Σταύρος Τάσσος / Για το σεισμό στην Κωνσταντινούπολη αλλά και για κάθε σεισμό

Οι σεισμοί δεν σκοτώνουν, αλλά οι κακές κατασκευές και η έλλειψη αντισεισμικών προδιαγραφών είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι, αναφέρει ο σεισμολόγος Σταύρος Τάσσος ο οποίος υπογραμμίζει την ανάγκη για προσεισμικούς ελέγχους, ασκήσεις ετοιμότητας και οργανωμένα σχέδια αντιμετώπισης, τα οποία όμως συχνά παραμένουν ανεπαρκή ή ανύπαρκτα.

Ολόκληρο το άρθρο:

Για το σεισμό στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και για κάθε σεισμό

Τι γνωρίζουμε:

Σεισμοί γίνονται στο εσωτερικό της γης σε βάθος μερικών χιλιομέτρων έως 700 χιλιομέτρων. Δεν υπάρχει σεισμός με μηδενικό βάθος.

Το γεγονός ότι δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε το φυσικό φαινόμενο εκεί που γίνεται, in situ, παρουσιάζει και τη μεγαλύτερη δυσκολία. Μόνο έμμεσα, από την ταχύτητα διάδοσης των σεισμικών κυμάτων, που αυξάνεται με το βάθος, μπορεί να έχουμε κάποια αξιόπιστα στοιχεία για τις ιδιότητες του εσωτερικού της γης. Τα στοιχεία αυτά μας δείχνουν ότι το εσωτερικό της γης είναι πιο σκληρό και άκαμπτο από το ατσάλι, και όσο κατεβαίνουμε σε μεγαλύτερα βάθη γίνεται ακόμα πιο σκληρό και άκαμπτο. Αυτό μας δείχνει ότι το εσωτερικό της γης σε καμμιά περίπτωση δεν είναι σε ρευστή ή ημίρρευστη κατάσταση.

Οι σεισμολόγοι δεν έχουν παρατηρήσει ποτέ ρήγματα που συμβαίνουν στο εσωτερικό της Γης (Kanamori and Brodsky, 2001, κ.α.).

Ο σεισμός δεν τραυματίζει ούτε σκοτώνει. Είναι τα κτίρια και γενικά οι κατασκευές που παθαίνουν ζημιές ή καταρρέουν που τραυματίζουν και σκοτώνουν. Στην Κωνσταντινούπολη το 70% των κτιρίων θεωρούνται δυνητικά επικίνδυνα αφού χτίστηκαν πριν το 1999, με ελάχιστες ή καθόλου αντισεισμικές προδιαγραφές.

Στην Κωνσταντινούπολη έγιναν σεισμοί με πάνω από 7 ρίχτερ το 557, το 1509, το 1766, το 1894 και το 1999. Ο τελευταίος με πάνω από 20.000 νεκρούς και αγνοούμενους. Επομένως κάποια στιγμή θα γίνει ένας καταστροφικός σεισμός κοντά ή μέσα στην Κωνσταντινούπολη.

Τι δεν γνωρίζουμε:

Πότε και που θα γίνει ο επόμενος καταστρεπτικός, δηλαδή ισχυρός και κοντά ή μέσα σε κατοικημένη περιοχή σεισμός, στην προκειμένη περίπτωση στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε το φυσικό φαινόμενο στον τόπο γένεσής του, σε αντίθεση με τα μετεωρολογικά συστήματα που μπορούμε να τα παρατηρήσουμε άμεσα με τους δορυφόρους, και επομένως να κάνουμε ασφαλή πρόγνωση με χρονικό ορίζοντα 4-5 ημερών.

Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα αφού η κρατούσα άποψη της θεωρίας των τεκτονικών πλακών, και η σχέση αιτίου και αποτελέσματος μεταξύ ρηγμάτων και σεισμών παραβιάζουν τη λογική και την παρατήρηση.

Το υλικό του εσωτερικού της γης είναι πιο σκληρό και άκαμπτο από το ατσάλι, και επομένως η πάχους 100 χιλιομέτρων λιθόσφαιρα δεν μπορεί να κινείται οριζόντια αποκολλημένη από το υποκείμενο υλικό, και πολύ περισσότερο να βυθίζεται μέσα σ’ αυτό μέχρι τα 700 χλμ.

Τα σεισμικά ρήγματα δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ, και αν η οριζόντια κίνηση των πλακών προκαλούσε τους σεισμούς θα έπρεπε να έχουμε πολλούς σεισμούς με μηδενικό βάθος. Επί πλέον τα πετρώματα δεν είναι ελαστικά μέσα ώστε να αποθηκεύουν ενέργεια όταν εξασκείται πάνω τους ένα σταθερό και ασθενές στατικό φορτίο. Για να γίνει σεισμός απαιτείται ένα δυναμικό φορτίο, σαν χτύπημα σφυριού, και το ρήγμα είναι το πιθανό δευτερογενές αποτέλεσμα του δυναμικού φορτίου που προκάλεσε τον σεισμό. Σε κάθε περίπτωση τα ρήγματα δημιουργούνται όταν οι μικρορωγμές που δημιουργούνται από διάφορες αιτίες, μεταξύ των οποίων το δυναμικό φορτίο που γεννάει ένα σεισμό, ή μια καθίζηση, συνενώνονται και δημιουργούν μια μεγαλύτερη διάρρηξη όπως συνέβη τις μέρες αυτές με τη δημιουργία δύο ρηγμάτων μήκους περίπου 150 μέτρων στο χωριό Βούτες του Δήμου Ηρακλείου.

Τι μπορούμε και πρέπει να κάνουμε:

Με δεδομένο ότι δεν ξέρουμε πότε και που θα γίνει ο επόμενος καταστρεπτικός σεισμός, μπορούμε και πρέπει να πάρουμε όλα εκείνα τα μέτρα που ελαχιστοποιούν το σεισμικό κίνδυνο, ως εάν ο καταστρεπτικός σεισμός θα γινόταν την επόμενη στιγμή, και σε χώρες με υψηλή σεισμικότητα όπως η Ελλάδα και η Τουρκία, σε οποιοδήποτε σημείο.

Περιλαμβάνονται προσεισμικός έλεγχος κατασκευών. Ασκήσεις ετοιμότητας. Ύπαρξη ελεύθερων χώρων και οδών διαφυγής. Σχέδια εκκένωσης και μετεγκατάστασης. Γρήγορη και πλήρης αποζημίωση και αποκατάσταση των πληγέντων.

Γιατί δεν το κάνουμε:

Είναι γνωστό ότι όλα αυτά δεν γίνονται. Προσεισμικοί έλεγχοι των κατασκευών εκκρεμούν. Οι λίγοι που γίνονται είναι αποσπασματικοί και απλοί οπτικοί έλεγχοι. Ασκήσεις ετοιμότητας είναι λίγες, και δεν αφορούν όλο τον πληθυσμό. Ελεύθεροι χώροι και οδοί διαφυγής, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη, δεν υπάρχουν, αλλά ούτε σχέδια εκκένωσης και μετεγκατάστασης των πληγέντων. Όσο δε αφορά την γρήγορη και πλήρη αποκατάσταση των πληγέντων τα στοιχεία είναι τραγικά. Τριάντα χρόνια μετά το σεισμό του 1995 στα Γρεβενά οι κάτοικοι αναμένουν αποκατάσταση και μένουν ακόμα σε κοντέινερ. Το ίδιο ισχύει για τους κατοίκους που τα σπίτια τους έπαθαν ζημιές ή κρίθηκαν κατεδαφιστέα από τους σεισμούς στην Αθήνα 1999, στη Βρισά 2017, στη Σάμο 2020, στη Θεσσαλία 2021, στο Αρκαλοχώρι 2021, κ.α.

Ότι γίνεται είναι αποσπασματικό και ανεπαρκές και γίνεται για λόγους εντυπωσιασμού κατά τη διάρκεια της σεισμικής έξαρσης, όπως στη σμηνοσειρά της Σαντορίνης. Αυτό γιατί η αντισεισμική θωράκιση αντιμετωπίζεται ως κόστος και όχι ως κοινωνική ανάγκη. Και επειδή το κόστος σε πόρους, ανθρώπινο δυναμικό και μέσα είναι μεγαλύτερο από εκτιμώμενο όφελος, δηλαδή το κέρδος, οι δαπάνες για αντισεισμική, αλλά και αντιπυρική, και αντιπλημμυρική θωράκιση θεωρούνται μη επιλέξιμες από την ΕΕ, και βέβαια από τη χώρα μας. Αντίθετα, και με κριτήριο πάντα το κέρδος, τα ακτοπλοϊκά και αεροπορικά εισιτήρια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία, δεκαπλασιάζονται για αυτούς που τρομαγμένοι θέλουν να φύγουν από τις σεισμόπληκτες περιοχές. Ο πόνος των πολλών είναι χαρά για τους λίγους.

Summary of the article titled “About the Earthquake in Istanbul — and Every Earthquake”:

What We Know:

Earthquakes occur deep within the Earth, from a few kilometers down to depths of 700 km. There is no such thing as a zero-depth earthquake.
The main challenge in understanding earthquakes is that we cannot directly observe them where they occur (in situ). Instead, we rely on indirect data like the speed of seismic waves, which increase with depth.
This data shows that the Earth’s interior is harder and more rigid than steel, becoming even denser and stiffer with depth — contradicting the idea that it might be molten or semi-liquid.
Seismologists have never directly observed fault ruptures inside the Earth.
Earthquakes do not kill — buildings do. The real danger lies in poorly constructed buildings. In Istanbul, about 70% of structures are considered potentially unsafe, as they were built before 1999 without proper seismic codes.
Historically, major earthquakes over magnitude 7 have struck Istanbul in 557, 1509, 1766, 1894, and 1999. The last one killed over 20,000 people. A new devastating quake is expected at some point.

What We Don’t Know:

We cannot predict when or where the next major earthquake will hit, particularly in populated areas like Istanbul. Unlike meteorological systems, earthquakes cannot be monitored directly via satellites for early warnings.
The mainstream tectonic plate theory is questioned in the article. It argues that:
- The Earth’s lithosphere cannot move horizontally or subduct due to its extreme rigidity.
- Seismic faults have never been directly observed.
- If horizontal plate movement were causing earthquakes, we’d observe many shallow ones (which we don’t).
- Rocks are not elastic and cannot store energy under constant weak static load; an earthquake likely results from a dynamic force — more like a hammer blow — and faults are often secondary consequences of that force.

What We Can and Should Do:

Since we can’t predict earthquakes, we must prepare as if a catastrophic quake could happen at any moment, especially in highly seismic countries like Greece and Turkey.
This includes:
- Pre-seismic inspection of buildings
- Emergency drills
- Designated open spaces and escape routes
- Evacuation and relocation plans
- Fast and complete compensation and reconstruction for the affected

Why We Don’t Do It:

“The pain of the many becomes joy for the few.”

Little of this preparation is done. Inspections are rare and mostly visual. Emergency drills are limited and don’t involve the entire population. Urban escape routes and public evacuation plans are largely nonexistent.

Compensation and reconstruction are delayed or inadequate. Even 30 years after the 1995 Grevena earthquake, some people still live in containers. The same is true for victims of more recent earthquakes across Greece.

What action is taken is sporadic and often performative, triggered by media attention during seismic crises.

Earthquake protection is treated as a financial cost, not a social necessity. As a result, the EU and national governments often do not prioritize or fund such projects. Instead, profits are made during disasters — for example, ferry and flight prices skyrocket as people flee quake zones.