«Η Ευρώπη έχει λάθος ηγεσία» — Ο Τσίπρας στη Σορβόννη και το κάλεσμα για «νέο πατριωτισμό»

Ο Αλέξης Τσίπρας επέλεξε το εμβληματικό Πανεπιστήμιο της Σορβόννης για να εκθέσει το πολιτικό του μήνυμα προς την Ευρώπη: «Δεν είναι ότι η Ευρώπη δεν έχει ηγεσία — έχει λάθος ηγεσία», είπε σε ομιλία του την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου, εξαπολύοντας σφοδρή κριτική σε όσα χαρακτήρισε «νεοσυντηρητικές, νεοφιλελεύθερες και άτολμες» πολιτικές που, κατά την άποψή του, υπονομεύουν το μέλλον της ηπείρου.

Το περιεχόμενο του «νέου πατριωτισμού»

Κεντρική πρόταση της ομιλίας ήταν η ανάγκη για έναν «νέο πατριωτισμό» —όχι εθνικιστικό αλλά «συμπεριληπτικό, ηθικό, οικονομικό και κοινωνικό»— που θα κινητοποιήσει τις κοινωνίες για δικαιοσύνη και αναδιανομή. Ο Τσίπρας τοποθέτησε το αίτημα μέσα σε μια στρατηγική που στοχεύει στην αποδόμηση της ισχύος των ολιγαρχών και των πολυεθνικών: «Να τους κάνουμε να πληρώσουν», τόνισε, προτείνοντας μεταξύ άλλων έναν σύγχρονο φόρο στον πλούτο ως εργαλείο δικαιοσύνης.

Σκληρή κριτική στις ευρωπαϊκές ηγεσίες και συγκεκριμένα πρόσωπα

Ο πρώην πρωθυπουργός δεν παρέλειψε να στοχοποιήσει ορισμένους ηγετικούς παράγοντες: επικαλέστηκε τη συμπεριφορά της προέδρου της Κομισιόν, κατηγορώντας την για έλλειμμα νομιμοποίησης και παρασκηνιακές διαδικασίες, ενώ άσκησε κριτική και σε άλλες μορφές πολιτικής ηγεσίας που —κατά τον ίδιο— λειτουργούν πιο πολύ υπέρ ισχυρών συμφερόντων παρά υπέρ των πολιτών.

Το ιστορικό πλαίσιο: από τον Μάη του ’68 στο σήμερα

Στη Σορβόννη ο Τσίπρας επιστράτευσε και ιστορικά σύμβολα: επικαλέστηκε το σύνθημα του Μάη του ’68 «η φαντασία στην εξουσία» και απηύθυνε κάλεσμα επανεκκίνησης των «μεγάλων αξιών» —ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη— ως αντίβαρο στη σημερινή «πολυκρίση» που, όπως είπε, ευνοεί την άνοδο της ακροδεξιάς και ενός πιο αυταρχικού, στρατιωτικοποιημένου προτύπου στην Ευρώπη.

Ο κίνδυνος της ακροδεξιάς και η στρατιωτικοποίηση της ηπείρου

Μια από τις πιο ανησυχητικές εικόνες της ομιλίας ήταν η προειδοποίηση ότι οι δυνάμεις της ακροδεξιάς σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία ή η Γερμανία μπορεί να οδηγήσουν στην ηγεσία μιας «πιο στρατιωτικοποιημένης Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο». Η επιχειρηματολογία του συνδέει την οικονομική αποδιοργάνωση και τις ανισότητες με την ιδεολογική άνοδο δυνάμεων που εκμεταλλεύονται τον φόβο.

Η στρατηγική του: διεθνισμός και συνασπισμοί της αριστεράς

Ο Τσίπρας πρότεινε ως απάντηση έναν ανανεωμένο διεθνισμό: συμμαχίες «στις δύο όχθες του Ατλαντικού» για την ειρήνη, και την ενεργοποίηση της ευρωπαϊκής Αριστεράς ώστε να επιστρέψει στην κεντρική πολιτική σκηνή ως δύναμη «που δεν το βάζει στα πόδια» στις δύσκολες στιγμές. Το πλαίσιο του περιλάμβανε τόσο εσωτερικά οικονομικά μέτρα (φορολόγηση πλούτου, αναδιανομή) όσο και πολιτικές εξωτερικής πορείας που απορρίπτουν την τυφλή υποταγή σε ξένες επεμβάσεις.

Μηνύματα προς το ελληνικό ακροατήριο και την Ευρώπη

Παρά το διεθνές σκηνικό της ομιλίας, πολλά σημεία της απευθύνονταν και στην εγχώρια κοινή γνώμη: η αναφορά στην έξοδο της Ελλάδας από την κρίση και η υπεράσπιση επιλογών κοινωνικής προστασίας λειτουργούν ως απόδειξη της ικανότητας της Αριστεράς να κυβερνήσει υπό δύσκολες συνθήκες, σύμφωνα με τον ίδιο. Ταυτόχρονα, ο Τσίπρας επιχείρησε να δώσει στην ακτινογραφία της Ευρώπης μια προοπτική κινητοποίησης, καλώντας σε συλλογική προσπάθεια για νέα ηγεσία.

Η ομιλία στη Σορβόννη σκιαγραφεί ένα διττό μήνυμα: από τη μία, πρόκειται για κάλεσμα αφύπνισης —ένα πρόγραμμα δράσης για κοινωνική δικαιοσύνη και ηγεμονία της Αριστεράς στην Ευρώπη— και από την άλλη, για προειδοποίηση απέναντι σε τάσεις που, αν επικρατήσουν, θα μπορούσαν να αλλάξουν τη φυσιογνωμία της Ε.Ε. Η πρόκληση για τον ίδιο και τους συνεργάτες του είναι να μετατρέψουν τη ρητορική αυτή σε ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες που να ανταποκριθούν στην «πολυκρίση» που περιέγραψε.