Γιάννης Τσιπουρίδης / Η παγίδα του Net Zero

Του Γιάννη Τσιπουρίδη*

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Στο Παρίσι το 2015, στο COP21, μας αποκαλύφθηκε η πιο σημαντική εντολή για το Κλίμα: «Η άνοδος της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας δεν θα υπερβεί 1,5°C».

Αυτή ήταν η δημόσια ανακοίνωση, που μάλιστα, αποδείχθηκε πολύ πιασάρικη!

Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συχνά, η ουσία κρύβεται στα ψιλά γράμματα, γιατί, αν διαβάσετε την σχετική παράγραφο της ιστορικής απόφασης της COP21 στο Παρίσι, αυτή αναφέρεται και σε… 2,0°C.

Its overarching goal is to hold “the increase in the global average temperature to well below 2.0°C above pre-industrial levels” and pursue efforts “to limit the temperature increase to 1.5°C above pre-industrial levels[i]

Εδώ άρχισε το μπέρδεμα. Άλλοι διάβαζαν 1,5°C κι άλλοι 2,0°C.

Τι θα πει «well below»; Ορίζεται αριθμητικά; Όχι.

Έτσι έμεινε ανοιχτό σε ερμηνείες.

Προφανώς είναι πολύ καλύτερα για τις κλιματικές συνθήκες και άρα για τον κόσμο, να διατηρηθεί η άνοδος έως 1,5°C, αλλά το 2,0°C ταίριαζε περισσότερο με τις επιδιώξεις των εταιρειών ορυκτών καυσίμων, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν την ασάφεια και με τη βοήθεια χιλιάδων λομπιστών, κατάφερναν να εκτροχιάζουν τις συζητήσεις και τις αποφάσεις των COP και όλων των άλλων συνόδων κορυφής για το κλίμα.

Πριν με αμφισβητήσετε, επιτρέψτε μου να σας δώσω αποδείξεις:

η πρώτη φορά που τα «ορυκτά καύσιμα» συμπεριλήφθηκαν σε συσχέτιση με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε μια απόφαση COP, ήταν στην COP26[ii], στη Γλασκώβη, και
η πρώτη φορά που τα «ορυκτά καύσιμα» αναφέρθηκαν ως αιτία της κλιματικής αλλαγής ήταν στην COP28[iii].

Χρειάστηκαν 5 και 7 COP, αντίστοιχα, μετά την ιστορική COP21, για να πούμε τα πράγματα όπως έχουν.

Μέχρι τότε, επίσημα, το CO2… αυτοεκπέμπονταν…….

Ο ορισμός της υποκρισίας;
Ο ορισμός της δύναμης του λόμπι των ορυκτών καυσίμων;
Ή ο ορισμός της αδυναμίας του πολιτικού και επιστημονικού κόσμου;

Διαλέξτε και πάρτε.

Τουλάχιστον έχουμε χιούμορ, γιατί αυτός ο εμπαιγμός γέννησε το ευφυέστατο:

“How many COPs does it take to arrest climate change?”[iv]

Πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι ο καθορισμός ενός ορίου ήταν μια ανοιχτή πρόκληση[v] για να το παραβιάσουν[vi]! Κάποιοι το αντιμετώπισαν με περιφρόνηση, όπως ακριβώς αντιμετωπίζουν τα όρια ταχύτητας ή τα όρια αλκοόλ. Άλλοι με τη βεβαιότητα ότι τα όρια έχουν πάντα ένα περιθώριο ασφαλείας, επομένως είναι ασφαλές να τα ξεπεράσουμε. Και άλλοι, όπως εξηγήθηκε παραπάνω, ήταν αρκετά ισχυροί για να το αγνοήσουν εντελώς.

Σήμερα ο στόχος 1,5°C θεωρείται νεκρός και περιμένει την ταφή του[vii], [viii].

Επίσημα φυσικά θα πρέπει να περιμένουμε να παραβιαστεί το όριο του 1,5°C για αρκετά χρόνια πριν κηρυχθεί επιστημονικά νεκρός ο στόχος από τους επιστήμονες. Αλλά στην καρδιά τους το γνωρίζουν και θρηνούν ήδη[ix].

Γι αυτό και η συζήτηση πλέον επικεντρώνεται τώρα στο “overshoot”[x], (υπέρβαση του στόχου) η οποία αναφέρεται σε μια περίοδο κατά την οποία η μέση παγκόσμια θερμοκρασία προσωρινά (;) υπερβαίνει (;) το όριο του 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, πριν επιστρέψει κάτω από αυτό μέσω (;) ….

Τα τρία (3) ερωτηματικά στην παραπάνω παράγραφο έχουν σκοπό να δείξουν τις γκρίζες ζώνες της υπόθεσης αυτής.

Έψαξα για μια εκτίμηση του «προσωρινά» και η καλύτερη αριθμητική εκτίμηση που έλαβα είναι «μερικές δεκαετίες», ενώ για την «υπέρβαση» σε όρους βαθμών Κελσίου, δεν υπήρχαν αποτελέσματα.

Τέλος, η πιο γκρίζα από όλες τις ζώνες είναι ο τρόπος με τον οποίο θα επιστρέψουμε κάτω από τους 1,5°C, με τις αποθηκεύσεις άνθρακα να κατατάσσονται ψηλά μια και είναι η αγαπημένη επιλογή του Fossil Fuel Lobby.

Ενώ συζητάμε όλα αυτά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι δεν γράφουμε μια ερευνητική εργασία που μπορεί να οδηγήσει ή όχι σε διδακτορικό πτυχίο. Πρόκειται για εξελίξεις που οδηγούν σε απώλεια ζωής και περιουσίας (Loss & Damage)[xi] για εκατομμύρια ανθρώπους.

Σε αυτήν τη συζήτηση μπαίνει και το επίσης εμβληματικό NET ZERO. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κατανοήσουμε αυτόν τον στόχο εξετάζοντας ορισμένα δεδομένα.

Πρώτα απ ‘όλα, όπως θα έπρεπε να γνωρίζετε μέχρι τώρα (και αν δεν γνωρίζετε, φροντίστε να μάθετε το συντομότερο δυνατό):

Πάνω από το 75% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα[xii].
Οι εκπομπές CO2 συνεχίζουν να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο[xiii]
Και αυτό έχει σημασία, επειδή η αυξημένη συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα είναι υπεύθυνη για την υπερθέρμανση του πλανήτη[xiv].

Αυτά είναι επιστημονικά δεδομένα και όχι ανέξοδες πολιτικές συζητήσεις.

Πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι οποιεσδήποτε τελευταίες ελπίδες μπορεί να είχαμε για μείωση των εκπομπών CO2, έσβησαν, όταν η φιλοσοφία «drill, baby, drill» κέρδισε τις εκλογές στις ΗΠΑ[xv]. Τώρα πολλοί από εκείνους, που μέχρι πριν έδιναν υποσχέσεις και δεσμεύσεις για πράσινη και βιώσιμη μετάβαση, τρέχουν να ακολουθήσουν το άρμα των ορυκτών καυσίμων [xvi], [xvii], [xviii].

Επομένως, αναμένεται σίγουρα περαιτέρω αύξηση των εκπομπών CO2.

Ας δούμε τώρα τι πραγματικά επιτυγχάνει το «NET ZERO» (και τι όχι):

Το NET ZERO επιτυγχάνεται όταν καταφέρνουμε να εξισορροπήσουμε τις εκπομπές CO2 με τις απορροφήσεις CO2 (καταβόθρες CO2) [xix]
Επομένως, στο σημείο NET ZERO, οι συγκεντρώσεις CO₂ θα σταματήσουν να αυξάνονται (Ζήτω!!!).
Αλλά, και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ΑΛΛΑ: οι θερμοκρασίες δεν μειώνονται αυτόματα. Επειδή η συγκέντρωση CO2 θα εξακολουθήσει να είναι πολύ υψηλή, η θερμοκρασία παραμένει υψηλή.
Το μόνο που καταφέραμε να κάνουμε ήταν να εξισορροπήσουμε τις εισροές με τις εκροές CO2. Τέλος οι αυξήσεις στη συγκέντρωση CO2. Τέλεια!

Αλλά τι γίνεται με το CO2 που υπάρχει ήδη εκεί στην ατμόσφαιρα;

Εδώ πρέπει να σας προειδοποιήσω ότι έχω μερικά πολύ-πολύ άσχημα νέα να μοιραστώ μαζί σας. Νέα που κάνουν τα πράγματα πολύ χειρότερα:

το CO₂ παραμένει στην ατμόσφαιρα για 300 -1000 χρόνια. Επομένως όταν επιτευχθούν υψηλές συγκεντρώσεις και προκληθεί αύξηση της θερμοκρασίας, αυτή θα παραμένει κλειδωμένη για αιώνες[xx].

Κλείστε τα μάτια και σκεφτείτε ότι όλο το CO2 που έχει προσθέσει η ανθρωπότητα στην ατμόσφαιρα από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, είναι ακόμα εκεί, και μας στοιχειώνει.

Και το CO2 που προσθέτουμε τώρα, σήμερα, θα είναι εκεί για να ψήσει τα δισέγγονα των δισέγγονών σας… ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΤΕ;

Να μοιραστώ μαζί σας και κάτι ακόμη:

Υπάρχει κάτι γνωστό ως Προϋπολογισμός Άνθρακα[xxi], το οποίο για μένα είναι σημαντικό επειδή απευθύνεται στη αριθμητική λογική.

Ο Προϋπολογισμός Άνθρακα & Γιατί ο Χρονισμός του είναι Μη Διαπραγματεύσιμος

Ο προϋπολογισμός άνθρακα, όπως κάθε προϋπολογισμός, συνδέει ένα φυσικό μέγεθος με εισροές και εκροές στο χρόνο. Έτσι, δεδομένης της τρέχουσας συσχέτισης της συγκέντρωσης CO2 στην ατμόσφαιρα και της αύξησης της θερμοκρασίας, μπορούμε να κάνουμε τους ακόλουθους λογικούς υπολογισμούς:

Ο εναπομείνας προϋπολογισμός άνθρακα για μια πιθανότητα ~50% να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας κατά από 1,5°C είναι μόνο περίπου 250 Gt CO₂ (από τις αρχές του 2023) [xxii]
Στα τρέχοντα επίπεδα παγκόσμιων εκπομπών (~42 Gt CO₂ ετησίως), αυτός ο προϋπολογισμός θα εξαντληθεί σε ~6 χρόνια[xxiii]. (κρατήστε αυτόν τον αριθμό στο μυαλό σας)

Επομένως: Η καθυστέρηση μείωσης των εκπομπών του CO₂, ακόμη και κατά λίγα χρόνια, θα οδηγήσει σε σίγουρη υπέρβαση της θερμοκρασίας και θα συνοδευτεί από μεγαλύτερες κλιματικές καταστροφές.

Αυτό ουσιαστικά ακυρώνει το «NET ZERO έως το 2050» ως διέξοδο από την κλιματική κρίση. Αντιθέτως, όπως έχει σχεδιαστεί τώρα, αγνοώντας τη χρονική διάσταση του προϋπολογισμού άνθρακα και το φαινόμενο παραμονής του CO2 στην ατμόσφαιρα για αιώνες, αποτελεί εγγύηση καταστροφής.

Και επιτρέψτε μου να σας ξεναγήσω στον χώρο των στόχων για NET ZERO, κοινοποιώντας τον παρακάτω πίνακα που δείχνει το έτος κατά το οποίο κάποιες χώρες που εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες εκπομπών CO2, σκέφτονται να φτάσουν στο NET ZERO [xxiv]:

ΕΕ έως το 2050 – σε 25 χρόνια
ΗΠΑ έως το 2050 – σε 25 χρόνια
Κίνα έως το 2060 – σε 35 χρόνια
Ρωσία έως το 2060 – σε 35 χρόνια
Ινδία έως το 2070 – σε 45 χρόνια

Θυμάστε τον αριθμό που σας είπα να έχετε στο μυαλό σας; Ήταν: ~6 χρόνια” με τα τρέχοντα επίπεδα εκπομπών.

Η σύγκριση φέρνει απογοήτευση και θυμό.

Γι’ αυτό ο στόχος του NET ZERO έως το 2050, το 2060 ή το 2070 δεν είναι απάντηση στην κλιματική κρίση: Είναι μεν ένας απαραίτητος στόχος, αλλά επικίνδυνος και άχρηστος όταν τοποθετείται το 2050 και μετά, χωρίς επείγουσα δράση ΣΗΜΕΡΑ!

Οι μειώσεις του CO2 που απαιτούνται έως το 2030 (όχι το 2050) είναι γνωστές, καθώς η IPCC[xxv] έχει παράσχει αυτά τα δεδομένα, αλλά κανείς στον χώρο της αγοράς δεν ακούει. Για να παραμείνουμε σε μια πορεία μηδενικής ή ελάχιστης υπέρβασης για 1,5°C, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν ~43% έως το 2030 (σε σύγκριση με το 2019), με το CO₂ να πρέπει να μειωθεί κατά ~48% σύμφωνα με πολλές επιστημονικές μελέτες[xxvi].

Το NET ZERO «έως το 2050» χωρίς αυτές τις εμπροσθοβαρείς περικοπές σημαίνει εγκατάλειψη οποιασδήποτε σοβαρής πιθανότητας αποφυγής αυξήσεων της θερμοκρασίας πέραν των 2°C. (σημείωση: 2°C όχι 1,5°C – αυτό είναι δεδομένο)

Επομένως, το NET ZERO χωρίς άμεση εφαρμογή είναι συνταγή για κλιματική καταστροφή.

Εάν το NET ZERO οριστεί πολύ αργά (2050+ ή πολύ αργότερα), θα κλειδώσουμε υψηλές εκπομπές και άρα υψηλές συγκεντρώσεις CO₂ — εξ ου και υψηλή θερμοκρασία που θα επιμένει για αιώνες.

Η υπέρβαση θα είναι αναπόφευκτη σε περίπτωση καθυστερημένης δράσης, ειδικά εάν εμφανιστούν ορισμένες αναδράσεις (π.χ. τήξη μόνιμα παγωμένου εδάφους, τήξη παγετώνων) και ξεπεραστούν τα σημεία κλιματικής καμπής[xxvii]. τότε η αναστροφή της ζημιάς θα είναι σχεδόν αδύνατη σε ανθρώπινα χρόνο.

Από την άλλη πλευρά, η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων το εκμεταλλεύεται αυτό στο έπακρο, υποσχόμενη μηδενικές καθαρές εκπομπές, ενώ συνεχίζει την επέκταση εξορύξεων τώρα. Η λύση που προτείνει είναι φυσικά η αβέβαιη και αναπόδεικτη αποθήκευση άνθρακα στο… μέλλον, που είναι το αγαπημένο τους χάπι[xxviii], [xxix], [xxx] , [xxxi].

Τι κάνουμε λοιπόν;

• Χρειάζονται άμεσες περικοπές ΤΩΡΑ. Όχι αύριο

Οι δεσμεύσεις πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένα, εφαρμόσιμα ορόσημα για το 2030 (και νωρίτερα ακόμη), όχι μόνο μακροπρόθεσμες (κούφιες) δεσμεύσεις. Οι στόχοι για μηδενικές καθαρές εκπομπές πρέπει να συνδυάζονται με αυστηρές, άμεσες και μεγάλες περικοπές στις εκπομπές CO₂ — ειδικά τα επόμενα 5 χρόνια.

• Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη μακρά διάρκεια ζωής του CO2 στην ατμόσφαιρα

Η δράση για το κλίμα πρέπει επίσης να βασίζεται στο επιστημονικό γεγονός της μακράς ατμοσφαιρικής διάρκειας ζωής του CO₂. Η σταθεροποίηση σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι καταστροφή. Μόνο η μείωση των εκπομπών τώρα αποτρέπει το κλείδωμα της υψηλής θέρμανσης για αιώνες.

Δια ταύτα;

Μια ματιά στους τίτλους των ειδήσεων, αποδεικνύει ότι κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Παρά τη ρητορική ότι «κανείς δεν θα μείνει πίσω», αυτή τη στιγμή όπως πάμε «όλοι θα μείνουν πίσω».

Ποια είναι, λοιπόν, η απάντηση;

Σηκωθείτε από την πολυθρόνα ή τον καναπέ σας. Σταματήστε να παρακολουθείτε τις εξελίξεις στις οθόνες σας και γίνετε ενεργό μέρος της λύσης για το κλίμα.

Μην παρακολουθείτε απλώς τις ειδήσεις, γίνετε οι ειδήσεις.

Ξέρουμε και ξέρουν ότι οι άφθονες, ανεξάντλητες, ασφαλείς, διαθέσιμες σε όλους Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, σε συνδυασμό με την αποθήκευση, μπορούν να καλύψουν ΟΛΕΣ τις ενεργειακές ανάγκες του κόσμου με τον πιο φιλικό προς το περιβάλλον και ανθρωποκεντρικό τρόπο.

Η μόνη μας ελπίδα είναι να το κάνουμε άμεσα πραγματικότητα.

Δρ. Γιάννης Τσιπουρίδης

Σύμβουλος Μηχανικός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

Δράση για το κλίμα

Ερευνητής Πανεπιστημίου Strathmore University, Nairobi, Kenya

Μέλος του Fossil Fuel Non Proliferation Treaty και του Loss and Damage Collaboration Group

Εκδότης e-mc2 (Energy Matters to Climate Change)

Εκδότης ΑΝΕΜΟλόγια

[i] https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement

[ii] Fossil fuels were explicitly included in a COP decision for the first time at COP26 in Glasgow. The Glasgow Climate Pact included a reference to the “phase-down of unabated coal power” and “phasing out of inefficient fossil fuel subsidies”. This was a significant shift, as previous agreements had avoided naming fossil fuels directly

[iii] Fossil fuels were officially named as the cause of climate change for the first time in the agreement at COP28 in December 2023.

[iv] COP στα αγγλικά σημαίνει αστυνομικός

[v] https://www.esi-africa.com/africa/why-setting-the-1-5c-limit-was-a-grave-mistake/

[vi] https://www.esi-africa.com/africa/why-setting-the-1-5c-limit-was-a-grave-mistake/

[vii] https://www.theguardian.com/environment/2024/nov/18/climate-crisis-world-temperature-target

[viii] https://www.climatechangenews.com/2025/02/10/how-to-resuscitate-1-5c-by-identifying-accountable-countries/

[ix] https://www.theguardian.com/environment/article/2024/may/08/world-scientists-climate-failure-survey-global-temperature

[x] https://iiasa.ac.at/blog/nov-2024/overshooting-15degc-is-risky-thats-why-we-need-to-hedge-our-bets

[xi] https://www.lossanddamagecollaboration.org/whatislossanddamage

[xii] https://www.un.org/en/climatechange/science/causes-effects-climate-change

[xiii] https://earthobservatory.nasa.gov/images/152519/emissions-from-fossil-fuels-continue-to-rise

[xiv] https://climate.nasa.gov/vital-signs/carbon-dioxide/