεθνής διάσταση της κρίσης
Η ξηρασία πλήττει ήδη μεγάλα τμήματα της Μέσης Ανατολής, της Νότιας Ασίας, της Νότιας Αμερικής και της Βόρειας Αμερικής. Ιδιαίτερα δραματική είναι η κατάσταση στο Ιράν, όπου η κυβέρνηση εξετάζει ακόμη και την εκκένωση της Τεχεράνης. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν είναι πια μακρινές, αλλά παρούσες και απαιτούν νέες τολμηρές λύσεις, όπως γενικευμένη συλλογή βρόχινου νερού.
Η κήρυξη της Αττικής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης αποτελεί ένα σήμα κινδύνου αλλά και ένα εργαλείο για να προχωρήσουν κρίσιμα έργα χωρίς χρονοτριβές. Η ξηρασία δεν είναι ένα πρόσκαιρο φαινόμενο αλλά μια βαθιά μεταβολή που αγγίζει ολόκληρη την Ευρώπη. Η προσαρμογή σε αυτή τη νέα πραγματικότητα απαιτεί συντονισμό, διαφάνεια, τεχνογνωσία και –πάνω από όλα– συνειδητοποίηση ότι το νερό δεν είναι δεδομένο.