NewsEdit Με λόγο αιχμηρό και απολύτως πολιτικό, η πρώην επίτροπος της Ε.Ε. και ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς Μαρία Δαμανάκη παρεμβαίνει στη δημόσια συζήτηση για τα ενεργειακά ζητήματα και τη γεωπολιτική στρατηγική της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, μέσα από συνέντευξή της στο «Βήμα».
Οι επισημάνσεις της αγγίζουν τον πυρήνα των διλημμάτων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, θέτοντας εκ νέου το ερώτημα: πώς μπορεί η χώρα να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα, χωρίς να εγκλωβιστεί στη «μακαριότητα της ακινησίας».
«Οι εξορύξεις δεν είναι λύση»
Η Μαρία Δαμανάκη παίρνει σαφή θέση κατά των εξορύξεων υδρογονανθράκων, επικαλούμενη τόσο περιβαλλοντικούς όσο και επιστημονικούς λόγους. «Ιδιαίτερα όταν μιλάμε για θαλάσσιο περιβάλλον και μεγάλα βάθη όπως στην Ανατολική Μεσόγειο», σημειώνει, υπογραμμίζοντας ότι «δεν έχουμε σαφή εικόνα για τα κοιτάσματα» και πως «οι προσδοκίες που καλλιεργούνται δεν στηρίζονται σε αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα».
Την ίδια στιγμή, όμως, αναγνωρίζει τον ρεαλισμό των γεωπολιτικών ισορροπιών: «Είμαι Ελληνίδα και αναγκαστικά προτάσσω την εθνική ανάγκη να μη μείνει η Ελλάδα έξω από το γεωπολιτικό παιχνίδι». Εξηγεί ότι το ενδιαφέρον μεγάλων αμερικανικών εταιρειών, όπως η Chevron και η ExxonMobil, συνδέεται περισσότερο με τις χρηματιστηριακές τους ανάγκες παρά με βεβαιωμένα κοιτάσματα. «Δεν ήταν εύκολο για οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση να αρνηθεί», παραδέχεται, διευκρινίζοντας πως «οι έρευνες είναι αποδεκτές για γεωπολιτικούς λόγους – οι γεωτρήσεις είναι μια άλλη συζήτηση».
Θαλάσσια πάρκα και σχέσεις με την Τουρκία
Η πρώην επίτροπος αναφέρεται και στην περιβαλλοντική διάσταση της θαλάσσιας πολιτικής, σχολιάζοντας την απόφαση να εξαιρεθούν τα Δωδεκάνησα από τον αρχικό σχεδιασμό των θαλάσσιων πάρκων. «Η τουρκική κυβέρνηση δεν μπορεί να έχει αντιρρήσεις εφόσον τα πάρκα βρίσκονται εντός των χωρικών μας υδάτων», τονίζει, εκτιμώντας ότι «δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή διάθεση κλιμάκωσης από την Άγκυρα».
Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας ελληνοτουρκικής σύμπραξης: «Το εύχομαι και, αν υπάρξει, θα κάνω ό,τι μπορώ να το βοηθήσω. Μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια κοινή πρωτοβουλία για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στο Αιγαίο». Όπως εξηγεί, ένα τέτοιο «κοινό πάρκο» θα μπορούσε να εκτείνεται και πέραν των χωρικών υδάτων, σε ζώνες που σήμερα δεν έχουν προσδιορισμένες χρήσεις.
«Να βγούμε από τη μακαριότητα»
Η Δαμανάκη ασκεί ευθεία κριτική στην εξωτερική πολιτική των τελευταίων ετών, προτρέποντας να τεθεί ένα σαφές στρατηγικό πλαίσιο. «Να βγούμε επιτέλους από την απατηλή μας μακαριότητα και να συζητήσουμε τι θέλουμε με την εξωτερική μας πολιτική», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Διαχωρίζει ρητά τη θέση της από κάθε σκέψη στρατιωτικής σύγκρουσης, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν μόνο δύο δρόμοι: «Αυτός της ακινησίας και αυτός της ανάληψης πρωτοβουλιών». Η ακινησία, όπως λέει, «δεν ευνοεί μια χώρα που δεν έχει βάσιμες προσδοκίες ότι η κατάσταση θα αλλάξει υπέρ της». Και προσθέτει με νόημα: «Η ακινησία είναι και ακριβή – ξοδεύουμε τεράστια ποσά σε εξοπλισμούς γιατί δεν μπορούμε να είμαστε ανοχύρωτη χώρα. Μέχρι πότε όμως;»
Υπενθυμίζει δε ότι η ιδέα της προσφυγής στη Χάγη για την επίλυση διαφορών δεν είναι νέα: «Ποιος ήταν ο πρώτος που το είπε; Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Κι όμως, το έχουμε ξεχάσει».
«Τα 6 μίλια είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας»
Στο επίμαχο ζήτημα των χωρικών υδάτων, η Μαρία Δαμανάκη είναι κατηγορηματική: «Κανένας Έλληνας πρωθυπουργός δεν μπορεί να συζητήσει τα 6 μίλια. Αυτό είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας». Διευκρινίζει ωστόσο ότι το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει δυνατότητα επέκτασης «έως 12 μίλια», και ότι η Ελλάδα οφείλει να ασκήσει αυτό το δικαίωμα με νηφαλιότητα και σχέδιο.
Υπενθυμίζει μάλιστα ότι το 2003, η κυβέρνηση Σημίτη είχε φτάσει «πολύ κοντά σε μια λύση», αλλά τελικά δεν προχώρησε για πολιτικούς λόγους. «Ήταν προσωπική του επιλογή, την οποία σέβομαι – αλλά η Ελλάδα έχασε μια ευκαιρία», σημειώνει με σαφή αιχμή.
Μια νηφάλια φωνή σε ταραγμένους καιρούς
Η παρέμβαση της Μαρίας Δαμανάκη έρχεται σε μια περίοδο όπου η ενεργειακή διπλωματία, οι σχέσεις με την Τουρκία και το ζήτημα των ερευνών στην Ανατολική Μεσόγειο βρίσκονται εκ νέου στο επίκεντρο. Με τον γνώριμο πραγματισμό της, προτείνει έναν τρίτο δρόμο ανάμεσα στην ακινησία και την ένταση: την ενεργή πολιτική πρωτοβουλία, τη διεθνή νομιμότητα και τον περιβαλλοντικό ρεαλισμό. Ένα μήνυμα που απευθύνεται τόσο προς το πολιτικό σύστημα όσο και προς την κοινή γνώμη – ότι η Ελλάδα χρειάζεται σχέδιο, όχι αυταπάτες.