NewsEdit Η νέα, αναθεωρημένη έκδοση του έργου Οι φτωχοί των πόλεων, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Εστία το 2025, επαναφέρει στο προσκήνιο μια κρίσιμη αλλά συχνά παραγνωρισμένη όψη της ελληνικής κοινωνικής ιστορίας. Σε 176 σελίδες, ο ομότιμος καθηγητής Πέτρος Θ. Πιζάνιας φωτίζει τις άτυπες, καθημερινές στρατηγικές επιβίωσης των φτωχών χειρωνακτών στον μεσοπολεμικό αστικό χώρο, αποδομώντας μύθους και σταθερές που επί δεκαετίες συνόδευαν τη συζήτηση για την εργατική τάξη στην Ελλάδα.
Μια νέα κοινωνιολογική ανάγνωση του λαϊκού κόσμου
Το βιβλίο απομακρύνεται συνειδητά από την εξομοίωση των ποικίλων φτωχών χειρωνακτών με την κλασική βιομηχανική εργατική τάξη, επιχείρηση που συχνά συνδεόταν με ιδεολογικές εξιδανικεύσεις. Αντίθετα, εστιάζει στον πυρήνα της καθημερινής τους ύπαρξης: τον αγώνα για την εξασφάλιση του βίου μέσα από κάθε είδους χειρωνακτική εργασία.
Ο Πιζάνιας αναδεικνύει ότι αυτά τα στρώματα δεν συγκροτούνταν γύρω από σταθερούς εργασιακούς θεσμούς. Η ένταξή τους στη βιομηχανία ήταν συχνά εφήμερη και ασύμβατη με το πολιτισμικό τους υπόβαθρο, κάτι που οδηγούσε σε γρήγορη απομάκρυνση από τις εξαρτημένες σχέσεις εργασίας και σε αναζήτηση πιο αυτόνομων μορφών επαγγελματικής επιβίωσης.
Η χειρωνακτική τεχνογνωσία ως πολιτισμική κληρονομιά
Η μελέτη δείχνει ότι οι πρακτικές αυτών των ανθρώπων δεν ήταν προϊόν τυχαίων προσαρμογών, αλλά βαθιά ριζωμένες σε παραδοσιακά πρότυπα εργασίας, μεταφερόμενα από τις αγροτικές κοινότητες καταγωγής τους. Η οικογένεια λειτουργούσε ως βασικός φορέας αυτής της τεχνογνωσίας, προσφέροντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι χειρωνακτικές δεξιότητες ενσωματώνονταν και μεταδίδονταν.
Με την αστικοποίηση, οι αξίες αυτές δεν εξαφανίστηκαν αλλά αναπροσαρμόστηκαν. Η μετάβαση από τον αγροτικό στον αστικό χώρο δεν σήμαινε απώλεια εμπειρίας· αντίθετα, σήμαινε επανερμηνεία της, με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Οι απογραφές και οι αυτοβιογραφίες ως πηγές της ιστορικής αλήθειας
Ο Πιζάνιας στηρίζει την ανάλυσή του σε δύο είδη πηγών που συνήθως δεν συνδυάζονται: τις στατιστικές αναδιατάξεις των απογραφών του Μεσοπολέμου και τις αυτοβιογραφίες αντιπροσωπευτικών λαϊκών προσώπων. Μέσα από αυτή τη διπλή οπτική, το βιβλίο συνθέτει μια ζωντανή εικόνα της καθημερινότητας των φτωχών των πόλεων, φωτίζοντας όχι μόνο τη θέση τους στο κοινωνικό σώμα αλλά και τη δική τους, προσωπική αφήγηση για τον αγώνα επιβίωσης.
Ο ιστορικός πίσω από τη μελέτη
Ο Πέτρος Θ. Πιζάνιας, ομότιμος καθηγητής ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, έχει μακρά ακαδημαϊκή διαδρομή. Σπούδασε ιστορία στο Παρίσι, στην E.H.E.S.S., δίδαξε σε γαλλικά πανεπιστήμια και διετέλεσε διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Κατείχε την Έδρα Unesco για την επιμόρφωση στην ιστορική έρευνα σε βαλκανικά πανεπιστήμια, αναδεικνύοντας τη σημασία της ενδελεχούς και κοινωνικά ευαίσθητης ιστορικής έρευνας.
Ένα βιβλίο που συνομιλεί με το σήμερα
Η νέα έκδοση των Φτωχών των πόλεων έρχεται σε μια περίοδο όπου η κοινωνική κινητικότητα, η ευαλωτότητα και οι άτυπες μορφές εργασίας επανέρχονται στον δημόσιο διάλογο. Η ιστορική ματιά του Πιζάνια δεν προσφέρει μόνο γνώση για το παρελθόν αλλά και κλειδιά κατανόησης για το παρόν, αποκαλύπτοντας πως οι μηχανισμοί επιβίωσης των λαϊκών στρωμάτων παραμένουν διαχρονικά πιο περίπλοκοι και δημιουργικοί απ’ όσο συχνά θεωρούμε.
Ένα βιβλίο απαραίτητο τόσο για τους μελετητές της κοινωνικής ιστορίας όσο και για όσους θέλουν να κατανοήσουν καλύτερα τη βαθιά δομή του νεοελληνικού κοινωνικού ιστού.