ΟΟΣΑ: Η Ελλάδα ανάμεσα στις χώρες με το πιο άδικο φορολογικό βάρος για τις οικογένειες

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ για το 2024 σχετικά με το επίπεδο φορολογίας και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που επιβάλλονται στους μέσους μισθούς των εργαζομένων στα κράτη μέλη, η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες με το πιο δυσανάλογο φορολογικό βάρος για τις οικογένειες.

Η έκθεση καταγράφει τον λεγόμενο «φορολογικό κλοιό» (tax wedge), δηλαδή το συνολικό ποσοστό φόρων και εισφορών που καταβάλλουν εργαζόμενοι και εργοδότες ως ποσοστό του κόστους εργασίας. Στην Ελλάδα, για το 2024, το φορολογικό βάρος είναι σχεδόν το ίδιο για εργαζόμενους χωρίς παιδιά και για όσους έχουν δύο παιδιά: 39,3% του μέσου ακαθάριστου μισθού για εργαζόμενο χωρίς παιδιά και 37,3% για εργαζόμενο με δύο παιδιά.

Η διαφορά μόλις 2 ποσοστιαίων μονάδων κατατάσσει την Ελλάδα στην 4η θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ με τη χειρότερη αυτή επίδοση, πίσω μόνο από την Κόστα Ρίκα, το Μεξικό και την Τουρκία. Ωστόσο, σε Μεξικό και Κόστα Ρίκα τα συνολικά ποσοστά φορολόγησης είναι σημαντικά χαμηλότερα, περίπου 20,9% και 29,5% αντίστοιχα.

Η θέση της Ελλάδας σε ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο

Η Ελλάδα κατατάσσεται 27η μεταξύ 38 χωρών του ΟΟΣΑ στον Δείκτη Φορολογικής Ανταγωνιστικότητας για το 2024, σύμφωνα με έκθεση του Tax Foundation. Στον δείκτη αυτόν, η χώρα παρουσιάζει σχετικά καλές επιδόσεις σε ορισμένους τομείς, όπως ο χαμηλός φορολογικός συντελεστής στα μερίσματα (5%) και ο εταιρικός φόρος εισοδήματος (22%), που είναι κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Παρόλα αυτά, το υψηλό ΦΠΑ (24%) και η περιορισμένη φορολογική συνθήκη με άλλες χώρες περιορίζουν την ανταγωνιστικότητα.

Ο αναλυτής φορολογικής πολιτικής Κωνσταντίνος Σαραβάκος επισημαίνει ότι η απογοητευτική φορολογική επίδοση της Ελλάδας αποτελεί προειδοποίηση για την ανάγκη σημαντικής μείωσης των φόρων, τόσο για τα φυσικά πρόσωπα όσο και για τις επιχειρήσεις, συνοδευόμενη από αντίστοιχη μείωση του μεγέθους του κράτους.

Συγκριτικά στοιχεία και τάσεις

Το 2023, ο φορολογικός κλοιός για τον μέσο μοναδικό εργαζόμενο στην Ελλάδα αυξήθηκε στο 38,5%, πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ που ήταν 34,8%. Η φορολογία εισοδήματος και οι εργοδοτικές εισφορές αποτελούν το 71% του συνολικού φορολογικού βάρους στην Ελλάδα, ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (77%).

Η Ελλάδα έχει επίσης από τα υψηλότερα φορολογικά βάρη για εργαζόμενους με παιδιά, με μικρή διαφορά σε σχέση με τους εργαζόμενους χωρίς παιδιά, γεγονός που δείχνει περιορισμένη φορολογική ελάφρυνση για τις οικογένειες.

Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και άλλων φορέων δείχνουν ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στο φορολογικό της σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλό και σχετικά άδικο φορολογικό βάρος για τις οικογένειες. Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις που θα μειώσουν τη φορολογία και θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας παραμένει επιτακτική.

Η μέση φορολογική κλίμακα του ΟΟΣΑ αυξήθηκε κατά μέσο όρο για επτά από τους οκτώ τύπους νοικοκυριών αλλά για έξι από αυτούς τους τύπους νοικοκυριών η αύξηση δεν ήταν μεγαλύτερη από 0,05 ποσοστιαίες μονάδες (p.p.).

Η ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα ένας μισθωτός χωρίς παιδιά που κερδίζει τον μέσο μισθό πληρώνει φόρους και εισφορές που αντιστοιχούν στο 39,3% του συνολικού κόστους που επιβαρύνεται ο εργοδότης για αυτόν. Στο μέσο όσο των χωρών μελών του ΟΟΣΑ το ποσοστό αυτό είναι στο 34,9%, γεγονός που σημαίνει ότι οι Έλληνες εργαζόμενοι επιβαρύνονται περισσότερο σε σχέση με τους συναδέλφους τους σε πολλές άλλες ανεπτυγμένες χώρες.

Σύμφωνα με την έκθεση μεταξύ 2023 και 2024 παρατηρήθηκαν αυξητικές τάσεις σε 20 χώρες, μείωση σε 15 και η κατάσταση έμεινε αμετάβλητη σε τρεις.

Στη χώρα μας η αύξηση ήταν της τάξης του 0,54% που οφείλεται κυρίως στην αύξηση των ονομαστικών μισθών. Πρακτικά, περισσότερο εισόδημα φορολογείται με υψηλότερους συντελεστές.

Εκτός από το συνολικό ποσοστό επιβάρυνσης η έκθεση εξετάζει και την προσωπική φορολογική επιβάρυνση. Υπολογίζει το πόσο από τον μικτό μισθό του εργαζόμενου που πηγαίνει σε φόρο εισοδήματος και εισφορές εργαζομένου.

Εδώ η χώρα μας δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα από τον ΟΟΣΑ. Στην Ελλάδα το ποσοστό ανέρχεται στο 25,8% το 2024, ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 25%.

Ένα παράδειγμα: Εργαζόμενος με μισθό 1.000 ευρώ μικτά θα λάβει καθαρές αποδοχές 742 ευρώ, με τα 258 ευρώ να πηγαίνουν στο κράτος.

Οι κύριοι φόροι που πληρώνουν οι Έλληνες πολίτες περιλαμβάνουν:

Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων: Κλιμακωτός, με ποσοστά από 9% έως 44% ανάλογα με το εισόδημα.
Έμμεσοι Φόροι (π.χ. ΦΠΑ): Ο ΦΠΑ αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων, αποδίδοντας το 8,8% του ΑΕΠ, έναντι μέσου όρου 6,9% στην Ευρωζώνη.
Ασφαλιστικές Εισφορές: Για μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, η εισφορά για κύρια σύνταξη είναι 20% (6,67% από τον εργαζόμενο, 13,33% από τον εργοδότη), ενώ υπάρχει επιπλέον εισφορά 1% για επαγγελματικό κίνδυνο που βαρύνει τον εργοδότη. Οι συνταξιούχοι που εργάζονται επιβαρύνονται με επιπλέον 7,7% ή 10% για εργόσημο. Οι ασφαλιστικές εισφορές αποδίδουν περίπου το 13% του ΑΕΠ, με πτωτική τάση λόγω μειώσεων συντελεστών.

Η Ελλάδα βασίζεται περισσότερο σε έμμεσους φόρους (π.χ. ΦΠΑ) παρά σε άμεσους (π.χ. φόρος εισοδήματος), σε αντίθεση με τις βόρειες χώρες που χρηματοδοτούν κοινωνικές πολιτικές μέσω άμεσων φόρων (π.χ. Δανία 28,7% του ΑΕΠ από φόρο εισοδήματος). Αυτό οδηγεί σε μικρότερη αναλογικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.

Η υψηλή εξάρτηση από έμμεσους φόρους, η περιορισμένη κάλυψη επιδομάτων και η χαμηλή αποτελεσματικότητα στη μείωση της φτώχειας δημιουργούν μια εικόνα όπου οι παροχές δεν ανταποκρίνονται πλήρως στο φορολογικό βάρος.

Φοροαπαλλαγές

Η έκθεση του ΟΟΣΑ περιλαμβάνει στοιχεία όπως οι φοροαπαλλαγές. Δείχνουν πως μειώθηκε η φορολογική υποχρέωση ενός άγαμου εργαζόμενου που κερδίζει το μέσο μισθό κατά 1,9% κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ το 2024. Η αντίστοιχη μείωση ήταν 4,7% για το παντρεμένο ζευγάρι με έναν εργαζόμενο.

Επίσης καταγράφει πως τo 2024 o μέσος μισθός αυξήθηκε σε 37 χώρες του ΟΟΣΑ σε ονομαστικούς όρους σε σχέση με το προηγούμενο έτος σε 34 χώρες. Το 2022 και το 2023, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν στην πλειονότητα των χωρών του ΟΟΣΑ. Το εισόδημα μετά φόρων ενός άγαμου εργαζόμενου που κερδίζει το μέσο μισθό αυξήθηκε σε πραγματικούς όρους σε 28 χώρες μεταξύ 2023 και 2024, μειώθηκε σε 21 χώρες το 2023 και σε 33 χώρες το 2022.