NewsEdit Από την σκοπιά του διεθνούς καταμερισμού ισχύος, το διεθνές σύστημα εξελίσσεται προς τον διπολισμό. Αυτό είναι εμφανές ιδίως από τη σκοπιά της οικονομικής ισχύος, δηλαδή του ΑΕΠ, καθώς οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας προεξάρχουν όλων των άλλων. Από τη σκοπιά της στρατιωτικής ισχύος συνεχίζουν να προεξάρχουν οι ΗΠΑ, λιγότερο όμως από ότι στην αρχή του 21ου αιώνα.
Το σημερινό διεθνές σύστημα χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αποκέντρωση, με διάφορες ομάδες κρατών να επιδιώκουν συγκρουόμενους ή τουλάχιστον ανταγωνιστικούς σκοπούς.
Η πιο συμπαγής ομάδα, τουλάχιστον μέχρι πριν τη δεύτερη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, ήταν η πολιτική Δύση, που συμπεριλαμβάνει τη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη (πλην Ρωσίας), την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Τα κράτη αυτά ένωναν όχι μόνο τα εθνικά συμφέροντά τους, αλλά και κοινές φιλελεύθερες αξίες. Τα ένωνε επίσης η συμμετοχή τους στο ανοιχτό διεθνές οικονομικό σύστημα, που δημιούργησαν οι ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1940 και που αποτέλεσε διαχρονικά την πιο επιτυχημένη συνιστώσα της μεταπολεμικής υψηλής στρατηγικής τους. Αυτήν τη συνιστώσα έπληξαν οι εμπορικοί πόλεμοι που εξαπέλυσε ο Τραμπ τον Απρίλιο 2025 ενάντια σε όλους τους σύμμαχους των ΗΠΑ, είναι όμως νωρίς για να συμπεράνει κανείς πόσο θα πλήξουν τη συνοχή της Δύσης μακροπρόθεσμα. Καθώς ο Τραμπ πάντως βλέπει τη διεθνή πολιτική με όρους βραχυπρόθεσμων συναλλαγών, δεν μπορεί να καταλάβει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, πως για παράδειγμα οι ΗΠΑ συνεχίζουν σήμερα να αντλούν οφέλη από το Σχέδιο Μάρσαλ.
Στη δεύτερη ομάδα συμμετέχουν τα αντι-δυτικά κράτη Κίνα, Ρωσία, Βόρεια Κορέα και Ιράν. Αυτό που τα ενώνει είναι η δυσφορία τους με την οικονομική και πολιτική ηγεμονία της Δύσης. Κατά τα άλλα είναι ετερόκλητα. Διαφέρουν πολύ για παράδειγμα ιδεολογικά. Η Βόρεια Κορέα είναι ολοκληρωτικό καθεστώς σταλινικού τύπου. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι ολοκληρωτικό καθεστώς πολιτικά με κάποιον βαθμό ελευθερίας στην οικονομία, ένα μεικτό σύστημα στο οποίο πάντως κυριαρχεί το κράτος. Το Ιράν είναι θεοκρατικό καθεστώς του σιιτικού Ισλάμ. Η Ρωσία έχει δεξιό αυταρχικό καθεστώς αφιερωμένο στην αναβίωση του μεγαλείου της και στη ρωσική Ορθοδοξία.
Στην τρίτη ομάδα είναι ο «παγκόσμιος Νότος», που έχει ακόμα λιγότερη συνοχή από την αντι-δυτική ομάδα και που έχει επιλεκτικά σχέσεις τόσο με τη Δύση, όσο και με τα αντι-δυτικά κράτη.
Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας ανέδειξε ξεκάθαρα την ανάδειξη των τριών ομάδων στη σημερινή διεθνή πολιτική.
Η κυρίαρχη αντίληψη στη Δύση ήταν, ότι επρόκειτο για ρωσικό επεκτατισμό συγκρίσιμο με τον γερμανικό επεκτατισμό του 1939. Ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, για παράδειγμα, χαρακτήρισε στις 27/2/2022 τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τρεις ημέρες νωρίτερα ως «αλλαγή εποχής» και ως «επεκτατικό πόλεμο εν ψυχρώ». Ο Ρόμπερτ Γκέιτς, πρώην υπουργός άμυνας των προέδρων Μπους του νεότερου και Ομπάμα, δήλωσε: «Ο Πούτιν πιστεύει ότι είναι το πεπρωμένο του να δημιουργήσει ξανά τη Ρωσική Αυτοκρατορία». Η Δύση υποστήριξε την Ουκρανία με στρατιωτική και οικονομική βοήθεια και επέβαλε στη Ρωσία σοβαρές οικονομικές και άλλες κυρώσεις, υποστηρίζοντας ότι αν δεν εμπόδιζε τον ρωσικό επεκτατισμό στην Ουκρανία, θα ακολουθούσαν άλλες κινήσεις ρωσικού επεκτατισμού.
Η αντι-δυτική ομάδα συμπαραστάθηκε στη Ρωσία. Το Ιράν παρείχε στη Ρωσία οπλικά συστήματα. Η Βόρεια Κορέα παρείχε οπλισμούς και οπλίτες. Η Κίνα υπήρξε πιο διακριτική, παρέχοντας μόνο οικονομική υποστήριξη και όχι εξοπλισμούς, η υποστήριξή της πάντως ήταν καθοριστική. Καθώς η Ρωσία εξαρτάται οικονομικά από εξαγωγές ενέργειας και η Ευρώπη πήρε μέτρα απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο, η Κίνα αυξάνοντας της εισαγωγές ρωσικών προϊόντων ενέργειας απέτρεψε την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας.
Ο παγκόσμιος Νότος αρνήθηκε να ταυτισθεί με μία από τις άλλες δύο ομάδες. Σε γενικές γραμμές αρνήθηκε να ακολουθήσει τη Δύση στις κυρώσεις της κατά της Ρωσίας. Η Ινδία, για παράδειγμα, αύξησε τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, επωφελούμενη από τις χαμηλές τιμές στις οποίες αναγκάσθηκε να την πουλάει η Ρωσία. Διατήρησε όμως και καλές σχέσεις με τη Δύση.
Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στο Πάντειο και πρόεδρος του ΕΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)