NewsEdit Γράφειο ο Δρ Κωνσταντίνος Γρίβας*
Η πρόσφατη μίνι, πλην όμως υψηλής έντασης, ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά πολεμικών αναμετρήσεων, οι οποίες αποτελούν απλώς τις εξάρσεις μιας διαρκούς σύγκρουσης χαμηλής έντασης μεταξύ των δύο χωρών. Μεταξύ των άλλων, ειδικές δυνάμεις των δύο χωρών συγκρούονται στον παγετώνα Siachen, το πιο αφιλόξενο πεδίο μάχης στον πλανήτη.
Ακόμη είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν ακριβή συμπεράσματα για το τι ακριβώς συνέβη στον τελευταίο πόλεμο, ιδιαίτερα όσον αφορά τα αποτελέσματα των αερομαχιών. Πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που και οι δύο χώρες δίνουν μεγάλη έμφαση στην προπαγάνδα και επικεντρώνονται στο να κρατήσουν αλώβητο το γόητρό τους και να προσβάλουν το γόητρο του αντιπάλου, χρησιμοποιώντας ακόμη και τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν fake news. Και τα μαχητικά αεροσκάφη είναι όπλα υψηλής σημειολογίας. Συνακόλουθα τυχόν απώλειά τους έχει μεγάλη σημασία στο γόητρο.
Ωστόσο, κάποια συμπεράσματα, όχι τόσο για τον συγκεκριμένο πόλεμο αλλά για τον σύγχρονο πόλεμο γενικώς, μπορούν να εξαχθούν.
Συγκεκριμένα, ναι μεν δεν μπορούμε με ασφάλεια να μιλήσουμε για το αν και πόσα μαχητικά αεροσκάφη Rafale της Ινδικής Αεροπορίας καταρρίφθηκαν, ή πόσα πακιστανικά J – 10, πλην όμως είμαστε πλέον σε θέση να πούμε ότι η εποχή του επανδρωμένου αεροσκάφους υψηλής τεχνολογίας οδηγείται πια στο τέλος της.
Αυτό το είχε διαγνώσει ήδη από το 1984, όταν εξέδωσε τους περιβόητους νόμους του, ο Norman Augustine, μια εμβληματική μορφή της αμερικανικής αεροδιαστημικής βιομηχανίας, υφυπουργός Άμυνας, μεταξύ των άλλων, επί Προεδρίας Κάρτερ και CEO του αεροδιαστημικού κολοσσού Lockheed Martin. Ο πιο διάσημος από τους νόμους αυτούς, ο περιβόητος 16ος, λέει πως από τη στιγμή που το κόστος των μαχητικών αεροσκαφών αυξάνει εκθετικά ενώ ο αμυντικός προϋπολογισμός γραμμικά, το έτος 2054 ολόκληρος ο αμυντικός προϋπολογισμός των Ηνωμένων Πολιτειών θα αρκεί για την προμήθεια και διατήρηση σε υπηρεσία ενός και μόνο μαχητικού αεροσκάφους, το οποίο τις μισές μέρες του χρόνου θα το έχει η Αεροπορία, τις άλλες μισές το Ναυτικό και στα δίσεκτα έτη θα το παίρνουν και μια μέρα οι Πεζοναύτες. Χαριτολογώντας λοιπόν ο Norman Augustine, ουσιαστικά υποστήριξε ότι τα μαχητικά αεροσκάφη όσο εξελίσσονται τεχνολογικά τόσο πιο ακριβά γίνονται και συνακόλουθα τόσο πιο δύσκολα μπορεί να απωλεσθούν. Άρα, πρακτικά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Επιπροσθέτως, όσο πιο εξελιγμένο είναι ένα οπλικό σύστημα τόσο μεγαλύτερο είναι το «μυθικό» στοιχείο του και συνακόλουθα η απώλειά του είναι δυσβάστακτη και ως προς το γόητρο. Και αυτό είδαμε να συμβαίνει σήμερα με τις φήμες για την κατάρριψη τριών ή και λιγότερων Rafale. Όμως, όταν ένα οπλικό σύστημα καθίσταται τόσο πολύτιμο και δυσαναπλήρωτο, είτε πραγματικά είτε φαντασιακά, ώστε να μην μπορεί να απωλεσθεί σε καιρό επιχειρήσεων τότε καθίσταται άχρηστο. Αν ένα όπλο δεν μπορεί να καταστραφεί, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αν δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, είναι άχρηστο, αν όχι επιζήμιο. Ειδικά αν έχουν δαπανηθεί για αυτό πολλά χρήματα που θα μπορούσαν να έχουν αφιερωθεί στην ανάπτυξη πραγματικών, δηλαδή χρηστικών, μαχητικών ικανοτήτων. Τόσο απλά.
Φυσικά, τα επανδρωμένα αεροσκάφη είναι ακόμη πολύτιμα, όμως οδηγούμαστε στην απαξίωσή τους πολύ γρήγορα, ειδικά από τη στιγμή που τείνουν να μετατραπούν σε πολεμικά φετίχ. Το μέλλον ανήκει στα μικρά, φθηνά και αναλώσιμα οπλικά συστήματα, όπως βλέπουμε στα πεδία των μαχών στην Ουκρανία. Σε μείγματα ρομποτικών και επανδρωμένων συστημάτων, με έμφαση στην ισχύ πυρός και όχι στον τεχνολογικό φετιχισμό. Αν δεν κατανοήσουμε και στην Ελλάδα αυτήν την αμείλικτη πραγματικότητα τότε κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε απαξίωση των μαχητικών μας ικανοτήτων, δαπανώντας δισεκατομμύρια δολάρια σε όπλα υψηλής τεχνολογίας μεν, μη αναλώσιμων δε.
(*) Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών και Διευθυντής του Τομέα Θεωρίας και Ανάλυσης Πολέμου στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.