NewsEdit Στη θεσμική αναγνώριση ενός άγνωστου κεφαλαίου του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα προχωρά το υπουργείο Πολιτισμού, χαρακτηρίζοντας τον χώρο του Σιδηροδρομικού Σταθμού Καρυάς στη Φθιώτιδα ως ιστορικό τόπο.
Πρόκειται για έναν τόπο μαρτυρίου, όπου εκατοντάδες Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη υποβλήθηκαν σε εξαντλητική καταναγκαστική εργασία από τους Ναζί το 1943, στο πλαίσιο της πολιτικής «εξόντωσης μέσω εργασίας».
Μια σκοτεινή σελίδα της Κατοχής αναγνωρίζεται επισήμως
Μετά από θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, το υπουργείο Πολιτισμού προχωρά στον χαρακτηρισμό του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς ως ιστορικού τόπου. Η απόφαση βασίστηκε σε τεκμηρίωση από διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα, που αποκάλυψε την απάνθρωπη μεταχείριση εκατοντάδων Εβραίων εργατών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν εκεί από το γκέτο της Θεσσαλονίκης για να εργαστούν κάτω από βίαιες συνθήκες σε έργο στρατιωτικής σημασίας.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, ο Σταθμός της Καρυάς αποτελεί μνημείο της ναζιστικής θηριωδίας και της πολιτικής γενοκτονίας μέσω καταναγκαστικής εργασίας, και ως τέτοιο, εντάσσεται στη συλλογική μνήμη του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα και διεθνώς.
Εξόντωση μέσω εργασίας: Το εργοτάξιο της Οργάνωσης Todt στην Καρυά
Το 1943, σε μια περιοχή υπό ιταλική κατοχή αλλά με τον σιδηρόδρομο υπό γερμανικό έλεγχο, εκατοντάδες Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη οδηγήθηκαν στο εργοτάξιο της Καρυάς από τη διαβόητη Οργάνωση Todt. Εκεί, κλήθηκαν να ανοίξουν μια βαθιά σιδηροδρομική τομή στη βουνοπλαγιά, με στόχο τη δημιουργία παρακαμπτήριας γραμμής στη διαδρομή Αθήνα–Θεσσαλονίκη.
Υποσιτισμένοι, εξουθενωμένοι και χωρίς εργαλεία, οι εργάτες αναγκάζονταν να σπάνε πέτρες με τα χέρια και να φορτώνουν βαγονάκια υπό απάνθρωπες συνθήκες. Πολλοί πέθαναν από την καταπόνηση ή εκτελέστηκαν. Όσοι επέζησαν, επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη τον Αύγουστο του 1943, για να εκτοπιστούν λίγες εβδομάδες αργότερα στο Άουσβιτς.
Η ιστορική μνήμη παίρνει μορφή: Στόχος η αποκατάσταση και ανάδειξη του χώρου
Όπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, «η Καρυά αποτελεί μαρτυρία του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Είναι ένας από τους τόπους όπου οι Ναζί εφάρμοσαν την πολιτική της “εξόντωσης μέσω εργασίας”, που συνιστά ιδιαίτερη πτυχή της γενοκτονίας». Στόχος του ΥΠΠΟ είναι η εκπόνηση μελετών για την αποκατάσταση του σταθμού και η μετατροπή του σε μόνιμο εκθεσιακό χώρο, αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων.
Η πρωτοβουλία έρχεται σε συνέχεια της υποστήριξης που παρείχε το υπουργείο στην έκθεση για την καταναγκαστική εργασία των Ελλήνων Εβραίων, που διοργανώθηκε πέρυσι σε Αθήνα και Βερολίνο. Κεντρικό τεκμήριο τόσο της έκθεσης όσο και της τρέχουσας τεκμηρίωσης αποτελεί το διασωθέν φωτογραφικό αρχείο του Γερμανού μηχανικού Χανς Χέρμαν Ρέσλερ.
Ένα αρχείο-ντοκουμέντο και ένα ανεξίτηλο ίχνος στο τοπίο
Το φωτογραφικό αρχείο Ρέσλερ διασώθηκε το 2002 από τον Ανδρέα Ασσαέλ, γιο επιζώντα του Ολοκαυτώματος. Περιλαμβάνει πολύτιμες εικόνες από τις συνθήκες ζωής και εργασίας των Εβραίων στη βραχώδη τομή της Καρυάς, προσφέροντας σπάνια μαρτυρία για τη ναζιστική πολιτική καταναγκαστικής εργασίας. Σώζεται ακόμα η ίδια η τομή στο βουνό – ένα υλικό αποτύπωμα του εγκλήματος.
Το έργο τεκμηρίωσης και έρευνας εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Όσναμπρικ σε συνεργασία με το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας και το Ίδρυμα Μνήμης για τους Δολοφονηθέντες Εβραίους της Ευρώπης. Η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΠΟ, μετά από επιτόπια αυτοψία, διαπίστωσε τη διατήρηση σημαντικών καταλοίπων, όπως το πέτρινο κτήριο, ένα πηγάδι και η χαρακτηριστική χαράδρα της τομής.
Από τη λήθη στην αναγνώριση: Ένα βήμα προς τη δικαίωση
Ο χαρακτηρισμός του χώρου αποτελεί ένα καθυστερημένο αλλά ουσιώδες βήμα προς την ιστορική δικαίωση των θυμάτων του ναζισμού στην Ελλάδα. Η Καρυά, ένας τόπος που έμενε στη σιωπή, αναδεικνύεται πλέον ως σύμβολο της θηριωδίας, της καταπίεσης και της αντίστασης στη λήθη.
Η ένταξη του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς στον κατάλογο των ιστορικών τόπων ενισχύει τη συλλογική μνήμη και διασφαλίζει τη μεταβίβαση της ιστορικής αλήθειας στις επόμενες γενιές – ως υπενθύμιση ότι η βαρβαρότητα δεν πρέπει ποτέ να ξεχνιέται.