Newsroom Η αυστηροποίηση των ποινών και η καταστολή διαμαρτυριών προκαλούν ανησυχία για τις συνθήκες στις φυλακές της Ιταλίας, όπως αναφέρει το POLITICO.
Στις αρχές Ιουνίου, η δεξιά κυβέρνηση της Ιταλίας ψήφισε ένα εκτεταμένο διάταγμα ασφαλείας που παρατείνει τις ποινές φυλάκισης, προσθέτει 14 νέα αδικήματα και περιορίζει τις εναλλακτικές λύσεις αντί της φυλάκισης — στέλνοντας περισσότερους ανθρώπους σε ένα σύστημα που ήδη βρίσκεται σε κρίση.
Το πιο αμφιλεγόμενο είναι ότι ο νόμος στοχεύει επίσης σε τακτικές διαμαρτυρίας, όπως οδοφράγματα και καταλήψεις, ενισχύοντας τον έλεγχο της πολιτείας πάνω στη διαφωνία.
Η Μελόνι περιέγραψε τον νέο νόμο ως ένα βήμα προς τη δημόσια ασφάλεια που θα προστατεύει τα πιο ευάλωτα άτομα στην κοινωνία. «Ενεργούμε με αποφασιστικότητα κατά των παράνομων καταλήψεων, επιταχύνουμε τις εξώσεις και προστατεύουμε τις οικογένειες, τους ηλικιωμένους και τους έντιμους ιδιοκτήτες ακινήτων», είπε.
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι φαίνεται αποφασισμένη να σκληρύνει τη στάση της απέναντι στην εγκληματικότητα, προωθώντας νέα νομοθεσία που αναμένεται να οδηγήσει περισσότερους ανθρώπους στη φυλακή — την ώρα που οι ιταλικές φυλακές αδυνατούν να αντέξουν επιπλέον κρατούμενους.
Στις 9 Ιουνίου, σωφρονιστικοί υπάλληλοι στο Κάλιαρι της Σαρδηνίας βρήκαν έναν 56χρονο κρατούμενο κρεμασμένο στο κελί του, το 33ο περιστατικό αυτοκτονίας σε ιταλική φυλακή για φέτος. Ο Πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα ζήτησε αυτή την εβδομάδα από την κυβέρνηση να απαντήσει στον «δραματικό» αριθμό αυτοκτονιών στις φυλακές, χαρακτηρίζοντάς το ως «πραγματική κοινωνική έκτακτη ανάγκη».
Το σωφρονιστικό σύστημα αντιμετωπίζει υπερπληθυσμό και ελλιπή ψυχιατρική φροντίδα. Αντί όμως να προσφέρει ανακούφιση ή μέτρα όπως αμνηστία και χάρη που εφάρμοσαν προκάτοχοί της, η Μελόνι επιλέγει ακόμη πιο αυστηρή γραμμή.
Στις αρχές Ιουνίου, η δεξιά κυβέρνηση της Ιταλίας ενέκρινε ένα ευρύ νομοσχέδιο ασφαλείας που αυξάνει τις ποινές φυλάκισης, προσθέτει 14 νέες αξιόποινες πράξεις και περιορίζει τις εναλλακτικές της κράτησης — διοχετεύοντας έτσι περισσότερους σε ένα ήδη πιεσμένο σύστημα.
Αυστηρότερη καταστολή διαμαρτυριών και αντιδράσεις
Ιδιαίτερη αντιπαράθεση προκαλεί το γεγονός ότι ο νόμος στοχεύει και σε πρακτικές διαμαρτυρίας όπως οι αποκλεισμοί δρόμων και οι καταλήψεις, ενισχύοντας τον έλεγχο του κράτους στη διαφωνία.
Η Μελόνι χαρακτήρισε τη νέα νομοθεσία βήμα προς την ασφάλεια των πολιτών που προστατεύει τους πιο ευάλωτους. «Δρούμε με αποφασιστικότητα κατά των παράνομων καταλήψεων, επιταχύνοντας τις εξώσεις και προστατεύοντας οικογένειες, ηλικιωμένους και έντιμους ιδιοκτήτες ακινήτων», δήλωσε.
Ωστόσο, επικριτές βλέπουν μια πολιτική καταστολή με αρνητικές συνέπειες. «Είναι επικίνδυνη αυταπάτη να πιστεύουμε ότι περισσότερη τιμωρία και φυλάκιση σημαίνει μεγαλύτερη ασφάλεια», σημείωσε ο καθηγητής ποινικού δικαίου του Πανεπιστημίου της Μπολόνια Βιτόριο Μάνες.
Ο γερουσιαστής Σέρτζιο Ραστρέλι, από το κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας της Μελόνι, απέρριψε τους φόβους ότι το νέο διάταγμα θα αυξήσει τον αριθμό των κρατουμένων. «Δεν ισχύει ότι τα νέα αδικήματα αυξάνουν τον πληθυσμό των φυλακών· αντίθετα, θέτουν σαφή όρια ώστε όποιος παραβιάζει τον νόμο να γνωρίζει πως θα λογοδοτήσει», υποστήριξε.
Η άποψη του Ραστρέλι σύντομα θα δοκιμαστεί στην πράξη.
Υπερπληθυσμός και εντάσεις στις φυλακές
Τον Απρίλιο, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης Antigone, οι ιταλικές φυλακές φιλοξενούσαν πάνω από 62.000 άτομα, ενώ η χωρητικότητα είναι μόλις 51.000. Το ποσοστό υπερπληθυσμού έφτασε το 119% το 2023 — από τα υψηλότερα στην ΕΕ — ενώ υπάρχουν χρόνιες ελλείψεις προσωπικού, ανεπάρκεια υποδομών και υποχρηματοδότηση υπηρεσιών.
Η πίεση οδηγεί συχνά σε αναταραχές. Στις 4 Ιουνίου, έως και 200 κρατούμενοι στη φυλακή Μαράσι της Γένοβας εξεγέρθηκαν μετά από καταγγελία για σεξουαλική επίθεση μεταξύ κρατουμένων. Κατέλαβαν τμήματα της φυλακής, ανέβηκαν σε φράχτες και στέγες και προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές. Δύο σωφρονιστικοί τραυματίστηκαν και τα επεισόδια έληξαν μόνο μετά την επέμβαση ειδικών δυνάμεων — την ίδια μέρα που η Γερουσία ενέκρινε οριστικά το διάταγμα ασφαλείας της Μελόνι.
Το διάταγμα αυτό εισάγει ως νέο αδίκημα τις εξεγέρσεις εντός φυλακών. Επικριτές φοβούνται ότι έτσι περιορίζεται η δυνατότητα διαμαρτυρίας για κακομεταχείριση ή παραμέληση μέσω οργανωμένων κινητοποιήσεων.
«Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου οι κινητοποιήσεις κρατουμένων οδήγησαν τελικά σε θετικές αλλαγές», τονίζει ο συντάκτης της έκθεσης Antigone, Αλέσιο Σκαντούρα. «Η φυλακή είναι μια κοινότητα που δεν είναι αυτόνομη· χρειάζεται εξωτερική βοήθεια… Η φίμωση των διαμαρτυριών κινδυνεύει να κάνει τις φυλακές ακόμη πιο φτωχές και ανίκανες να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες ανάγκες.»
Αυτοκτονίες και ευρωπαϊκές καταδίκες
Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, οι αυτοκτονίες αυξάνονται ραγδαία, ξεπερνώντας ήδη τις 33 για το πρώτο εξάμηνο του 2025. Το 2024 σημειώθηκαν συνολικά 91 αυτοκτονίες κρατουμένων — αριθμός-ρεκόρ που ξεπερνά ακόμη και το προηγούμενο υψηλό του 2022.
«Οι περισσότερες συμβαίνουν σε απομονωμένα τμήματα, όπου υπάρχουν λιγότερες δραστηριότητες, λιγότερη ανθρώπινη επαφή», εξηγεί ο Σκαντούρα. «Γι’ αυτό η τάση προς περισσότερη απομόνωση είναι επικίνδυνη. Τα δεδομένα δείχνουν καθαρά ότι όπου υπάρχει μεγαλύτερο άνοιγμα, μειώνονται τέτοια περιστατικά.»
Το 2013, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέδωσε την περίφημη απόφαση Torreggiani, καταδικάζοντας την Ιταλία για συστηματική παραβίαση της απαγόρευσης απάνθρωπης μεταχείρισης. Η υπόθεση αφορούσε επτά κρατουμένους που διέμεναν σε κελιά κάτω των 3 τετραγωνικών μέτρων ανά άτομο — όριο που θεωρείται απάνθρωπο από το Δικαστήριο.
Η απόφαση αυτή ανάγκασε την Ιταλία να βελτιώσει τις συνθήκες και να μειώσει τον υπερπληθυσμό επεκτείνοντας τις εναλλακτικές ποινές. «Όλοι αιφνιδιαστήκαμε τότε από τις αντιδράσεις μετά τη Torreggiani — ξαφνικά όλοι ήξεραν τι έπρεπε να κάνουν», λέει ο Σκαντούρα.
Kίνδυνος για τις μεταρρυθμίσεις – Σκληρότερη στάση Μελόνι
Για ένα διάστημα ακολούθησαν μεταρρυθμίσεις: ο αριθμός των κρατουμένων μειώθηκε και εφαρμόστηκαν καθεστώτα ανοιχτών κελιών με μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στους κρατούμενους.
Πλέον όμως αυτή η πορεία φαίνεται να αντιστρέφεται. Η κυβέρνηση Μελόνι σκλήρυνε τις ποινές αποκλείοντας κάθε ενδεχόμενο μείωσης ποινών ή συλλογικής χάρης — μέτρα που είχαν υιοθετήσει ακόμη και πρωθυπουργοί όπως ο αείμνηστος Σίλβιο Μπερλουσκόνι.
«Αμνηστία και χάρη δεν συνάδουν με το όραμα μιας σύγχρονης πολιτείας», υποστηρίζει ο Ραστρέλι, προσθέτοντας ότι τέτοια μέτρα προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση χωρίς να αντιμετωπίζουν τα βαθύτερα προβλήματα του συστήματος. «Διαβρώνουν τη βεβαιότητα της τιμωρίας κι έτσι υπονομεύουν το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών. Εξασθενούν επίσης την κρατική εξουσία μετατρέποντάς τη σε σύστημα που υποχωρεί όταν δυσκολεύεται.»
Ο Σκαντούρα, ωστόσο, παρατηρεί πως η κυβέρνηση Μελόνι έχει υιοθετήσει διαφορετική στάση στη διαχείριση της κρίσης: «Πάντα ήταν αρκετά αποστασιοποιημένη ακόμη και κατά τη διάρκεια θεσμικών επισκέψεων στις φυλακές… Παραδοσιακά δινόταν προσοχή όχι μόνο στο προσωπικό αλλά και στους ίδιους τους κρατούμενους. Τώρα πολλοί αξιωματούχοι αποφεύγουν ακόμη κι αυτές τις επαφές.»
Eξαγγελίες για νέα κτίρια – Κενό στην πράξη;
Tο περασμένο έτος η κυβέρνηση Μελόνι ανακοίνωσε διάταγμα για τη βελτίωση του υπερπληθυσμού μέσω προσλήψεων σωφρονιστικών υπαλλήλων και ανέγερσης νέων εγκαταστάσεων, ορίζοντας μάλιστα Ειδικό Επίτροπο για τα έργα υποδομής στις φυλακές.
Οι επικριτές όμως θεωρούν πως αυτές οι εξαγγελίες αγνοούν την άμεση σοβαρότητα του προβλήματος. «Όταν αντιμετωπίζεις τέτοια κρίση, το να μιλάς για νέες φυλακές σημαίνει πως απλά μεταθέτεις το πρόβλημα στο μέλλον», λέει ο Σκαντούρα. «Αυτό είναι βαθιά αποθαρρυντικό.»
Μάνες, από την πλευρά του, χαρακτηρίζει τη στρατηγική της κυβέρνησης ως «μια μορφή εκλογικού μάρκετινγκ», προσθέτοντας: «Τα προβλήματα δεν λύνονται χτίζοντας φυλακές – όπως δεν νίκησε κανείς τον Covid χτίζοντας νοσοκομεία.»
Ραστρέλι, εισηγητής στο σχετικό διάταγμα, υπερασπίστηκε τη στρατηγική λέγοντας ότι στόχος είναι δομικές αλλαγές κι όχι αποσπασματικές λύσεις έκτακτης ανάγκης: «Όλες οι προηγούμενες προσπάθειες απέτυχαν επειδή βασίζονταν σε προσωρινές τακτικές ‘εκκένωσης’ που απλά ανέβαλλαν τα προβλήματα… Εμείς επενδύουμε πόρους στην εκπαίδευση σωφρονιστικών υπαλλήλων, στη βελτίωση υποδομών και στην ανάλυση του πληθυσμού των κρατουμένων.»
Kοινωνική επανένταξη αντί για τιμωρία;
Ο πραγματικός λόγος του υπερπληθυσμού είναι οι υπότροποι, σύμφωνα με τον Σκαντούρα. «Αν οι άνθρωποι σταματούσαν να επιστρέφουν δύο, τρεις ή τέσσερις φορές στη φυλακή, η κρίση θα εξαφανιζόταν… Η φυλακή πρέπει να είναι χώρος επανένταξης στην κοινωνία κι όχι απλής τιμωρίας.»
«Το ποινικό δίκαιο διαχειρίζεται την αποτυχία της κοινωνίας· δεν χτίζει συμβίωση», συνεχίζει. «Ξέρουμε ήδη ποιες είναι οι λύσεις – βρίσκονται στα συρτάρια των υπουργών. Αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση.»
Διαβάστε το αρχικό άρθρο εδώ.