Τα «ήξεις, αφήξεις» του Τραμπ για το Ιράν και τον πόλεμο

Αντιφατικά μηνύματα, στρατιωτικές κινήσεις και απειλές χωρίς σαφή στρατηγική

Καθώς η σύγκρουση Ιράν–Ισραήλ εισέρχεται σε κρίσιμη φάση και η παγκόσμια κοινότητα αναζητά διπλωματική διέξοδο, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ –που ουσιαστικά ασκεί προεδρικά καθήκοντα εν αναμονή της δεύτερης θητείας του– μοιάζει να κινείται χωρίς σαφή στρατηγική γραμμή. Οι καθημερινές του αναρτήσεις στο Truth Social, γεμάτες αντιφάσεις και μεταβαλλόμενους τόνους, αντανακλούν μια πολιτική αβεβαιότητα που επιτείνει τη διεθνή ανησυχία για τον ρόλο της Ουάσινγκτον στη Μέση Ανατολή.

Από τη «διπλωματική λύση» στις απειλές

Μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες, ο Τραμπ πέρασε από δηλώσεις περί «δέσμευσης σε διπλωματική λύση» στο Ιράν, σε ανοιχτές απειλές για εκκένωση της Τεχεράνης και νύξεις για στοχευμένες δολοφονίες. Την Πέμπτη υποστήριξε πως δίνει στο Ιράν 60 ημέρες για μια νέα συμφωνία, οι οποίες όμως «έχουν ήδη λήξει». Την Κυριακή κάλεσε Ιράν και Ισραήλ να καταλήξουν σε συμφωνία. Τη Δευτέρα, εν μέσω κλιμάκωσης των ισραηλινών επιθέσεων, ο τόνος άλλαξε δραματικά: «Το Ιράν δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα», ενώ παράλληλα κάλεσε σε «εκκένωση της Τεχεράνης».

Αργότερα, καθώς εγκατέλειπε πρόωρα τη σύνοδο της G7 στον Καναδά, επικαλούμενος «σημαντικές υποχρεώσεις» στην Ουάσινγκτον, ο Τραμπ συγκάλεσε τους κορυφαίους συμβούλους ασφαλείας στον Λευκό Οίκο. Οι στρατιωτικές κινήσεις των ΗΠΑ, όπως η προώθηση του αεροπλανοφόρου USS Nimitz και δεκάδων αεροσκαφών ανεφοδιασμού στη Μέση Ανατολή, δεν άφηναν περιθώρια παρερμηνειών: η Ουάσινγκτον προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο ένοπλης εμπλοκής.

Η διπλή γλώσσα της εξωτερικής πολιτικής

Παρά τις κινήσεις αυτές, ο Τραμπ επιμένει πως οι ΗΠΑ «δεν είχαν καμία σχέση» με την επίθεση στο πυρηνικό εργοστάσιο στο Νατάνζ – μια δήλωση που δεν φαίνεται να πείθει ούτε τους διεθνείς αναλυτές, ούτε το εσωτερικό πολιτικό του ακροατήριο. Οι συνεχείς αναρτήσεις του στο Truth Social μιλούν για «άνευ όρων παράδοση» του Ιράν και ισχυρίζονται ότι «γνωρίζουμε πού είναι ο Αλί Χαμενεΐ, αλλά δεν θα τον σκοτώσουμε – τουλάχιστον προς το παρόν».

Ο γαλλικός Monde και οι New York Times καταγράφουν ήδη εικασίες για πιθανή χρήση της αμερικανικής «βόμβας bunker buster» GBU-57, ικανής να καταστρέψει υπόγειες εγκαταστάσεις όπως το πυρηνικό συγκρότημα στο Φόρντο. Την ίδια ώρα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε εμφανείς πιέσεις προς τον Τραμπ, του υπενθύμισε τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί το 2020 και χρησιμοποίησε ακόμα και προσωπικούς λόγους: «Θέλουν να τον σκοτώσουν», δήλωσε, αναφερόμενος σε ιρανικά σχέδια εναντίον του Τραμπ.

Το στρατιωτικό δίλημμα και ο ρόλος του Τραμπ

Αυτό το πολιτικό μπρα-ντε-φερ αντανακλά το βασικό δίλημμα που φαίνεται να αντιμετωπίζει ο Τραμπ: να εμπλακεί ανοιχτά στη σύγκρουση ή να διατηρήσει ρόλο διαμεσολαβητή. Η Washington Post σημειώνει ότι προς το παρόν ο Λευκός Οίκος «παρακολουθεί» τις ισραηλινές επιθέσεις, προσδοκώντας είτε την κάμψη της ιρανικής ηγεσίας είτε –αν οι συνθήκες το επιτρέψουν– την επιβολή αλλαγής καθεστώτος.

Η επίσημη γραμμή παραμένει θολή: ο Τραμπ μιλά για «ειρήνη μέσω ισχύος», αλλά η ενίσχυση των στρατιωτικών δυνάμεων και οι έμμεσες απειλές για στρατηγικά πλήγματα φανερώνουν προετοιμασία για πόλεμο. Επιπλέον, σύμφωνα με το CNN και τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, το Ιράν δεν κατασκευάζει επί του παρόντος πυρηνικά όπλα και θα χρειαζόταν τουλάχιστον τρία χρόνια για να το πράξει. Η ίδια η διευθύντρια Εθνικής Πληροφοριών της διοίκησης Τραμπ, Τούλσι Γκάμπαρντ, έχει καταθέσει δημόσια πως «το Ιράν δεν φτιάχνει πυρηνική βόμβα» – θέση που ο Τραμπ απορρίπτει χωρίς να την αντικρούει με νέα στοιχεία: «Δεν με νοιάζει τι είπε. Νομίζω ότι ήταν πολύ κοντά».

Ειρηνοποιός χωρίς ειρήνη

Η αντίφαση είναι εμφανής και στο πολιτικό αφήγημα του Τραμπ: ενώ εμφανιζόταν ως «ειρηνοποιός» πριν τη νέα του θητεία, σήμερα βρίσκεται μπροστά σε πολλαπλά αδιέξοδα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, παρά την υπόσχεση ότι θα τον τελείωνε «μέσα σε 24 ώρες». Στη Γάζα, η βία μαίνεται. Στο Ιράν, η διπλωματία μοιάζει να έχει αντικατασταθεί από στρατηγικά tweets και απειλές.

Απέναντι σε όλα αυτά, οι διπλωματικές προσπάθειες παραμένουν ασαφείς. Αν και οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι «ο διάλογος είναι πάντα προτιμότερος», η ρητορική Τραμπ δείχνει ότι ο πόλεμος –ή η απειλή του– χρησιμοποιείται ως εργαλείο πίεσης. Αυτό, ωστόσο, αφήνει τα ερωτήματα ανοιχτά: Ποιος ο πραγματικός στόχος της Ουάσινγκτον; Ποιος ο ρόλος του ίδιου του Τραμπ στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής; Και, τελικά, πόσο κοντά βρίσκεται ο κόσμος σε μια νέα πολεμική περιπέτεια με παγκόσμιες προεκτάσεις;

Η Ιστορία έχει δείξει ότι οι «ήξεις, αφήξεις» στην εξωτερική πολιτική σπάνια οδηγούν στην ειρήνη. Στην περίπτωση Τραμπ, ίσως ούτε και στην προβλέψιμη σύγκρουση.