Από την Πορτογαλία μπορεί να μάθουμε πολλά. Μπορεί να μάθουμε ότι οι δημοσκοπήσεις δεν πέφτουν έξω μόνον στην Ελλάδα. Και πως τα όρια του «στατιστικού λάθους» ενδέχεται να είναι τόσο ευρύχωρα όσο η απόσταση από την συντριβή έως τον θρίαμβο και την αυτοδυναμία.
Η τελευταία δημοσκόπηση που δημοσίευσε, προπαραμονή των εκλογών στην Πορτογαλία, το Expresso έδινε «τεχνική ισοπαλία»: Η κεντροδεξιά αντιπολίτευση είχε μειώσει την διαφορά από το σοσιαλιστικό κόμμα του Αντόνιο Κόστα μόλις στις δύο μονάδες – το PS βρισκόταν στο 35% και οι κεντροδεξιοί σοσιαλδημοκράτες στο 33%, κοινώς όλα βρίσκονταν στο όριο του στατιστικού σφάλματος.
Στις εκλογές της Κυριακής οι σοσιαλιστές του Κόστα δεν πήραν μόνον την νίκη, πήραν αυτοδυναμία με ποσοστό θριάμβου (41,7%), πήραν 12 μονάδες διαφορά από το δεύτερο PSD, πήραν 117 έδρες στην Βουλή σπάζοντας το ρεκόρ του Ζοζέ Σόκρατες, κι έγιναν η μόλις τέταρτη αυτοδύναμη κυβέρνηση στην μεταπολιτευτική ιστορία της Πορτογαλίας. Μαζί, πήραν και σήκωσαν την αξιοπιστία των πορτογάλων δημοσκόπων.
Από την Πορτογαλία ίσως μάθουμε ακόμη ότι ο σοσιαλισμός μπορεί και να κάνει ευρωπαϊκό come back. Να κάνει ταμείο με το παρελθόν του, να κλείνει τους λογαριασμούς του με τις νεοφιλελεύθερες μεταλλάξεις και να επιχειρεί την ταυτοτική επιστροφή.
Όχι ως ο «τρίτος δρόμος» του Μπλερ, όχι ως το θατσερικό υβρίδιο του Σρέντερ, αλλά ως ο πολιτικός φορέας του κοινωνικού κράτους, του κόσμου της εργασίας, της εισοδηματικής αναδιανομής και της κοινωνικής ισότητας. Πρώτα ήταν ο Σάντσεθ στην Ισπανία, μετά ο Σολτς στην Γερμανία, τώρα ο Κόστα στην Πορτογαλία.
Ο επαναπροσδιορισμός δεν γίνεται κατ΄ απονομή – ούτε από τις δημοσκοπήσεις, ούτε από τα πρωτοσέλιδα. Αυτός ο σοσιαλισμός δοκιμάζεται, λογοδοτεί και το δικαίωμά του στην επιστροφή ορίζεται από την λαϊκή ψήφο. Ο Κόστα πριν γίνει θριαμβευτής και αυτοδύναμος, ηγήθηκε μιας κυβέρνησης σοσιαλιστών και αριστεράς που διέγραψε, περίπου σε μια νύχτα, το δόγμα της λιτότητας. Όταν ανακοίνωσε αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 20%, στις Βρυξέλλες προεξοφλούσαν επιστροφή του ΔΝΤ στην Λισαβώνα μέσα σ’ έναν χρόνο. Και όταν μείωνε φόρους και αύξανε κοινωνικές δαπάνες, στο Βερολίνο έραβαν το κοστούμι του επόμενου Μνημονίου. Against all odds αντί για Μνημόνιο, η πολιτική σοσιαλιστών – αριστεράς έβγαλε τον πρώτο χρόνο έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην ευρωζώνη και μέσα σε μία διετία κατέβασε την ανεργία στο 4,9% και στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας 20ετίας.
Από αυτή την ίδια Πορτογαλία μπορεί να μάθουμε επίσης ότι στις εποχές, και τις κοινωνίες, της μεταμνημονιακής κόπωσης η σταθερότητα μπορεί να έχει μεγαλύτερη εκλογική τύχη από τον ριζοσπαστισμό. Διότι ο εν λόγω σοσιαλισμός δεν είναι ούτε επαναστάτης, ούτε πολιτικός ακτιβιστής – είναι, ή τουλάχιστον δηλώνει πως είναι, ο φορέας μιας νέας realpolitik.
Ο Αντόνιο Κόστα μπορεί να αύξησε τους μισθούς αλλά ήταν και ο πρωθυπουργός που υπέγραψε το 2019 τον πρώτο ισοσκελισμένο προϋπολογισμό της Πορτογαλίας μετά τα Μνημόνια, δηλαδή τον πρώτο προϋπολογισμό με μηδενικό έλλειμμα χωρίς εντολή της τρόικας.
Ο Αντόνιο Κόστα επίσης κέρδισε την αυτοδυναμία βάζοντας ένα καθαρό και σκληρό δίλημμα: Σοσιαλιστικό κόμμα ή κυβερνητική αστάθεια. Κατά πολιτική ειρωνεία, το δίλημμα τέθηκε και κερδήθηκε σε βάρος των δύο αριστερών, πρώην κυβερνητικών εταίρων του.
Το ριζοπσαστικό Bloco και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας έριξαν την κυβέρνηση συνεργασίας καταψηφίζοντας τον τελευταίο προϋπολογισμό. Ζητούσαν το μεγαλύτερο μέρος των 16,6 δις ευρώ που θα πάρει η χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης να πάεο σε ακόμη μεγαλύτερες κοινωνικές δαπάνες – σε δαπάνες για την Υγεία, την Παιδεία, το κοινωνικό κράτος και την στήριξη της εργασίας.
Το Politico λέει πως η πορτογαλική αριστερά τζογάρισε και έχασε. Η πιο αθώα εκδοχή λέει πως έβαλε τον πήχη στον ουρανό και πέρασε από κάτω. Οι ψηφοφόροι προτίμησαν τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό από τον αριστερό ριζοσπαστισμό. Και η θριαμβευτική αυτοδυναμία του Αντόνιο Κόστα πέρασε μέσα από την βαριά ήττα των πρώην εταίρων του: Το Bloco από τις 19 έδρες που είχε στην προηγούμενη Βουλή κατάφερε να κρατήσει μόνον τις πέντε, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα είδε την δύναμή του να μειώνεται στο μισό και μόλις στις 6 έδρες.
Πάσα ομοιότητα με τα εν Ελλάδι δρώμενα και διλήμματα μπορεί να είναι τυχαία, μπορεί και όχι. Επί πορτογαλικού εδάφους πάντως, και στην ευρύτερη επικράτεια του ευρωπαϊκού νότου το κοινωνικό αίτημα επέβαλε η συνάντηση αριστεράς και κεντροαριστεράς να γίνει σε έδαφος σταθερότητας. Με όρους πολιτικής αλλαγής και όχι ρήξεων και αντισυστημισμού…