NewsEdit Η παρουσίαση του βιβλίου «Ιθάκη» στο κατάμεστο Θέατρο Παλλάς σίγουρα δεν ήταν μια λογοτεχνική βραδιά. Ο Αλέξης Τσίπρας, σχεδόν δυόμισι χρόνια μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και λίγους μήνες μετά της παραίτησή του από βουλευτής, άνοιξε ουσιαστικά ένα νέο κεφάλαιο: προανήγγειλε – εμμέσως αλλά απολύτως καθαρά – τη δημιουργία ενός νέου πολιτικού φορέα στον προοδευτικό χώρο. Με λόγο φορτισμένο πολιτικά, αλλά και με διάθεση ρήξης, επεδίωξε να παρουσιάσει όχι απλώς μια επιστροφή, αλλά την «επανίδρυση» του χώρου στον οποίο άλλοτε ηγήθηκε.
Του Ανατρεπτικού*
Το πολυπληθές κοινό, οι ενθουσιώδεις παρεμβολές και η επιλογή του χώρου συνέθεσαν ένα σκηνικό που θύμιζε περισσότερο ιδρυτική συγκέντρωση κόμματος ή κινήματος. Η ίδια η ομιλία πήγε ακόμη πιο πέρα: ο Τσίπρας έθεσε το πλαίσιο μιας συνολικής πολιτικής ανασύνθεσης, μιλώντας για την ανάγκη ενός «νέου Bing Bang» που θα αναδιατάξει τις ισορροπίες και θα δημιουργήσει νέους σχηματισμούς βασισμένους στη συμμετοχή των πολιτών.
Η στρατηγική επιλογή της ρήξης
Ο πρώην πρωθυπουργός δεν επιδίωξε να κρυφτεί πίσω από στρογγυλεμένες διατυπώσεις. Αντίθετα, επέλεξε την ευθεία αντιπαράθεση με το σημερινό πολιτικό σύστημα, το οποίο χαρακτήρισε μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης. Ανάλογη ήταν και η κριτική του για τα κόμματα της προοδευτικής αντιπολίτευσης, στα οποία καταλόγισε μικροκομματισμό, εσωστρέφεια και απουσία εναλλακτικής πρότασης διακυβέρνησης.
Η κριτική προς τις ηγεσίες ΣΥΡΙΖΑ, Νέας Αριστεράς και ΠΑΣΟΚ ήταν έντονη και σαφής. Τις περιέγραψε ως ελίτ εγκλωβισμένες στην προσπάθεια διατήρησης της κομματικής τους κυριαρχίας, αδιαφορώντας – όπως είπε – για τη συνολική προοπτική του χώρου και της χώρας. Η επιλογή του να τοποθετήσει στον εξώστη τα κορυφαία στελέχη του πρώην κόμματός του, αφήνοντας τις πρώτες σειρές για το δικό του Ινστιτούτο, λειτούργησε και ως συμβολισμός: το παλιό παρακολουθεί, το νέο καταλαμβάνει τις κεντρικές θέσεις.
Το αφήγημα της «νέας Μεταπολίτευσης»
Στο επίκεντρο της ομιλίας βρέθηκε η ιδέα μιας «Νέας Μεταπολίτευσης» (σ.σ. λέγεται πως ίσως αυτό να είναι και το όνομα του νέου φορέα). Ο Τσίπρας μίλησε για ένα πολιτικό τοπίο που χρειάζεται ριζικό ανασχηματισμό, με ουσιαστικές τομές στη διακυβέρνηση, στην οικονομία και στη λειτουργία των θεσμών. Παρουσίασε ένα «ολιστικό Εθνικό Σχέδιο Αναγέννησης» στηριγμένο σε τέσσερις άξονες: Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια και Ανθεκτικότητα.
Η παρουσίαση έφερε στοιχεία στρατηγικού οράματος, αλλά και επιθετικής πολιτικής τοποθέτησης, με αναφορές σε «ρήξεις με μεγάλα συμφέροντα». Ο Τσίπρας εμφανίστηκε να στοχεύει όχι απλώς στην κριτική της κυβέρνησης, αλλά στη διαμόρφωση εναλλακτικού πόλου εξουσίας. Στο σημείο αυτό ανέδειξε και το βασικό του επιχείρημα: η κυβέρνηση παραμένει κυρίαρχη, όχι επειδή πείθει, αλλά επειδή «δεν έχει αντίπαλο».
Λέξη-κλειδί η έννοια της αυτοοργάνωσης. Ζήτησε πρωτοβουλίες πολιτών σε κάθε γειτονιά και χώρο δουλειάς, προβάλλοντας ένα μοντέλο συμμετοχής που θυμίζει τις πρώιμες φάσεις του ΠΑΣΟΚ του 1974 αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ του 2008-2015, αλλά με πιο ευρύ και ανοικτό χαρακτήρα.
Το μήνυμα ήταν διπλό: από τη μία, αποστασιοποίηση από τις υπάρχουσες κομματικές γραφειοκρατίες· από την άλλη, πρόσκληση για τη δημιουργία ενός νέου, πολύχρωμου και κινηματικού προοδευτικού μετώπου. Ο Τσίπρας έθεσε έναν σαφή όρο: πρωτοβουλίες χωρίς ρεζερβέ, χωρίς προσωπικές διαδρομές εξουσίας, χωρίς κλειστά συστήματα.
Η φράση «προσκλήσεις για όλους, ρεζερβέ για κανέναν» αποτέλεσε τη συνθηματολογική συμπύκνωση της πολιτικής του λογικής. Θέλησε να καταστήσει σαφές ότι ο νέος φορέας δεν θα βασιστεί σε προσυμφωνημένες ηγεσίες ή κομματικές συναλλαγές.
Η σχέση με το παρελθόν και η υπόσχεση του μέλλοντος
Παρά την κριτική του προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο Τσίπρας υπενθύμισε ότι η παραίτησή του από το βουλευτικό αξίωμα δεν σημαίνει παραίτηση από την πολιτική. Περιέγραψε τον εαυτό του ως παρόντα σε έναν νέο κύκλο αγώνα και άφησε να φανεί πως η επιστροφή του δεν είναι συγκυριακή, αλλά στρατηγική.
Ταυτόχρονα, επιχείρησε να επανεντάξει την παρουσία του σε ένα ευρύτερο κοινωνικό αίτημα για αλλαγή. Ερμήνευσε την ανταπόκριση του κοινού ως ένδειξη ότι υπάρχει έδαφος για κάτι νέο, ότι οι πολίτες αναζητούν φορέα έκφρασης της δυσαρέσκειας και της ανάγκης για προοδευτική κυβερνητική προοπτική.
Οι προκλήσεις που ανοίγονται
Η απόφαση για την ίδρυση νέου κόμματος – την οποία δεν ονόμασε ρητά αλλά υπαινίχθηκε πλήρως – δημιουργεί ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Το εγχείρημα θα κριθεί από τρεις παραμέτρους:
- αν μπορεί να συσπειρώσει απογοητευμένες δυνάμεις του προοδευτικού χώρου
- αν θα αποφύγει τις παθογένειες του παρελθόντος
- αν μπορεί να συγκροτήσει συνεκτική εναλλακτική πρόταση εξουσίας
Ένα νέο πολιτικό σχήμα θα πρέπει να διαμορφώσει δομές, πρόγραμμα, κοινωνικά ερείσματα και ηγετική ομάδα χωρίς να αναπαράγει εσωτερικούς ανταγωνισμούς ή προσωπικές στρατηγικές. Από την άλλη, η κριτική του προς τα υπάρχοντα κόμματα θα φέρει αναπόφευκτα συγκρούσεις και ίσως συσπειρώσεις απέναντί του.
Τι σημαίνει η κίνηση Τσίπρα για τον προοδευτικό χώρο
Η «Νέα Μεταπολίτευση» που εισηγείται ο Τσίπρας δεν είναι απλώς πολιτική φιλοδοξία· είναι προσπάθεια να μετατοπιστεί ολόκληρος ο χάρτης της προοδευτικής αντιπολίτευσης. Αν το εγχείρημα αποκτήσει δυναμική, μπορεί να υποχρεώσει τα υπάρχοντα κόμματα να επαναπροσδιοριστούν. Αν όχι, κινδυνεύει να ενισχύσει περαιτέρω τον κατακερματισμό, τον οποίο ο ίδιος καταγγέλλει.
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: ο Τσίπρας δεν επιστρέφει απλώς ως συγγραφέας που παρουσιάζει ένα βιβλίο. Επανέρχεται στη σκηνή με στόχο να αλλάξει τους συσχετισμούς και να διεκδικήσει ξανά κεντρικό ρόλο στην πολιτική. Το στοίχημα που βάζει είναι μεγάλο, οι προκλήσεις ακόμη μεγαλύτερες.
Το αν το νέο ταξίδι θα έχει ούριο άνεμο, θα φανεί σύντομα. Η εκκίνηση πάντως δόθηκε με τρόπο ηχηρό και πολιτικά φορτισμένο, ανοίγοντας έναν κύκλο που μπορεί να ανακατέψει βαθιά τοπίο στην Κεντροαριστερά.