NewsEdit Ο Ντόναλντ Τραμπ υπήρξε πάντα ένας χαρισματικός πολιτικός αφηγητής που χειρίζεται με άνεση την υπερβολή, τη φαντασίωση και τα fake news. Στην πρόσφατη ομιλία του στην χριστουγεννιάτικη δεξίωση στον Λευκό Οίκο, το κοινό αναγνώρισε αρχικά το γνώριμο μοτίβο: ανύπαρκτες «επενδύσεις τριδεκατομμυρίων», «εκλογές πολύ μεγάλες για να νοθευτούν», «εργοστάσια που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια στις ΗΠΑ» επειδή οι CEO φοβούνται τους δασμούς. Το γνωστό mixtape αυτοεπιβεβαίωσης και φανταστικών αριθμών και στοιχείων. Πράγματα που τα έχει πει και ξαναπεί δεκάδες φορές.
Κάποια στιγμή, όμως, το σόου ξέφυγε εντελώς. Μα εντελώς.
Η ιστορία που δεν υπήρξε ποτέ
Ο Τραμπ ξεκίνησε να διηγείται ένα εκτενές, σχεδόν κινηματογραφικό αφήγημα: Μια αποστολή στο Περού, μια θανατηφόρα οχιά της ζούγκλας που σκοτώνει –όπως είπε μπροστά στους κατάπληκτους ακροατές– δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους τον χρόνο, ένας γιατρός του Λευκού Οίκου που δαγκώνεται από αυτή την οχιά σε ένα ταξίδι του, χάνει ακαριαία τις αισθήσεις του, του διαβάζουν τρεις φορές τον τελευταίο ασπασμό και τελικά αναρρώνει έπειτα από δύο χρόνια.
Στο κάδρο μπήκαν ακόμη οι κόρες του Μπαράκ Ομπάμα, ο Ρόνι Τζάκσον, ένα βιβλίο που πουλούσε «δύο αντίτυπα» και, μετά από μία ανάρτηση του ίδιου στο Truth Social, εκτοξεύτηκε μυστηριωδώς στις 100.000 πωλήσεις μέσα σε μία ημέρα.
Απίθανα πράγματα που, φυσικά, τίποτα από αυτά δεν επιβεβαιώνεται. Ο γιατρός δεν εντοπίζεται, το φίδι δεν υπάρχει, το ταξίδι δεν έχει καταγραφεί, το συγκεκριμένο βιβλίο δεν συγκλόνισε ποτέ την εκδοτική βιομηχανία.
Το διαδίκτυο γέμισε από πρόχειρα fact checks και συζητήσεις στο Reddit. Όμως το πραγματικά ανησυχητικό δεν ήταν τα ανύπαρκτα γεγονότα και οι ανακρίβειες που είπε. Ήταν ο τρόπος που τις είπε.
Από το παραμύθι στην «αυτοβιογραφία»
Η ιστορία ακουγόταν παράξενα οικεία για κάποιους. Και πράγματι ήταν. Βήμα προς βήμα, αναπαρήγαγε τον σκελετό του ποιήματος «The Snake», που ο Τραμπ απήγγελλε επί χρόνια στις συγκεντρώσεις του: Την αλληγορία της γυναίκας που περιθάλπει ένα φίδι, για να δεχθεί στο τέλος το μοιραίο δάγκωμα.
Μόνο που αυτή τη φορά δεν παρουσιάστηκε ως παραβολή. Παρουσιάστηκε ως πραγματικό γεγονός.
Ο Τραμπ πήρε μια παλιά μεταφορά, ένα θεατρικό κομμάτι του πολιτικού του ρεπερτορίου, και το μετέτρεψε σε… ανάμνηση της δικής του προεδρίας. Το όριο ανάμεσα στην αφήγηση και τη μνήμη, ανάμεσα στην παράσταση και την πραγματικότητα είχε καταρρεύσει. Και αυτή η κατάρρευση είναι το στοιχείο που προκαλεί πραγματική ανατριχίλα. Λες και έβλεπε κανείς μία σκηνή από το Stranger Things όπου ο πραγματικός κόσμος “λειώνει” μέσα στον εφιάλτη.
Όταν το ψέμα παύει να είναι εργαλείο
Ο Τραμπ πάντοτε έλεγε ψεύτικες ιστορίες. Όμως τις έλεγε με σκοπό:Γγια να επιτεθεί, να αποπροσανατολίσει, να κυριαρχήσει. Υπήρχε στρατηγική. Στην περίπτωση της «οχιάς του Περού» δεν υπάρχει κανένα πολιτικό όφελος. Καμία χρησιμότητα. Καμία λογική επένδυση σε ένα τόσο αλλόκοτο αφήγημα.
Αυτό μοιάζει περισσότερο με αφήγηση που αναδύεται όχι επειδή εξυπηρετεί, αλλά επειδή ο αφηγητής δεν μπορεί πλέον να ξεχωρίσει τι έχει ειπωθεί ως αλληγορία και τι πραγματικά έχει συμβεί. Η σύγχυση ανάμεσα σε φανταστικά σενάρια και βιωμένες εμπειρίες είναι ένα γνωστό γνωστικό μοτίβο, καταγεγραμμένο σε περιπτώσεις εκφυλιστικών διαταραχών, όπου οι άνθρωποι «δανείζονται» ως μνήμη έτοιμες ιστορίες επειδή είναι ευκολότερο από την ανάκληση πραγματικών αναμνήσεων.
Ένα δημόσιο στιγμιότυπο φθοράς
Όσοι παρακολούθησαν την ομιλία μιλούν για έναν Τραμπ ωχρό, ασταθή, να κρατιέται από το αναλόγιο, να περιπλανιέται μέσα σε μια φαντασιακή περιπέτεια. Οι παριστάμενοι άκουγαν αμήχανα –χωρίς να μπορούν να τον διακόψουν και να του πουν «σύνελθε! Έπαθες κάτι;», παρά μόνο να περιμένουν να τελειώσει.
Το «Φίδι» υπήρξε κάποτε η αγαπημένη του παραβολή για την προδοσία των άλλων. Στη σημερινή, μεταλλαγμένη εκδοχή του, μοιάζει περισσότερο με προειδοποίηση για τον ίδιο του τον εσωτερικό κόσμο. Το επικίνδυνο φίδι δεν βρίσκεται στη ζούγκλα του Περού, αλλά κουλουριάζεται κάπου πολύ πιο κοντά: εκεί όπου η μνήμη, η φαντασία, η εμμονή και ο μύθος αρχίζουν να συγχωνεύονται. Και αυτή τη φορά, η συγχώνευση δεν έγινε ιδιωτικά, αλλά μπροστά σε όλους.