150 χρόνια Χρηματιστήριο Αθηνών: Από τη Σοφοκλέους στην εποχή της Euronext

Μισό αιώνα πριν την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος και σχεδόν έναν αιώνα πριν από την είσοδο της χώρας στην Ε.Ε., το Χρηματιστήριο Αθηνών έκανε τα πρώτα του βήματα στο Μέγαρο Μελά, σηματοδοτώντας την απαρχή μιας πορείας άρρηκτα συνδεδεμένης με την ελληνική οικονομική και πολιτική ιστορία.

Από το κραχ του 1929 και τις κρίσεις του 20ού αιώνα, ως την ψηφιακή μετάβαση, τις διεθνείς συνεργασίες και την πρόταση εξαγοράς από το Euronext το 2025, το Χρηματιστήριο εισέρχεται στη νέα του εποχή, μεταφέροντας 150 χρόνια εμπειρίας και μετασχηματισμού.

Απόφαση ίδρυσης και πρώτες δεκαετίες

Το Χρηματιστήριο Αθηνών ιδρύθηκε με κυβερνητική απόφαση στις 30 Σεπτεμβρίου 1876, ενώ η πρώτη του στέγη ήταν το Μέγαρο Μελά. Ο πρώτος εσωτερικός κανονισμός δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, και οι πρώτες συναλλαγές ξεκίνησαν το 1880.
Κατά τις πρώτες δεκαετίες, το Χρηματιστήριο γνώρισε διακυμάνσεις – με σημαντικές κρίσεις όπως εκείνη του 1884 – αλλά και ραγδαία ανάπτυξη, προσελκύοντας συνεχώς νέα μέλη και εγκαθιστάμενο διαδοχικά σε νέα κτίρια, ώσπου το 1934 βρήκε τη μόνιμη στέγη του στη Σοφοκλέους 10.

Πόλεμοι, κραχ και μετεγκαταστάσεις

Στις μεγάλες αναταράξεις του 20ού αιώνα, το Χρηματιστήριο έκλεισε προσωρινά λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914), της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929 (με καθυστέρηση δύο ετών), αλλά και κατά την Κατοχή. Ωστόσο, η επιστροφή στη λειτουργία κάθε φορά εδραίωνε την παρουσία του στην ελληνική οικονομική ζωή.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, το ενδιαφέρον για τις μετοχές αυξήθηκε κατακόρυφα, ενώ σταδιακά επιβλήθηκε και η ονομαστικοποίηση των τίτλων.

Ρυθμιστικές τομές και ο θεσμικός χάρτης της αγοράς

Η δεκαετία του ’60 φέρνει θεσμική ωρίμανση: το 1964 τίθεται σε εφαρμογή ο Γενικός Δείκτης Τιμών και το 1967 θεσμοθετείται η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, που θα αποκτήσει πλήρεις αρμοδιότητες δεκαετίες αργότερα.
Η εισβολή στην Κύπρο το 1974 προκαλεί νέα αναστολή εργασιών. Ωστόσο, η μετέπειτα επαναφορά σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια εποχή σταθερότητας.

Ψηφιοποίηση, παράγωγα και ιδιωτικοποιήσεις

Η δεκαετία του ’90 χαρακτηρίζεται από ριζικές αλλαγές: ιδρύεται το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών, δημιουργείται η Παράλληλη Αγορά και εισάγεται το ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών, τερματίζοντας τη φυσική παρουσία στις αντιφωνήσεις.
Το 1995, το Χρηματιστήριο μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία. Την επόμενη τριετία, το κράτος μειώνει σταδιακά τη συμμετοχή του. Το 1999, εγκαινιάζονται τα πρώτα παράγωγα προϊόντα και ξεκινά η αποϋλοποίηση των μετοχών. Η δεκαετία κλείνει με τη δημιουργία του ΟΑΣΗΣ και με σύντομο κλείσιμο λόγω του σεισμού της Πάρνηθας.

Ενοποιήσεις και τρομοκρατική επίθεση

Στις αρχές του 2000, δημιουργείται η ΕΧΑΕ ως εταιρεία συμμετοχών και εισάγεται στο Χρηματιστήριο. Ακολουθούν ενοποιήσεις θυγατρικών και αποκρατικοποιήσεις, ενώ η αγορά καθίσταται πλήρως αυτορρυθμιζόμενη.
Το 2009 το Χρηματιστήριο γίνεται στόχος βομβιστικής επίθεσης, που προκαλεί σοβαρές υλικές ζημιές αλλά όχι αναστολή λειτουργίας. Η αποκατάσταση ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 2010.

Ψηφιακή μετάβαση και capital controls

Η νέα δεκαετία φέρνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις: απόσχιση κλάδου εκκαθάρισης, εισαγωγή ETF GREK στη Νέα Υόρκη, νέο μοντέλο διαπραγμάτευσης και πιστοποίηση επιχειρησιακής συνέχειας. Το 2015, τα capital controls προκαλούν ιστορικής διάρκειας αναστολή λειτουργίας ενός μήνα.
Η δημιουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας (2018), η ένταξη στην πρωτοβουλία για βιώσιμα χρηματιστήρια και η στροφή σε ESG δράσεις, δείχνουν μια αγορά που εξελίσσεται με βάση τα πρότυπα του 21ου αιώνα.

Η μετά Covid-19 εποχή και διεθνείς συνεργασίες

Με την πανδημία, το Χρηματιστήριο ανταποκρίνεται ταχύτατα, λανσάροντας την πλατφόρμα AXIA για εξ αποστάσεως γενικές συνελεύσεις. Το 2021 ξεκινά συνεργασία με το Χρηματιστήριο του Βελιγραδίου, ενώ ενισχύει τις τεχνολογικές του υποδομές με νέο Data Center και ψηφιακά εργαλεία ESG.
Το 2023, η συνεργασία με το Αλβανικό Χρηματιστήριο Ενέργειας και η δημιουργία του ESG Data Portal ενισχύουν τον διεθνή προσανατολισμό του Ομίλου. Το 2024 ξεκινά η λειτουργία του αναβαθμισμένου συστήματος OASIS (Linux), ενώ ανανεώνεται και η εταιρική ταυτότητα του Ομίλου.

2025: Η πρόταση εξαγοράς από το Euronext και το αύριο

Την 1η Ιουλίου 2025, γίνεται γνωστό ότι το Euronext – το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο – βρίσκεται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις για την εξαγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει θετικά την προοπτική ένταξης στον όμιλο Euronext, καθώς εκτιμάται πως θα φέρει νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, αυξημένη διεθνή εμπιστοσύνη και πρόσβαση των ελληνικών επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκά κεφάλαια.

Επίλογος: Από το Μέγαρο Μελά στο ευρωπαϊκό κέντρο αγορών
Με ρίζες στον 19ο αιώνα και βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, το Χρηματιστήριο Αθηνών υπήρξε για δεκαετίες πυλώνας της ελληνικής οικονομίας, επιβιώνοντας κρίσεων, πολέμων και τεχνολογικών μεταβάσεων. Η πιθανή ένταξή του στο Euronext κλείνει έναν ιστορικό κύκλο και ανοίγει έναν νέο – εντός του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού γίγνεσθαι. Η μακρά του διαδρομή δεν είναι απλώς ένα κεφάλαιο οικονομικής ιστορίας, αλλά μια ζωντανή μαρτυρία του τρόπου με τον οποίο ένα εθνικό χρηματιστήριο μπορεί να προσαρμοστεί, να επιβιώσει και να εξελιχθεί.

19ος αιώνας – Ίδρυση και πρώτα βήματα

30/9/1876: Απόφαση ίδρυσης του ΧΑ επί κυβέρνησης Αλ. Κουμουνδούρου
12/11/1876: Δημοσίευση πρώτου εσωτερικού κανονισμού
2/5/1880: Έναρξη εργασιών του ΧΑ
1881-1884: Ισχυρή άνοδος των τιμών
1884: Κρίση λόγω οικονομικής δυσπραγίας
1891: Μετεγκατάσταση στην οδό Πεσμαζόγλου

1914-1949 – Πολεμικές κρίσεις και οικονομικά σοκ

1914: Αναστολή λειτουργίας λόγω Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
1929: Παγκόσμιο κραχ – επιπτώσεις στην Ελλάδα το 1931
1934: Μεταφορά στο εμβληματικό κτίριο Σοφοκλέους 10
1941-1944: Λειτουργία υπό κατοχικό καθεστώς
1949: Έντονη άνοδος μετοχών μετά τον Εμφύλιο

1950-1980 – Μεταπολεμική ανασυγκρότηση και θεσμικά βήματα

1964: Εφαρμογή Γενικού Δείκτη Τιμών
1967: Θεσμοθέτηση Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (ενεργοποίηση το 1972)
1970: Εισαγωγή θεσμού Αμοιβαίων Κεφαλαίων
1974: Αναστολή λειτουργίας λόγω εισβολής στην Κύπρο

1980-1999 – Εκσυγχρονισμός, αποϋλοποίηση, FTSE, Παράγωγα

1991: Ίδρυση Κεντρικού Αποθετηρίου Αξιών (ΚΑΑ)
1991-92: Δημιουργία Παράλληλης Αγοράς
1995: Μετατροπή ΧΑ σε Α.Ε. με μοναδικό μέτοχο το Δημόσιο
1997: Συνεργασία με FTSE
1998-99: Ιδιωτικοποίηση μετοχών ΧΑ – Δημόσιο περιορίζεται στο 47,7%
1999: Ίδρυση Χρηματιστηρίου Παραγώγων Αθηνών & έναρξη αποϋλοποίησης
1999: Εγκατάσταση συστήματος ΟΑΣΗΣ

2000-2009 – Ενοποιήσεις, νέες αγορές και τρομοκρατική επίθεση

2000: Ίδρυση ΕΧΑΕ και εισαγωγή της στο ΧΑ
2003: Πλήρης αποκρατικοποίηση – μετοχές σε 7 τράπεζες
2007: Μεταφορά στις νέες εγκαταστάσεις στη Λεωφόρο Αθηνών 110
2008: Έναρξη διαπραγμάτευσης ETF και λειτουργίας Εναλλακτικής Αγοράς (ΕΝ.Α.)
2/9/2009: Τρομοκρατική επίθεση – σοβαρές ζημιές στο κτίριο

2010-2020 – Ψηφιοποίηση, ανθεκτικότητα, ESG και ενεργειακές αγορές

2011: Έκδοση ETF GREK στη Νέα Υόρκη
2014: Νέα πλατφόρμα εκκαθάρισης – κοινό σύστημα για μετοχές και παράγωγα
29/6/2015: Capital Controls – 1 μήνας αναστολής λειτουργίας
2018: Συμμετοχή στη δημιουργία Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας
2019: Παρουσίαση πρώτου ESG οδηγού

2020-2024 – Τεχνολογική μετάβαση, διεθνοποίηση και νέα ταυτότητα

2020: Λανσάρισμα AXIA e-shareholders Meeting για Γ.Σ. από απόσταση
2021: Συνεργασία με Χρηματιστήριο Βελιγραδίου (10,24% συμμετοχή)
2023: Υποστήριξη δημιουργίας ALPEX (Αλβανικό Χρηματιστήριο Ενέργειας)
2023: Δημιουργία ATHEX ESG Data Portal
2024: Έναρξη λειτουργίας συστήματος Linux OASIS
11/12/2024: Ριζική ανανέωση εταιρικής ταυτότητας

2025 – Προς νέα εποχή με το Euronext

1/7/2025: Δημοσιοποίηση διαπραγματεύσεων με Euronext για εξαγορά
Καλοκαίρι 2025: Ελληνική κυβέρνηση χαιρετίζει την πρόταση – θετική αποτίμηση