Υδρογονάνθρακες σε Κρήτη και Πελοπόννησο: Ενεργειακή ευκαιρία σε διπλωματικό ναρκοπέδιο

Η δημοσίευση της διεθνούς πρόσκλησης για έρευνες υδρογονανθράκων σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας φέρνει στο προσκήνιο νέες γεωπολιτικές και ενεργειακές ισορροπίες.

Με τη Chevron και τη Helleniq Energy να επιδεικνύουν έμπρακτο ενδιαφέρον, η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη διπλή πρόκληση: να αξιοποιήσει τις ενεργειακές δυνατότητες της χώρας, αποφεύγοντας ταυτόχρονα νέα διπλωματικά ρήγματα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Νέα φάση στις έρευνες υδρογονανθράκων: Τέσσερις περιοχές στη διεθνή αγορά

Η ελληνική κυβέρνηση άνοιξε επίσημα το επόμενο κεφάλαιο στην πολιτική της για τους υδρογονάνθρακες, με τη δημοσίευση, στις 12 Ιουνίου στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, πρόσκλησης για διεθνή διαγωνισμό. Η προκήρυξη αφορά τέσσερις θαλάσσιες περιοχές – τρεις νότια της Κρήτης και μία νότια της Πελοποννήσου – όπου ήδη έχουν εκδηλωθεί ισχυρά επενδυτικά σήματα.

Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο η αμερικανική Chevron υπέβαλε αίτηση ενδιαφέροντος για τρεις περιοχές νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου, ενώ η Helleniq Energy εκδήλωσε ενδιαφέρον για την περιοχή Α2.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), η διαδικασία κινείται στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και των προβλέψεων του Δικαίου της Θάλασσας, ενώ κάθε αίτηση ακολουθείται από διαγωνιστική διαδικασία με τεχνικά και οικονομικά κριτήρια.

Σιάμισιης: Αναζητούμε εταίρους – Υψηλό το κόστος ανά γεώτρηση

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Helleniq Energy, Ανδρέας Σιάμισιης, δήλωσε στη Γενική Συνέλευση των μετόχων ότι η εταιρεία επιδιώκει στρατηγικές συνεργασίες για τη συμμετοχή της στον διαγωνισμό, υπογραμμίζοντας το υψηλό ρίσκο των ερευνών σε μεγάλα θαλάσσια βάθη.

Όπως ανέφερε, κάθε γεώτρηση σε αυτές τις συνθήκες μπορεί να κοστίσει από 60 έως 100 εκατ. δολάρια, ποσά που καθιστούν απαραίτητη τη συμμετοχή διεθνών παικτών με τεχνική εμπειρία και οικονομική επιφάνεια.

Η Helleniq συμμετέχει ήδη με ποσοστό 30% στην κοινοπραξία με την ExxonMobil που δραστηριοποιείται δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Για την πιο υποσχόμενη περιοχή – νοτιοδυτικά της Κρήτης – εξετάζεται πλέον η διενέργεια νέων σεισμικών ερευνών, με την τελική απόφαση για γεώτρηση να μετατίθεται για το 2026.

Σκιά από Τρίπολη: Η Λιβύη καταγγέλλει παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων

Το άνοιγμα των ελληνικών θαλάσσιων οικοπέδων δεν έγινε χωρίς διπλωματικές παρενέργειες. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης εξέδωσε αιχμηρή ανακοίνωση, εκφράζοντας «ανησυχία» για τη δημοσίευση της ελληνικής πρόσκλησης στην ΕΕ και κάνοντας λόγο για παραβίαση των λιβυκών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Η εξέλιξη αυτή αιφνιδίασε την ελληνική κυβέρνηση, που λίγες ημέρες πριν είχε ανακοινώσει πανηγυρικά το ενδιαφέρον της Chevron μέσω του υπουργού ΠΕΝ, Σταύρου Παπασταύρου. Το γεγονός αναδεικνύεται σε σοβαρό διπλωματικό ζήτημα ενόψει της προγραμματισμένης επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη.

ΣΥΡΙΖΑ: Φιάσκο με γεωπολιτικό κόστος

Η αξιωματική αντιπολίτευση κάνει λόγο για νέο «διπλωματικό φιάσκο» της κυβέρνησης, με τον ΣΥΡΙΖΑ να ζητά εξηγήσεις από τον Γιώργο Γεραπετρίτη και να συγκρίνει το επεισόδιο με το πάγωμα του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης–Κύπρου, όπου η τουρκική στάση και η αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης να αντιδράσει δυναμικά φρέναραν τις εργασίες.

Αθήνα: Ασφαλές νομικό πλαίσιο – Ψυχραιμία και διάλογος

Σε non-paper που διέρρευσε από κυβερνητικές πηγές, τονίζεται ότι η Ελλάδα «δεν φοβάται να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα» και παραμένει σταθερά προσηλωμένη στο Διεθνές Δίκαιο. Η Αθήνα επιμένει πως η διαδικασία είναι απολύτως νόμιμη, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο διαλόγου με τη λιβυκή πλευρά. Εντός των επόμενων ημερών αναμένεται η επίσκεψη του Έλληνα ΥΠΕΞ στην Τρίπολη.

Το ιστορικό της υπόθεσης των υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου είναι πολυετές, με έντονες γεωπολιτικές και ενεργειακές διαστάσεις. Ακολουθεί μια συνοπτική αλλά περιεκτική παρουσίαση των βασικών σταθμών:

1. Τα πρώτα βήματα – Το πλαίσιο του 2011 και η «αναγέννηση» ενδιαφέροντος

Το ελληνικό ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ενισχύθηκε θεσμικά με τον νόμο 4001/2011, ο οποίος δημιούργησε το πλαίσιο για έρευνες και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Το 2012 ξεκίνησαν οι πρώτες σεισμικές έρευνες από τη νορβηγική PGS, σε έκταση άνω των 200.000 τετρ. χλμ., κυρίως δυτικά και νότια της Κρήτης, αποκαλύπτοντας υποσχόμενες γεωλογικές δομές.

2. Οι πρώτες παραχωρήσεις και το “πάγωμα”

Το 2019, η κυβέρνηση Τσίπρα υπέγραψε δύο συμβάσεις παραχώρησης σε κοινοπραξίες της ExxonMobil – Total – ΕΛΠΕ για τις περιοχές δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Παρότι η κύρωση έγινε το 2020 επί κυβέρνησης Μητσοτάκη, τα έργα προχώρησαν αργά, κυρίως λόγω περιβαλλοντικών ενστάσεων, τεχνικών δυσκολιών και μεταβαλλόμενου διεθνούς ενδιαφέροντος για το φυσικό αέριο.

3. Η ενεργειακή κρίση και η επιστροφή στο προσκήνιο

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 επανέφερε το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση εγχώριων πόρων. Η κυβέρνηση, θέλοντας να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας και να καταστήσει την Ελλάδα κόμβο της ευρωπαϊκής στρατηγικής, έδωσε νέα ώθηση στις έρευνες. Έτσι, επισπεύστηκαν οι σεισμικές εργασίες από την ExxonMobil – Helleniq Energy, ενώ ταυτόχρονα σχεδιάστηκε η προκήρυξη νέων περιοχών για έρευνα.

4. Οι νέες περιοχές και το ενδιαφέρον της Chevron

Στις αρχές του 2024, η αμερικανική Chevron κατέθεσε μη δεσμευτική εκδήλωση ενδιαφέροντος για τέσσερις νέες θαλάσσιες περιοχές: τρεις νότια της Κρήτης και μία νότια της Πελοποννήσου. Η Helleniq Energy ενδιαφέρθηκε για το οικόπεδο Α2. Αυτή η εκδήλωση οδήγησε, βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, στην προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού τον Ιούνιο του 2025, με την πρόσκληση να δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ.

5. Διεθνείς και γεωπολιτικές εντάσεις

Η περιοχή νότια της Κρήτης τέμνει ζώνες που η Τουρκία θεωρεί τουρκολιβυκή ΑΟΖ, βάσει του μνημονίου Άγκυρας – Τρίπολης (2019). Το 2022, η Λιβύη υπέγραψε ενεργειακή συμφωνία με τουρκικές εταιρείες, επιδιώκοντας γεωτρήσεις στην περιοχή. Αυτό ενέτεινε τις ανησυχίες για συγκρούσεις αρμοδιοτήτων. Η πρόσφατη έντονη αντίδραση της Τρίπολης τον Ιούνιο 2025 επανέφερε την αμφισβήτηση ελληνικών δικαιωμάτων, προκαλώντας διπλωματική αναταραχή λίγο πριν από την επίσκεψη του Έλληνα ΥΠΕΞ.

6. Περιβαλλοντικά και τεχνικά εμπόδια

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλα βάθη (πάνω από 2.000 μέτρα), που ανεβάζουν κατακόρυφα το κόστος των γεωτρήσεων και τις τεχνικές δυσκολίες. Επιπλέον, υπάρχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιφυλάξεις, κυρίως από επιστημονικές και ακτιβιστικές οργανώσεις, καθώς πρόκειται για περιοχές με πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα (φάλαινες, δελφίνια, κ.ά.).

7. Η σημερινή φάση

Η προκήρυξη των διαγωνισμών του 2025 σηματοδοτεί μια νέα φάση: προσπάθεια προσέλκυσης στρατηγικών επενδύσεων με στόχο την πρώτη γεώτρηση μετά το 2026. Όμως το μέλλον των ερευνών εξαρτάται όχι μόνο από το υπέδαφος, αλλά από τις αντοχές της κυβέρνησης σε διεθνείς πιέσεις, την ετοιμότητά της να χειριστεί κρίσεις, και φυσικά την οικονομική βιωσιμότητα των projects, σε μια εποχή πράσινης μετάβασης.

Μεταξύ ενεργειακής προοπτικής και διπλωματικών ναρκοπεδίων

Η Ελλάδα επιχειρεί να επανενεργοποιήσει το χαρτοφυλάκιο των υδρογονανθράκων, σε μια περίοδο αυξημένης διεθνούς κινητικότητας γύρω από την ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης. Όμως η γεωπολιτική πολυπλοκότητα της Ανατολικής Μεσογείου απαιτεί λεπτούς χειρισμούς. Αν δεν υπάρξει σαφής στρατηγική, το ενεργειακό εγχείρημα κινδυνεύει να υπονομευθεί από εξωτερικές εντάσεις και εσωτερική ασυνεννοησία.

Νέα πρόκληση από τη Λιβύη: Κατηγορεί την Ελλάδα για παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων νότια της Κρήτης