Τι νέα εκεί στην Κεντροαριστερά;

Ακινησία, προσδοκίες και το «φάντασμα» (του βιβλίου) του Τσίπρα που πλανιέται πάνω από το χώρο

Του Ανατρεπτικού

Η τελευταία έρευνα της PRORATA και του Ινστιτούτου ΕΝΑ για την κεντροαριστερά ήρθε να φωτίσει, με σχεδόν χειρουργική ακρίβεια, την κρίση ενός πολιτικού χώρου που δεν έχει καταφέρει να βρει τον εαυτό του μετά από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις, διασπάσεις και ήττες. Μια κρίση που δεν είναι απλώς οργανωτική ή εκλογική, αλλά υπαρξιακή – αφορά την ίδια τη συναισθηματική ταύτιση των πολιτών με τις αξίες και τα σύμβολα που κάποτε έδιναν στην Αριστερά νόημα και προοπτική.

Η φθορά του οράματος και η κρίση νοήματος

Στην ερώτηση «ποιος ο λόγος πολυδιάσπασης της Αριστεράς», το 35% των ερωτηθέντων απαντά πως «έχει φθαρεί το όραμα που χαρακτήριζε τον χώρο», ενώ ένα σχεδόν ισοδύναμο 34% θεωρεί ότι «έχει απαξιωθεί συνολικότερα η έννοια της Αριστεράς λόγω του ΣΥΡΙΖΑ». Τα ποσοστά αυτά περιγράφουν κάτι βαθύτερο από μια πολιτική απογοήτευση· αποτυπώνουν την απώλεια νοήματος σε έναν χώρο που επί δεκαετίες στηριζόταν στο ηθικό του πλεονέκτημα.

Η Αριστερά, λένε ουσιαστικά οι πολίτες, δεν είναι πια φορέας ελπίδας ή συλλογικής προσδοκίας. Έχει γίνει ένα ακόμα πεδίο αντιπαράθεσης προσώπων και μηχανισμών, χωρίς αφήγημα, χωρίς συγκίνηση, χωρίς ορίζοντα.

Από την «ήττα του Μητσοτάκη» στο αίτημα υπέρβασης και νέου οράματος

Ακόμη πιο αποκαλυπτικό είναι το εύρημα ότι μόλις 19% θεωρεί πως η Αριστερά πρέπει να εστιάσει στην «ήττα της κυβέρνησης Μητσοτάκη». Αντίθετα, το 42% ζητά «ρεαλιστικό πρόγραμμα κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής», και το 26% «νέο όραμα για τον κόσμο και την κοινωνία».

Με άλλα λόγια, η κοινωνική βάση της κεντροαριστεράς δείχνει να έχει κουραστεί από τη μονοθεματική, αντιδεξιά («τι ψήφισες, ρε;») ρητορική που κυριαρχεί στα κοινωνικά δίκτυα και στα τηλεοπτικά πάνελ. Η στρατηγική του “σκληρού ροκ”, των κραυγών και του ηθικού πανικού, μπορεί να αποφέρει πρόσκαιρα χειροκροτήματα και ψηφιακά «likes», αλλά λειτουργεί αντίστροφα από τις βαθύτερες ανάγκες της κοινωνίας: ανάγκη για νέο πολιτικό λόγο, νέα θεωρητική τόλμη και ειλικρινή ιδεολογική υπέρβαση με ουσιαστικές απαντήσεις στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών.

Εκτός συγκυρίας οι ηγεσίες

Εδώ ακριβώς αποτυπώνεται η μεγάλη απόσταση ανάμεσα στις ηγεσίες και τη βάση. Ο Αλέξης Τσίπρας, που ετοιμάζει νέο κόμμα· το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, που επενδύει στην «ιστορική του ηγεσία»· και όσοι συζητούν για «ενότητα», «κοινές ηγεσίες» ή «προοδευτικά μέτωπα», φαίνεται πως δεν έχουν αντιληφθεί τη φύση της κρίσης. Δεν πρόκειται για οργανωτικό πρόβλημα, αλλά για υπαρξιακή αποσύνδεση: ένα κοινό που δεν νιώθει πια ότι εκπροσωπείται συναισθηματικά από κανέναν.

Η κοινωνική βάση δεν ζητά συμφωνίες κορυφής ή μετωπικές κινήσεις κορυφών. Ζητά αυθεντικότητα, αναστοχασμό και ένα νέο πολιτικό νόημα που να απαντά στις αγωνίες της εποχής – την ανισότητα, την ανασφάλεια, την απώλεια ελέγχου σε έναν κόσμο που αλλάζει. Μία «λελογισμένη και ρεαλιστική αντισυστημικότητα» όπως έχει πει βετεράνος της πολιτικής επικοινωνίας.

Το ΠΑΣΟΚ μεταξύ αυτονομίας και αδράνειας

Στο ΠΑΣΟΚ επικρατεί παραλυτική ακινησία. Η ανακωχή ενόψει συνεδρίου δεν κρύβει τις υπόγειες αμφισβητήσεις προς τον Νίκο Ανδρουλάκη. Παρά τις επιμέρους επιτυχίες, όπως τα αυξημένα ποσοστά και η παραλίγο νίκη στην ΚΕΔΕ μέσω του Χάρη Δούκα, το κόμμα δείχνει να μην κεφαλαιοποιεί τις ευκαιρίες συνεργασίας, φοβούμενο μήπως ενισχύσει εσωκομματικά πρόσωπα που ανεβαίνουν.

Το επερχόμενο συνέδριο θα είναι καθοριστικό. Θα τεθεί το δίλημμα ανάμεσα στη «γραμμή της αυτονομίας» και στην πρόταση για «προοδευτικό μέτωπο» ή ακόμα και εκλογική συνεργασία. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι πως η συζήτηση θα μείνει μετέωρη – και η δημοσκοπική στασιμότητα θα συνεχιστεί, μέχρι να έρθει η επόμενη αναταραχή.

Ο ΣΥΡΙΖΑ σε αναμονή της «Ιθάκης»

Η Κουμουνδούρου μοιάζει να λειτουργεί σε καθεστώς αναμονής. Παρά τις νηφάλιες προτάσεις του Σωκράτη Φάμελλου για συμπόρευση και ενιαίο ψηφοδέλτιο, η πραγματική αγωνία είναι αλλού: πώς θα συνυπάρξουν –αν μπορούν– ο ΣΥΡΙΖΑ και το κόμμα Τσίπρα.

Οι οργανωτικές κινήσεις που γίνονται αυτή την περίοδο, ακόμη και η διευθέτηση των οικονομικών, φανερώνουν ότι οι περισσότεροι έχουν ήδη αποδεχτεί πως το πολιτικό διαζύγιο είναι αναπόφευκτο. Η συζήτηση δεν είναι αν θα γίνει, αλλά πότε.

Η Νέα Αριστερά και η «διάσπαση του ατόμου»

Στη Νέα Αριστερά η κατάσταση είναι, αν μη τι άλλο, σουρεαλιστική. Ο Αλέξης Χαρίτσης επιχειρεί να κρατήσει ανοιχτό τον δίαυλο με τον ΣΥΡΙΖΑ και το υπό ίδρυση κόμμα Τσίπρα, ζητώντας ακόμη και εσωκομματικό δημοψήφισμα για τις συμμαχίες. Η πρότασή του απορρίφθηκε, και τώρα ξεκινά συλλογή υπογραφών από τη βάση.

Απέναντί του, ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και άλλα στελέχη επιμένουν σε καθαρές αποστάσεις από τον Τσίπρα και σε συνεργασίες «προς τα αριστερά», ακόμη και με το ΜέΡΑ25 του Γιάνη Βαρουφάκη. Το αποτέλεσμα είναι μια πολυδιάσπαση χωρίς πολιτικό βάρος, καθώς οι μετρήσεις δείχνουν το κόμμα πολύ κάτω από το όριο εισόδου στη Βουλή.

Η εσωτερική αντιπαράθεση για τις συμμαχίες και τη φυσιογνωμία του κόμματος παραλύει κάθε συλλογική λειτουργία. Όπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο Χαρίτσης, η συνεχής συζήτηση «με ποιον θα πάμε» αντί για το «τι θα κάνουμε» διαλύει τον οργανωτικό ιστό και μειώνει τη δυνατότητα πρωταγωνισμού.

Ο Τσίπρας ως μοναδικός παράγοντας ρευστοποίησης

Μέσα σε αυτό το τοπίο στασιμότητας, είναι προφανές ότι μόνο η ίδρυση του κόμματος Τσίπρα μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης. Όχι απαραίτητα με όρους εκλογικής επικράτησης, αλλά ως παράγοντας ρευστοποίησης ενός παγωμένου σκηνικού. Ένα νέο κόμμα μπορεί να προκαλέσει ανακατατάξεις, να πιέσει το ΠΑΣΟΚ, να συγκροτήσει νέα κοινωνικά ακροατήρια, να αναγκάσει τους υπόλοιπους να κινηθούν.

Η ειρωνεία είναι πως ο πολιτικός χώρος που διεκδικεί τον ρόλο της αλλαγής έχει καταλήξει να περιμένει την κίνηση ενός προσώπου για να ξαναβρεί τον βηματισμό του. Και όσο η κεντροαριστερά παραμένει εγκλωβισμένη σε αυτήν την αδράνεια, τόσο θα βαθαίνει η απόσταση από την κοινωνία που υποτίθεται πως εκφράζει.

Ένα πολιτικό κενό που ζητά γέμισμα

Αντί για πολιτικό οργασμό, επικρατεί βουβή αναμονή. Αντί για νέες ιδέες, κυριαρχεί ο φόβος της κίνησης. Αντί για ενότητα, ένα διαρκές “blame game”. Και κάπως έτσι, το ερώτημα «Τι νέα εκεί στην Κεντροαριστερά;» απαντιέται με σιωπή.

Η κοινωνία δείχνει έτοιμη να ακούσει κάτι νέο, να πιστέψει ξανά σε ένα όραμα που να έχει περιεχόμενο και συνέπεια. Όμως τα κόμματα της κεντροαριστεράς παραμένουν βυθισμένα στη δική τους ενδοσκόπηση, λες και φοβούνται ότι κάθε πρωτοβουλία θα διαταράξει τις εύθραυστες ισορροπίες.

Η ιστορία, όμως, δεν περιμένει. Και αν κάτι δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας, είναι πως ο χώρος αυτός δεν έχει πια την πολυτέλεια της αδράνειας. Για να υπάρξει μέλλον, πρέπει πρώτα να υπάρξει θάρρος – και το θάρρος προϋποθέτει ρήξη, όχι αναμονή.