NewsEdit Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο Ζακ Ντελόρ διατύπωνε ένα πολιτικό και οικονομικό άλμα χωρίς προηγούμενο: μια Ευρώπη χωρίς εσωτερικά σύνορα, με πλήρη ελευθερία κίνησης αγαθών, ανθρώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Ήταν η εποχή που γεννιόταν η Ενιαία Αγορά, μια απόπειρα ολοκληρωμένης οικονομικής ολοκλήρωσης που το 1992 άλλαξε τα δεδομένα στο ευρωπαϊκό εμπόριο και δημιούργησε έναν ενιαίο χώρο 450 εκατομμυρίων καταναλωτών.
Σαράντα χρόνια αργότερα, οι Financial Times διαπιστώνουν ότι το «ευρωπαϊκό θαύμα» δείχνει κουρασμένο. Η Ευρώπη έχασε το μομέντουμ της, εγκλωβισμένη σε ατελείωτες εθνικές εξαιρέσεις, γραφειοκρατικά στρώματα και πολιτικούς δισταγμούς. Το αρχικό ερώτημα επανέρχεται με μεγαλύτερη ένταση από ποτέ: ποιος σκότωσε το όνειρο της μεγαλύτερης ολοκληρωμένης οικονομίας του κόσμου;
Οι πυλώνες που έμειναν μισοί
Παρά τη μεγάλη πρόοδο στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών, οι υπόλοιποι τομείς της ενιαίας αγοράς παραμένουν γεμάτοι εμπόδια. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρομοιάζει τις καθυστερήσεις και τις ασυμβατότητες μεταξύ κρατών μελών με τελωνειακούς δασμούς 100% στις υπηρεσίες και 65% σε ορισμένα αγαθά. Το αποτέλεσμα είναι αισθητό: χαμηλότερη παραγωγικότητα, υστέρηση στην καινοτομία, φυγή επιχειρήσεων και ένα τεχνολογικό χάσμα που μεγαλώνει τόσο απέναντι στις ΗΠΑ όσο και στην Ασία.
Όταν η υπόσχεση έμεινε στη μέση
Η δυναμική της δεκαετίας του ’80 δεν είχε συνέχεια. Η Ενιαία Αγορά έγινε σύμβολο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά η εφαρμογή της παρέμεινε ημιτελής. Πολλά κράτη μέλη υιοθέτησαν εν μέρει το πλαίσιο, κυρίως για τα αγαθά, αλλά κράτησαν τις υπηρεσίες κλειδωμένες πίσω από εθνικά σύνορα.
Πρώην αξιωματούχοι της Κομισιόν, όπως ο Πασκάλ Λαμί, αναγνωρίζουν πλέον ότι η Ευρώπη «έχει μείνει πολύ πίσω». Η Κριστίν Λαγκάρντ μιλά για «χρόνια αδράνειας». Ο Μάριο Ντράγκι προειδοποιεί για «καταρράκωση ανταγωνιστικότητας» και για μια ήπειρο που κινδυνεύει να χάσει την παγκόσμια θέση της.
Ποιοι σκότωσαν το ευρωπαϊκό όνειρο
Οι FT εντοπίζουν πολλαπλούς ενόχους:
Πολιτικές αντιστάσεις
Η προσπάθεια Μπόλκεσταϊν για απελευθέρωση των υπηρεσιών προκάλεσε γενικευμένη κοινωνική αντίδραση, με τον περιβόητο «Πολωνό υδραυλικό» να γίνεται σύμβολο φόβου για την εσωτερική αγορά.
Οικονομικός εθνικισμός
Όπως περιγράφει ο Μάριο Μόντι, τα κράτη μέλη ζητούν εμβάθυνση όταν βρίσκονται στις Βρυξέλλες, αλλά στην εσωτερική πολιτική σκηνή μπλοκάρουν κάθε αλλαγή για να προστατεύσουν τους εθνικούς πρωταθλητές τους.
Αποδυνάμωση της Κομισιόν
Μετά την εποχή Ντελόρ, καμία Επιτροπή δεν κατάφερε να επιβάλει την ίδια ενιαία στρατηγική. Σήμερα, η Κομισιόν εμφανίζεται συχνά διστακτική απέναντι στο πολιτικό κόστος.
Ο ρόλος των επιχειρήσεων
Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις υποστηρίζουν θεωρητικά την ολοκλήρωση, αλλά στην πράξη πιέζουν τα κράτη τους να προστατεύονται από τον ανταγωνισμό.
Ρυθμιστικός λαβύρινθος
Η ΕΕ συσσωρεύει κανόνες χωρίς να αφαιρεί τους παλιούς, χτίζοντας έναν ολοένα ψηλότερο φράχτη που περιορίζει επενδύσεις και ανάπτυξη.
Τα σημάδια της στασιμότητας
Τα οικονομικά δεδομένα είναι ενδεικτικά της καθυστέρησης:
Παραγωγικότητα
Η ευρωπαϊκή παραγωγικότητα βρίσκεται στο 72% των ΗΠΑ, με την ενδοενωσιακή εμπορική δραστηριότητα να υπολείπεται σημαντικά της αμερικανικής ομοσπονδιακής αγοράς.
Κινητικότητα εργαζομένων
Το κόστος μετακίνησης εργαζομένων εντός της ΕΕ είναι οκταπλάσιο συγκριτικά με τις ΗΠΑ, περιορίζοντας την ευελιξία και τη δυναμική της αγοράς εργασίας.
Υψηλή τεχνολογία και επενδύσεις
Οι επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας των ΗΠΑ, κυρίως από τις Magnificent Seven, υπερβαίνουν το μισό του συνόλου των ευρωπαϊκών δαπανών σε Έρευνα και Ανάπτυξη. Η Ευρώπη διατηρεί ένα κατακερματισμένο οικοσύστημα που δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν το πραγματικό μέγεθος της αγοράς.
Τι χρειάζεται για να ξαναγεννηθεί η Ενιαία Αγορά
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει δεσμευτεί για έναν νέο «οδικό χάρτη αναζωογόνησης» της Ενιαίας Αγοράς. Ωστόσο, οι αποκλίνουσες θέσεις των κρατών μελών ήδη προκαλούν καθυστερήσεις. Το γνωστό φαινόμενο της «paralysis by analysis» δείχνει ξανά τα όριά του.
Προτείνονται όμως νέες προσεγγίσεις:
Συνασπισμοί προθύμων
Μικρότερες ομάδες κρατών που προχωρούν ταχύτερα, δημιουργώντας πίεση για τους υπόλοιπους που κινδυνεύουν να μείνουν εκτός των νέων ευκαιριών.
Πιο ομοιόμορφοι κανόνες
Ακαδημαϊκές σχολές υποστηρίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τις ομοσπονδιακού τύπου αρμοδιότητές της, με ευρωπαϊκά δικαστήρια για το εμπόριο και αυστηρή, ενιαία εφαρμογή των κανονισμών.
Η Ευρώπη έχει τη δύναμη αλλά όχι τη βούληση
Το συμπέρασμα είναι απλό, σχεδόν αυταπόδεικτο: η Ευρώπη διαθέτει το ανθρώπινο κεφάλαιο, το μέγεθος και την οικονομική βάση για να ξαναμπεί στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Αυτό που λείπει, και που κανένας τεχνοκράτης δεν μπορεί να υποκαταστήσει, είναι η κοινή πολιτική αποφασιστικότητα.
Μια ενιαία αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει με 27 διαφορετικούς κανόνες, 27 πολιτικές ατζέντες και 27 βαθμούς βούλησης. Χωρίς το πνεύμα του Ντελόρ, το ευρωπαϊκό όνειρο δεν απειλείται από εξωτερικούς ανταγωνιστές αλλά από την ίδια την αδυναμία του να μιλήσει με μία φωνή.
Και όσο αυτή η φωνή δεν ακούγεται, η ευρωπαϊκή ήπειρος θα συνεχίσει να μένει πίσω.