Συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας για ορυκτά: Τι περιλαμβάνει

Μετά από μήνες διαβουλεύσεων και παρασκηνιακές πιέσεις, ΗΠΑ και Ουκρανία υπέγραψαν συμφωνία που αναμένεται να μεταμορφώσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας, δίνοντας νέες δυνατότητες οικονομικής ανασυγκρότησης και στρατηγικής συνεργασίας.

Το Ταμείο και η διαχείριση των εσόδων

Το κεντρικό στοιχείο της συμφωνίας είναι η δημιουργία επενδυτικού ταμείου για την αξιοποίηση κοιτασμάτων ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τα έσοδα θα μοιράζονται ισόποσα (50/50), με πλήρη διατήρηση της ιδιοκτησίας και ελέγχου των πόρων από την Ουκρανία.
Το ταμείο θα διοικείται από κοινό συμβούλιο με τρία μέλη από κάθε πλευρά, ενώ οι ΗΠΑ θα συμβάλουν με κεφάλαια και τεχνολογία. Η Ουάσιγκτον εξασφαλίζει προνομιακή πρόσβαση σε επενδύσεις για σπάνια ορυκτά και δικαίωμα πρώτης προτίμησης σε μελλοντικά έργα. Παρόλο που αρχικά υπήρχαν φόβιες για «αποικιακούς» όρους, το τελικό κείμενο χαρακτηρίζεται ως ευνοϊκότερο για το Κίεβο.

Ο ορυκτός πλούτος της Ουκρανίας με μια ματιά

Η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων κρίσιμων πρώτων υλών, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κιέβου. Οι πόροι αυτοί, που βρίσκονται στο υπέδαφος της χώρας αλλά σε μεγάλο βαθμό παραμένουν ανεκμετάλλευτοι, αποτελούν κλειδί για τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία και για τη στρατηγική ανεξαρτησία της Δύσης από χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία.

Άλλα μέταλλα: Χαλκός, νικέλιο, κοβάλτιο, μαγγάνιο, άργυρος, μόλυβδος, ουράνιο και βηρύλλιο εντοπίζονται σε σημαντικές ποσότητες.

Γραφίτης: Με 19 εκατ. τόνους αποδεδειγμένων αποθεμάτων, η Ουκρανία συγκαταλέγεται στις 5 κορυφαίες χώρες παγκοσμίως. Ο γραφίτης είναι κρίσιμος για τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων.

Λίθιο: Η χώρα διαθέτει το 30% των κοιτασμάτων της Ευρώπης, αλλά κανένα από αυτά δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί.

Τιτάνιο: Το 7% των ευρωπαϊκών αποθεμάτων βρίσκεται στην Ουκρανία. Το ελαφρύ αυτό μέταλλο χρησιμοποιείται σε αεροναυπηγική και βιομηχανικές εφαρμογές.

Σπάνιες γαίες: Αν και δεν έχουν πλήρως αποχαρτογραφηθεί, η Ουκρανία υποστηρίζει πως διαθέτει σημαντικά αποθέματα. Οι σπάνιες γαίες είναι απαραίτητες για ανεμογεννήτριες, ηλεκτρονικά, οπλικά συστήματα και υποδομές υψηλής τεχνολογίας.

Στρατηγικοί στόχοι και αμοιβαία οφέλη

Για τις ΗΠΑ, η συμφωνία αποτελεί μέρος της ευρύτερης πολιτικής απεξάρτησης από την Κίνα σε σπάνιες γαίες, της οποίας η κυριαρχία φτάνει το 75% της παγκόσμιας αγοράς. Παράλληλα, η αμερικανική παρουσία λειτουργεί ως «αποτρεπτικός παράγων» για νέες ρωσικές επιδρομές.

Η Ουκρανία κερδίζει πρόσβαση σε τεχνογνωσία και χρηματοδότηση, ενώ η συμφωνία θεωρείται καθοριστική για τη διασφάλιση μελλοντικής στρατιωτικής βοήθειας από την Ουάσιγκτον. Οι πρώτες εισπράξεις θα χρησιμοποιηθούν για ανασυγκρότηση υποδομών, χωρίς διανομή κερδών για τουλάχιστον 10 χρόνια.

Προκλήσεις και εμπόδια

Ναρκοπέδια: 25% του εδάφους είναι μολυσμένο, απαιτείται αποναρκοθέτηση.
Ελλιπής αξιοποίηση: Μόλις το 15% των κοιτασμάτων εκμεταλλεύονταν πριν το 2022.
Ρωσική αντίδραση: Η Μόσχα χαρακτήρισε τη συμφωνία «λεηλασία», προσφέροντας παράλληλα στους Αμερικανούς συνεργασία σε κατεχόμενα εδάφη.

Επόμενα βήματα

Η συμφωνία απαιτεί επικύρωση από την ουκρανική Βουλή, ενώ παραμένει αδιευκρίνιστο εάν περιλαμβάνει ρητή εγγύηση ασφαλείας από τις ΗΠΑ, όπως επιθυμούσε ο Ζελένσκι. Παρά τις δυσκολίες, η είσοδος αμερικανικών εταιρειών μπορεί να σηματοδοτήσει την αναγέννηση του ορυκτού τομέα και τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Σημείωση: Τα στοιχεία για τα ποσοστά των αποθεμάτων προέρχονται από εκτιμήσεις του ουκρανικού κράτους και διεθνείς αναλύσεις που περιλαμβάνονται στο αίτημα.

«Είμαι ευτυχής που ανακοινώνω την υπογραφή σήμερα ιστορικής συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης», δήλωσε ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ σε μήνυμά του καταγεγραμμένο σε βίντεο που διανεμήθηκε.

«Δημιουργούμε μαζί με τις ΗΠΑ αυτό το ταμείο που θα προσελκύσει παγκόσμιες επενδύσεις στη χώρα μας», ανέφερε από την πλευρά της η ουκρανή υπουργός Οικονομίας Γιούλα Σβιριντένκο, σε επίσημη επίσκεψη στην Ουάσιγκτον για την υπογραφή του εγγράφου.

Η συμφωνία θα επιτρέψει να χρηματοδοτηθούν εξ ημισείας «έργα εξόρυξης ορυκτών, πετρελαίου και αερίου» στην ουκρανική επικράτεια, διευκρίνισε νωρίτερα σε μακροσκελές κείμενο που δημοσιοποίησε μέσω Facebook η υπουργός Σβιριντένκο.

Έσπευσε να συμπληρώσει πως η Ουκρανία θα διατηρήσει «πλήρως» τόσο την «ιδιοκτησία» όσο και τον «έλεγχο» των φυσικών πόρων στο υπέδαφός της και θα είναι «το ουκρανικό κράτος αυτό που θα καθορίζει πού και τι θα εξορύσσεται».

Σύμφωνα με δελτίο Τύπου το οποίο δημοσιοποίησε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, η συμφωνία κλείστηκε «σε αναγνώριση της σημαντικής οικονομικής και υλικής υποστήριξης που παρείχε ο λαός των ΗΠΑ στην άμυνα της Ουκρανίας μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας» — αυτή η τελευταία έκφραση σπανίως χρησιμοποιείται στην Ουάσιγκτον αφότου επέστρεψε στην εξουσία ο πρόεδρος Τραμπ.

Οι ΗΠΑ παρείχαν επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν στρατιωτική βοήθεια αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Βατικανό, στο περιθώριο της κηδείας του πάπα, «του είπα πως θα ήταν πολύ καλό πράγμα» αν υπογραφόταν αυτή η συμφωνία, καθώς «η Ρωσία είναι πολύ πιο μεγάλη και πολύ πιο ισχυρή», πέταξε ο πρόεδρος Τραμπ χθες βράδυ στο πλαίσιο συνέντευξης του στο NewsNation.

Το σχέδιο της συμφωνίας αυτής βρισκόταν για εβδομάδες στο επίκεντρο της έντασης ανάμεσα στο Κίεβο και την Ουάσιγκτον, η υποστήριξη της οποίας θεωρείται απόλυτα απαραίτητη για τον ουκρανικό στρατό.

Προηγούμενη εκδοχή αυτού του κειμένου επρόκειτο να υπογραφτεί κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο, που όμως έμεινε στην ιστορία εξαιτίας της άνευ προηγουμένου λογομαχίας των δυο ανδρών, μπροστά στις κάμερες, που οδήγησε στην εσπευσμένη αποχώρηση της ουκρανικής αντιπροσωπείας και στην ακύρωση της τελετής υπογραφής.

Νέα εκδοχή, που είχε προταθεί από την Ουάσιγκτον τον Μάρτιο, είχε χαρακτηριστεί επαχθής από βουλευτές και ΜΜΕ στο Κίεβο.

Έπειτα από ενίοτε σκληρές διαπραγματεύσεις, το κείμενο τελικά τροποποιήθηκε σε βαθμό αποδεκτό από πλευράς Κιέβου, σύμφωνα με ουκρανικές πηγές.

Δημοκρατικός πολιτικός ωστόσο, ο Γκρέγκορι Μιξ, στηλίτευσε χθες τον «εκβιασμό» του προέδρου Τραμπ.

Αντίθετα, ο ουκρανός πρωθυπουργός Ντένις Σμίχαλ έκανε λόγο για «αληθινά καλή διεθνή συμφωνία», «ισότιμη», για τις «κοινές επενδύσεις στην ανάπτυξη και στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας», μιλώντας στην κρατική τηλεόραση μετά την υπογραφή της.

«Κανένα χρέος» και «καμιά βοήθεια» που προσφέρθηκε προτού υπογραφτεί από την Ουάσιγκτον στο Κίεβο «δεν είναι μέρος αυτής της συμφωνίας», διαβεβαίωσε ο πρωθυπουργός Σμίχαλ. Το κείμενο θα πρέπει να επικυρωθεί από το ουκρανικό κοινοβούλιο.

Εξ όσων είναι γνωστά ως τώρα, δεν μοιάζει να συμπεριλαμβάνει αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία έναντι της Ρωσίας, παρότι επρόκειτο για ζήτημα στο οποίο επέμενε ο ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι.

«Η συμφωνία αυτή δείχνει καθαρά στη Ρωσία πως η κυβέρνηση Τραμπ είναι προσηλωμένη σε μια ειρηνευτική διαδικασία που έχει στο επίκεντρό της μια Ουκρανία ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα μακροπρόθεσμα», ανέφερε ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Μπέσεντ στο δελτίο Τύπου το οποίο δημοσιοποιήθηκε από τις υπηρεσίες του.

Η ποσότητα του ορυκτού πλούτου στο ουκρανικό υπέδαφος είναι κάθε άλλο παρά σαφής, καθώς οι πόροι αυτοί είτε παραμένουν ως σήμερα αναξιοποίητοι, είτε θα ήταν δύσκολο να εξορυχθούν, ή είναι υπό de facto ρωσικό έλεγχο, καθώς βρίσκονται σε εδάφη κατεχόμενα από τον ρωσικό στρατό.

Drone αυτού του τελευταίου έπληξε τις πρώτες πρωινές ώρες σε κατοικημένη περιοχή της Οδησσού, στη νότια Ουκρανία, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους δυο άνθρωποι και να τραυματιστούν άλλοι πέντε, ανακοίνωσε τις πρώτες πρωινές ώρες ο περιφερειάρχης της Όλεχ Κίπερ μέσω Telegram.

Παράλληλα, ακούστηκαν εκρήξεις σε συνοικία της πόλης Σούμι (βορειοανατολικά) και κηρύχτηκαν συναγερμοί για αεροπορικές επιδρομές, μεταξύ άλλων, στις περιφέρειες Κιέβου, Χαρκόβου, Τσερνίχιβ, Σούμι, Ντονέτσκ, Ντνιπροπετρόφσκ και Ζαπορίζιας.