NewsEdit Για την επέτειο του θανάτου του, 23 Ιουνίου 2005
Σαν σήμερα, στις 23 Ιουνίου 2005, έφυγε από τη ζωή ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ποιητής της στράτευσης αλλά και της αμφιβολίας, της ήττας αλλά και της αξιοπρέπειας, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στα ελληνικά γράμματα με μια λιτή αλλά αιχμηρή φωνή που αντιστάθηκε στον λυρικό συναισθηματισμό, υπερασπιζόμενη την εσωτερική αλήθεια και την πολιτική ευθύνη.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925 και σπούδασε ιατρική. Νεότατος εντάχθηκε στην Αντίσταση και αργότερα στον ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ. Οι πολιτικές του πεποιθήσεις τον οδήγησαν το 1949 σε καταδίκη σε θάνατο από στρατοδικείο για την πολιτική του δράση, ποινή που τελικά δεν εκτελέστηκε. Το βίωμα της πολιτικής ήττας, της φυλακής, της διάψευσης αλλά και η διαρκής αναζήτηση νοήματος μέσα στο σκοτάδι του μετεμφυλιακού τοπίου διατρέχουν το ποιητικό του έργο.
Ο Αναγνωστάκης δεν έγραψε πολύ: μόλις τρεις βασικές ποιητικές συλλογές πριν το 1956 —Εποχές, Συνέχεια και Η συνέχεια 3— και στη συνέχεια ένα μακρύ σιωπητήριο έως το 1971, όταν δημοσίευσε τα Ποιήματα 1941-1971. Όμως κάθε στίχος του είναι πυκνός, ακριβής και απογυμνωμένος από περιττά στολίδια. Η γλώσσα του είναι ελλειπτική, καθημερινή, σαν πολιτική προκήρυξη ή σαν εσωτερική κραυγή που δεν ζητά εύκολη λύτρωση.
Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από ένα βαθύ αίσθημα απώλειας και από τη βασανιστική μνήμη του πολιτικού αγώνα. Όχι με ηρωισμό, αλλά με πίκρα και αυτοκριτική. Όπως ο ίδιος έγραψε: «Η ποίηση δεν είναι για να προκαλεί ρίγη αισθητικά, είναι πράξη ευθύνης».
Στη διάρκεια της Χούντας, αρθρογράφησε και διατήρησε ένα σταθερό αντιδικτατορικό λόγο. Μετά τη Μεταπολίτευση απομακρύνθηκε από τα κόμματα, όχι όμως και από τις ιδέες της Αριστεράς, διατηρώντας πάντοτε το δικαίωμα στην κριτική και την αμφιβολία.
Πέθανε στην Αθήνα το 2005, αφήνοντας πίσω του ένα έργο που ακόμα συγκινεί, εμπνέει και προβληματίζει. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης υπήρξε η ήσυχη φωνή της συνείδησης μέσα στον θόρυβο της Ιστορίας. Και όπως ο ίδιος έγραφε στο Υ.Γ. του:
«Ό,τι πεις είναι λάθος. Ό,τι σωπαίνεις είναι λάθος. Γι’ αυτό σωπαίνω».
Η σιωπή του, όμως, συνεχίζει να μιλά στις καρδιές όσων αναζητούν την αλήθεια πέρα από βεβαιότητες.
Oι στίχοι αυτοί μπορεί και νά ‘ναι οι τελευταίοι
Oι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφτούν
Γιατί οι μελλούμενοι ποιητές δε ζούνε πια
Aυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοι
Tα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιά
Σε κάποιον άλλον ουρανό που λάμπει ξένος ήλιος
Γενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσα
Kαι τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσεις
Στα θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ένας λωτός
Nα γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι.
Επίλογος
Μανόλης Αναγνωστάκης
Από τη συλλογή Εποχές 3 (1951)