Πάτρικ Λευκάδιος Χερν: Ο Έλληνας εθνικός συγγραφέας της Ιαπωνίας

172 χρόνια από τη γέννησή του στη Λευκάδα, ο συγγραφέας που ένωσε Ανατολή και Δύση παραμένει πιο επίκαιρος από ποτέ

Γεννημένος σαν σήμερα, στις 27 Ιουνίου 1850, στη Λευκάδα, από Ιρλανδό γιατρό του βρετανικού στρατού και Ελληνίδα μητέρα από τα Κύθηρα, ο Πάτρικ Λευκάδιος Χερν είναι μια μοναδική περίπτωση διανοούμενου που διέσχισε τις ηπείρους, τις θρησκείες και τους πολιτισμούς. Με το έργο και τη ζωή του ενσάρκωσε τον διαπολιτισμικό διάλογο, πολύ πριν αυτός γίνει αντικείμενο θεσμικής συζήτησης και στρατηγικής.

Από τη Λευκάδα στη Νέα Ορλεάνη

Η παιδική του ηλικία, σημαδεμένη από την εγκατάλειψη τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα, τον οδήγησε στην Ιρλανδία και στη συνέχεια στην Αγγλία. Σχεδόν τυφλός από το ένα μάτι και φτωχός, ο Χερν κατέληξε νεαρός μετανάστης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί, ανέπτυξε το ταλέντο του στη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία, καταγράφοντας τις φωνές των απόκληρων της Νέας Ορλεάνης, των πρώτων Αφροαμερικανών που βγήκαν από τη σκλαβιά, των μεταναστών και των αποκλεισμένων.

Το έργο του εκείνης της περιόδου είναι πρωτοποριακό: μακριά από το ρομαντικό εξωτισμό, ο Χερν μιλά με αυθεντική ενσυναίσθηση για τις κουλτούρες των φτωχών και των «αοράτων» της εποχής. Ήταν, άλλωστε, κι ο ίδιος ένας απ’ αυτούς.

Το ταξίδι στην Ιαπωνία – Η “γέννηση” του Γιάκουμο Κοϊζούμι

Η καθοριστική στροφή στη ζωή του έρχεται το 1890, όταν φεύγει για την Ιαπωνία ως ανταποκριτής. Εκεί δεν γίνεται απλώς ένας παρατηρητής της χώρας, αλλά μεταμορφώνεται σε έναν απ’ αυτήν. Παντρεύεται την Κοϊζούμι Σετσού, υιοθετεί το όνομα Γιάκουμο Κοϊζούμι, αποκτά ιαπωνική υπηκοότητα και αφοσιώνεται στην καταγραφή και διάδοση της ιαπωνικής κουλτούρας στη Δύση.

Μέσα από τα έργα του –όπως το “Kwaidan”, το “Glimpses of Unfamiliar Japan”, και τα “Japanese Fairy Tales”– ο Χερν έφερε στο φως τον μαγικό κόσμο των γιαπωνέζικων θρύλων, της βουδιστικής φιλοσοφίας και της ανατολικής ευαισθησίας. Δεν πρόβαλε μια εξωτική φολκλόρ εκδοχή της Ιαπωνίας. Αντίθετα, μελέτησε σε βάθος την κοσμοαντίληψή της, τους μύθους και την πνευματικότητά της, μετατρέποντας τη γραφή σε γέφυρα κατανόησης ανάμεσα σε δύο κόσμους.

Ένας στοχαστής του ανήκειν

Η ταυτότητα του Χερν δεν μπορεί να χωρέσει σε εθνικούς ή πολιτισμικούς προσδιορισμούς. Ήταν Ιρλανδός, Έλληνας, Αμερικανός, Ιάπωνας. Ήταν ο “ξένος” που έβρισκε πατρίδα στην αφήγηση των άλλων. Ήταν ένας γνήσιος ανθρωπιστής, που πίστευε πως ο πολιτισμός δεν είναι κληρονομιά αίματος, αλλά επιλογή ζωής.

Ο θάνατός του, το 1904 στο Τόκιο, άφησε πίσω έναν τεράστιο λογοτεχνικό πλούτο και μια παρακαταθήκη πολιτισμικής συνύπαρξης. Σήμερα, το έργο του διδάσκεται στην Ιαπωνία, όπου τιμάται ως εθνικός συγγραφέας, ενώ στην Ελλάδα μόλις τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται η πραγματική του διάσταση.

Η διαρκής επικαιρότητα του Χερν

Σε μια εποχή πολέμων, ξεριζωμών και πολιτισμικής περιχαράκωσης, η ζωή και το έργο του Πάτρικ Λευκάδιου Χερν αποκτούν νέο νόημα. Υπενθυμίζουν ότι η κατανόηση του «άλλου» δεν είναι πράξη φιλανθρωπίας αλλά προϋπόθεση επιβίωσης. Ότι μπορεί κάποιος να γεννηθεί σε μια χώρα, να μεγαλώσει σε μια άλλη και να ανήκει πραγματικά σε μια τρίτη — και όλα αυτά να συνυπάρχουν σε μια ψυχή που γράφει.

Ο Λευκάδιος Χερν δεν ήταν απλώς ένας συγγραφέας. Ήταν ο συγγραφέας της πολιτισμικής ενσυναίσθησης. Ένας άνθρωπος που απέδειξε ότι, ακόμη και όταν χάνεις την πατρίδα, μπορείς να κερδίσεις τον κόσμο.