Η Εργατική Πρωτομαγιά δεν είναι αργία – Eίναι απεργία, αγώνας και ιστορία

Με αφετηρία την ηρωική εξέγερση των εργατών του Σικάγο το 1886, η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε διεθνώς ως ημέρα μνήμης και τιμής των εργατικών αγώνων για δικαιώματα, καλύτερες αμοιβές, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, κοινωνική ασφάλιση και αξιοπρεπή διαβίωση.

Η Πρωτομαγιά και το ελληνικό εργατικό κίνημα

Η ελληνική κοινωνία αντλεί από νωρίς έμπνευση από τους μεγάλους εργατικούς αγώνες του εξωτερικού. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, το ελληνικό εργατικό κίνημα ξεκίνησε να διεκδικεί καλύτερες συνθήκες, εμπνεόμενο από το πνεύμα της Πρωτομαγιάς. Σημαντικό ορόσημο αποτέλεσε η μεγάλη απεργία στο Λαύριο το 1896, όπου οι εργάτες πάλεψαν για την έγκαιρη μεταφορά τραυματιών στα νοσοκομεία, αύξηση μισθών και κατάργηση των μεσαζόντων εργολάβων. Οι απεργίες στο Λαύριο συνεχίστηκαν με ένταση, με πιο εμβληματική αυτήν του 1929, που διήρκεσε 47 μέρες και κόστισε τη ζωή σε έναν μεταλλωρύχο.

Η πρώτη απεργία που προώθησε το οκτάωρο στην Ελλάδα ήταν αυτή των μεταλλωρύχων στη Σέριφο το 1916, όπου η αιματηρή καταστολή άφησε εννέα νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Στον μεσοπόλεμο, οι απεργίες πολλαπλασιάστηκαν σε αστικά κέντρα όπως η Καβάλα, ο Πειραιάς, η Πάτρα και ο Βόλος, με την εργοδοσία και το κράτος να απαντούν συχνά με βία.

Η «ματωμένη Πέμπτη των μικρομεσαίων» και η σταφιδική απεργία

Ξεχωριστή θέση στην ιστορία κατέχει η απεργία της 10ης Μαρτίου 1927 στην Αθήνα, γνωστή ως «ματωμένη Πέμπτη των μικρομεσαίων», όπου επαγγελματοβιοτέχνες διαδήλωσαν ενάντια στην υπερβολική αύξηση ενοικίων, με τραγικό απολογισμό τρεις νεκρούς από πυρά στρατού και αστυνομίας. Αντίστοιχα, η απεργία της σταφίδας το 1934 στο Αίγιο και η αιματηρή απεργία λιμενεργατών στην Καλαμάτα την ίδια χρονιά, καταγράφουν την ένταση των κοινωνικών συγκρούσεων εκείνης της περιόδου.

Η Θεσσαλονίκη και η «Φεντερασιόν»: Κέντρο του συνδικαλιστικού κινήματος

Η Θεσσαλονίκη υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, με την ίδρυση της «Φεντερασιόν» το 1893, της πρώτης σοσιαλιστικής εργατικής ομοσπονδίας, που συγκέντρωνε εργαζόμενους διαφόρων εθνοτήτων. Η «Φεντερασιόν» πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης (ΕΚΘ) το 1917 και στη συνέχεια της ΓΣΕΕ το 1918, σηματοδοτώντας την οργανωμένη συνδικαλιστική δράση στην Ελλάδα.

Η επιρροή των σοσιαλιστικών ιδεών και η διεθνής ατμόσφαιρα μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 συνέβαλαν στην ενίσχυση των εργατικών διεκδικήσεων, που συνοδεύτηκαν από έντονες συγκρούσεις με το κράτος και την εργοδοσία. Η Πρωτομαγιά στη Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν μαζική και ζωηρή, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της χώρας.

Διχασμοί, καταστολή και η δικτατορία του Μεταξά

Παρά την αρχική στήριξη του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ίδρυση του ΕΚΘ, η ριζοσπαστικοποίηση των συνδικάτων προκάλεσε την αντίδραση της κυβέρνησης, που με το «Ιδιώνυμο» του 1932 επιχείρησε να καταστείλει το εργατικό κίνημα με συλλήψεις και βία. Οι διχασμοί στο εσωτερικό του εργατικού κινήματος, με σοσιαλιστικές και συντηρητικές παρατάξεις να συγκρούονται, αποδυνάμωσαν τη συνοχή του, γεγονός που εκμεταλλεύτηκε η δικτατορία του Μεταξά το 1936 για να επιβληθεί με σκληρά μέτρα.

Ο Μάης του ’36: Η κορυφαία στιγμή του εργατικού κινήματος

Η μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση και η κοινωνική ένταση οδήγησαν στην κορύφωση των εργατικών αγώνων με την εξέγερση του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Η δολοφονία του αυτοκινητιστή Τάσου Τούση πυροδότησε μαζικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία, που κατέληξαν σε έντεκα νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Η πόλη βρέθηκε υπό εργατικό έλεγχο για αρκετές ημέρες, ενώ η κινητοποίηση κάλυψε πάνω από 25.000 εργάτες από διάφορους κλάδους.

Αυτή η εξέγερση αποτέλεσε ορόσημο για το ελληνικό εργατικό κίνημα, αλλά και αφορμή για την επιβολή αυταρχικότερης διακυβέρνησης που ακολούθησε με τη δικτατορία του Μεταξά.

Μετά τον πόλεμο: Ανασυγκρότηση και νέοι αγώνες

Η περίοδος της γερμανικής κατοχής, ο εμφύλιος πόλεμος και η μετεμφυλιακή καταστολή αποδυνάμωσαν σημαντικά το εργατικό κίνημα. Ωστόσο, λίγο πριν από την απελευθέρωση, το Εργατικό-ΕΑΜ ανέλαβε την ηγεσία της συνδικαλιστικής δράσης στη Θεσσαλονίκη, οργανώνοντας δράσεις αλληλεγγύης και ανακούφισης.

Η Εργατική Πρωτομαγιά αποτελεί διαχρονικό σύμβολο των αγώνων και των θυσιών της εργατικής τάξης. Η ιστορία της στην Ελλάδα είναι γεμάτη από μαχητικές απεργίες, θυσίες και σημαντικές κατακτήσεις που διαμόρφωσαν το σημερινό εργασιακό τοπίο. Από το Σικάγο μέχρι τη Θεσσαλονίκη και το Λαύριο, η Πρωτομαγιά θυμίζει ότι η διεκδίκηση των δικαιωμάτων δεν είναι ποτέ δεδομένη, αλλά απαιτεί συνεχείς αγώνες και συλλογική δράση. Σε μια εποχή που οι εργασιακές σχέσεις δοκιμάζονται ξανά, η μνήμη και το μήνυμα της Πρωτομαγιάς παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ.