NewsEdit Άνθρωποι να κρέμονται από τις κορυφές των δέντρων για να σωθούν, σπίτια να καταρρέουν και δρόμοι να μετατρέπονται σε ορμητικά ποτάμια λάσπης. Οι εικόνες αυτές δεν προέρχονται από κάποιο δυστοπικό σενάριο του μέλλοντος, αλλά από την ωμή πραγματικότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων που σημάδεψαν τον πλανήτη – και ιδιαίτερα την Ευρώπη – το 2025.
Πλημμύρες, θανατηφόροι καύσωνες, παρατεταμένες ξηρασίες και πυρκαγιές που κατέρριψαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ συνθέτουν μια κλιματική κληρονομιά από την οποία η ήπειρος προσπαθεί ακόμη να ανακάμψει. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι, χωρίς δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αυτά τα φαινόμενα κινδυνεύουν να αποτελέσουν το «νέο κανονικό».
Κλιματική αλλαγή και ακραία φαινόμενα: ποια είναι η σύνδεση
Αν και οι επιστήμονες αποφεύγουν να αποδώσουν την ευθύνη για κάθε μεμονωμένο καιρικό επεισόδιο, υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η κλιματική αλλαγή αυξάνει τόσο τη συχνότητα όσο και την ένταση των ακραίων φαινομένων. Όπως επισημαίνει το Euronews, για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κατά 1°C, η ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περίπου 7% περισσότερη υγρασία, γεγονός που ευνοεί πιο έντονες και καταστροφικές βροχοπτώσεις.
Το Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικών Επιστημών προειδοποιεί ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή σημαίνει πως τα καλοκαίρια εκδηλώνονται πλέον σε ένα πολύ θερμότερο κλιματικό περιβάλλον. Με κάθε βαθμό περαιτέρω θέρμανσης, η συχνότητα και η ένταση των καυσώνων αναμένεται να επιδεινώνονται.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη το 2025
Το 2025 ξεκίνησε με σφοδρές καταιγίδες και ισχυρούς ανέμους που έπληξαν περιοχές της Γαλλίας. Μέχρι την άνοιξη, ακραία φαινόμενα είχαν εξαπλωθεί σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Στην Ισπανία, δεκάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους λόγω της καταιγίδας Martinho, ενώ στη Ρουμανία οι χειρότερες πλημμύρες των τελευταίων 30 ετών κατέστρεψαν το ιστορικό ορυχείο αλατιού Praid.
Εκατοντάδες πολίτες εκτοπίστηκαν εξαιτίας καταρρακτωδών βροχών και ισχυρών ανέμων που διήρκεσαν ημέρες. Όμως το πραγματικό σοκ ήρθε το καλοκαίρι.
Καύσωνες χωρίς προηγούμενο, ακόμη και στον Αρκτικό Κύκλο
Το καλοκαίρι του 2025 έσπασε ρεκόρ θερμοκρασιών σε ολόκληρη την ήπειρο, ακόμη και στον συνήθως ψυχρό Αρκτικό Κύκλο. Εκεί, η «άνευ προηγουμένου» ζέστη ξεπέρασε τους 30°C για 13 συνεχόμενες ημέρες τον Ιούλιο.
Η Φινλανδία βίωσε τρεις εβδομάδες με θερμοκρασίες άνω των 30°C, με τα νοσοκομεία να γεμίζουν και ένα παγοδρόμιο στο βόρειο τμήμα της χώρας να μετατρέπεται σε καταφύγιο δροσιάς. Παράλληλα, εκφράστηκαν ανησυχίες ακόμη και για την επιβίωση των ταράνδων, που κινδύνευαν από υπερθέρμανση.
Νότια Ευρώπη: θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών και κοινωνικές συνέπειες
Στη νότια Ευρώπη, οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 40°C, οδηγώντας δεκάδες χώρες σε συνθήκες ξηρασίας. Οι κυβερνήσεις εξέδωσαν προειδοποιήσεις για την υγεία και τον κίνδυνο πυρκαγιών, ενώ στη Μαδρίτη οι πολίτες κλήθηκαν να αποφεύγουν τον ήλιο και να προστατεύουν ευάλωτες ομάδες. Στη Γαλλία, τα δημόσια κολυμβητήρια άνοιξαν δωρεάν, ενώ στην Ιταλία επιβλήθηκαν απαγορεύσεις εργασίας σε εξωτερικούς χώρους τις πιο ζεστές ώρες.
Στην Ελλάδα, μεγάλα τουριστικά αξιοθέατα έκλεισαν προσωρινά, χωρίς όμως να αποτραπούν οι θάνατοι από θερμική εξάντληση. Ο θάνατος της 51χρονης οδοκαθαρίστριας Montse Aguilar στη Βαρκελώνη πυροδότησε διαδηλώσεις, με σύνθημα «η ακραία ζέστη είναι βία στον χώρο εργασίας».
Χιλιάδες θάνατοι από τη ζέστη στην Ευρώπη
Έρευνα του Imperial College London και του London School of Hygiene & Tropical Medicine σε 854 ευρωπαϊκές πόλεις κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για το 68% των περίπου 24.400 θανάτων από ζέστη το καλοκαίρι του 2025. Οι θερμοκρασίες αυξήθηκαν έως και κατά 3,6°C λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από μεμονωμένα κύματα καύσωνα ήταν η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα και η Κύπρος, με περίπου 950 θανάτους μέσα σε μία εβδομάδα. Οι πόλεις με τους περισσότερους θανάτους ανά κάτοικο ήταν η Ρώμη, η Αθήνα και το Βουκουρέστι.
Πυρκαγιές και καμένη γη
Η World Weather Attribution εκτίμησε ότι η κλιματική αλλαγή έκανε τις συνθήκες που ευνόησαν τις πυρκαγιές σε Πορτογαλία και Ισπανία περίπου 40 φορές πιο πιθανές. Στην Ισπανία κάηκαν πάνω από 380.000 εκτάρια γης από τις αρχές του έτους, σχεδόν πέντε φορές πάνω από τον μέσο όρο. Στην Πορτογαλία, οι καμένες εκτάσεις ξεπέρασαν τα 260.000 εκτάρια, περίπου το 3% της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας.
Τουλάχιστον οκτώ άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ δεκάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν.
Το βαρύ οικονομικό αποτύπωμα της κλιματικής κρίσης
Οι οικονομικές απώλειες από τα ακραία καιρικά φαινόμενα του 2025 εκτιμώνται σε τουλάχιστον 43 δισ. ευρώ βραχυπρόθεσμα, με το συνολικό κόστος να ενδέχεται να φτάσει τα 126 δισ. ευρώ έως το 2029. Μελέτη υπό τον Δρ Sehrish Usman, σε συνεργασία με οικονομολόγους της ΕΚΤ, δείχνει ότι το ένα τέταρτο των περιφερειών της ΕΕ επλήγησαν άμεσα.
Η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία συγκαταλέγονται στις χώρες με το μεγαλύτερο οικονομικό πλήγμα, με απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Τι προμηνύει το 2026
Παρά τις προσπάθειες ανάκαμψης, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι το 2026 ενδέχεται να είναι ένα από τα θερμότερα έτη από το 1850. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου εκτιμά ότι θα είναι το τέταρτο συνεχόμενο έτος με μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξημένη κατά περίπου 1,4°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Adam Scaife, τα τελευταία χρόνια έχουν ήδη ξεπεράσει κρίσιμα όρια, επιβεβαιώνοντας ότι η κλιματική κρίση δεν αποτελεί πλέον απειλή του μέλλοντος, αλλά μια παρούσα και διαρκώς εντεινόμενη πραγματικότητα.