NewsEdit Η 1η Δεκεμβρίου κάθε έτους λειτουργεί ως σταθερό σημείο αναφοράς για την παγκόσμια κοινότητα που συνεχίζει να δίνει μάχη με τον HIV. Η ημέρα αυτή υπενθυμίζει ότι ο HIV δεν αφορά μόνο τις ομάδες υψηλού κινδύνου, δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα και δεν αποτελεί πρόβλημα μακρινό.
Όπως αναφέρει ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, ο HIV δεν αφορά τους άλλους αλλά όλους μας. Πρόκειται για μια επιδημία που έχει αλλάξει πρόσωπο μέσα στις τελευταίες δεκαετίες και που σήμερα μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, αρκεί να υπάρχει γνώση, πρόληψη, έγκαιρος έλεγχος και απρόσκοπτη πρόσβαση στη θεραπεία.
Η ενημέρωση δεν αποτελεί απλώς μια πράξη υπευθυνότητας αλλά μια πραγματική πράξη φροντίδας προς τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας. Με τις σύγχρονες θεραπευτικές δυνατότητες, τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών υγείας και την καθιέρωση νέων εργαλείων πρόληψης, η Ελλάδα του 2025 βρίσκεται μπροστά σε μια περίοδο σημαντικών αλλαγών στην αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης.
Η γνώση σώζει ζωές και η πρόληψη ξεκινά από την ενημέρωση
Σύμφωνα με το ΕΟΠΑΕ, η πραγματική πρόληψη ξεκινά από τη γνώση. Η έγκαιρη διάγνωση και η σταθερή πρόσβαση στη θεραπεία επιτρέπουν στους ανθρώπους που ζουν με HIV να έχουν μια πλήρη και απολύτως φυσιολογική ζωή. Οι σύγχρονες αντιρετροϊκές αγωγές καθιστούν τον ιό μη ανιχνεύσιμο και συνεπώς μη μεταδοτικό, ενώ η διάδοση της προφύλαξης πριν την έκθεση PrEP και η χρήση προφυλακτικών αποτελούν δύο από τα πιο αποτελεσματικά μέσα πρόληψης.
Το μήνυμα του ΕΟΠΑΕ για το 2025 είναι σαφές και καθολικό. Ο HIV δεν κάνει διακρίσεις. Η απάντηση είναι η πρόληψη, η ενημέρωση και η υπεύθυνη στάση απέναντι στη σεξουαλική υγεία. Το φετινό σύνθημα που συνοδεύει την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS είναι ένα κάλεσμα προς όλους ανεξαιρέτως να πάρουν ενεργό ρόλο στην προστασία της υγείας τους μέσα από προφυλακτικές πρακτικές και σωστή πληροφόρηση.
Προφυλακτικά και PrEP δύο μέσα που σώζουν ζωές
Τα προφυλακτικά παραμένουν ένα από τα βασικότερα και πλέον διαδεδομένα μέσα πρόληψης για τη μετάδοση του HIV. Παρέχουν άμεση προστασία, δημιουργούν ένα φυσικό φράγμα και μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο επαφής με σωματικά υγρά που ενδέχεται να μεταφέρουν τον ιό. Για δεκαετίες, αποτέλεσαν το θεμέλιο της στρατηγικής πρόληψης και συνεχίζουν να είναι απολύτως απαραίτητα, παρά τη διάθεση νέων ιατρικών μέσων.
Η θεραπεία Προφύλαξης Πριν την Έκθεση PrEP έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια την προσέγγιση στη διευρυμένη προστασία του πληθυσμού. Πρόκειται για μια αγωγή που λαμβάνεται είτε καθημερινά είτε με συγκεκριμένα σχήματα και η οποία, όταν ακολουθείται πιστά, μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης κατά 99%. Είναι διαθέσιμη πλέον στην Ελλάδα και χορηγείται μέσω ιατρικής συνταγής σε άτομα που είναι αρνητικά στον HIV αλλά ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
Η PrEP αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο για ανθρώπους που είτε έχουν πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους είτε δεν μπορούν να χρησιμοποιούν πάντα προφυλακτικό είτε έχουν συντρόφους που ζουν με HIV. Η πρόσβασή της μέσω νοσοκομειακών φαρμακείων και η δυνατότητα λήψης επαναλαμβανόμενων συνταγών για διάστημα έως τριών μηνών δείχνουν μια συντονισμένη προσπάθεια του συστήματος υγείας να ενισχύσει την πρόληψη.
Ο συνδυασμός προφυλακτικών και PrEP προσφέρει ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια. Καλύπτει διαφορετικές μορφές κινδύνου και επιτρέπει σε κάθε άτομο να διαχειριστεί με υπευθυνότητα τη σεξουαλική του ζωή. Σε μια εποχή όπου η ενημέρωση είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από ποτέ, οι επιλογές αυτές καθίστανται ακόμη πιο σημαντικές.
Η Ελλάδα σήμερα απέναντι στον HIV
Παρότι ο HIV αντιμετωπίζεται πλέον ως χρόνια νόσος, τα επιδημιολογικά δεδομένα στη χώρα καταδεικνύουν την ανάγκη για συστηματική πρόληψη και τακτική εξέταση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025 έχουν διαγνωστεί και καταγραφεί 21.815 περιστατικά HIV λοίμωξης, από τα οποία τα 4.795 έχουν εξελιχθεί σε AIDS και 3.721 άνθρωποι έχουν αποβιώσει.
Κατά το 2025, 11.549 άτομα παρακολουθούνται και λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή. Οι νέες διαγνώσεις παραμένουν στα ίδια επίπεδα με το προηγούμενο έτος, με 526 νέες περιπτώσεις που αντιστοιχούν σε 5,1 ανά 100.000 πληθυσμού. Ωστόσο, ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους που διαγνώστηκαν φτάνουν στο σύστημα υγείας καθυστερημένα. Αυτό υπογραμμίζει πως πολλοί εξακολουθούν να μην εξετάζονται έγκαιρα ή παραμένουν για μεγάλο διάστημα χωρίς διάγνωση.
Οι καθυστερημένες διαγνώσεις παραμένουν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τον έλεγχο της επιδημίας. Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση τόσο πιο αποτελεσματική είναι η θεραπεία, τόσο καλύτερη η ποιότητα ζωής και τόσο μειώνεται ο κίνδυνος περαιτέρω μετάδοσης.
Οι πρωτοβουλίες του Υπουργείου Υγείας για το 2025
Το Υπουργείο Υγείας έχει προχωρήσει σε μια σειρά δράσεων που αλλάζουν σταδιακά τον τρόπο με τον οποίο το κράτος αντιμετωπίζει την HIV λοίμωξη. Κεντρικός άξονας αυτών είναι η ολοκλήρωση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον HIV για το 2025. Το σχέδιο αυτό βασίζεται στην προγραμματική συμφωνία που είχε υπογραφεί το 2024 και προβλέπει εκσυγχρονισμό της επιδημιολογικής επιτήρησης, ενίσχυση των δομών φροντίδας και βελτίωση της πρόσβασης στις θεραπείες.
Από τον Μάιο του 2025 ξεκίνησε η επίσημη εφαρμογή της PrEP στη χώρα. Η θεσμοθέτηση των Κέντρων Αναφοράς AIDS και η δημιουργία ενός δικτύου επιτήρησης με σταθερή χρηματοδότηση αποτελούν τομή στη διαχείριση της επιδημίας. Η συστηματική παρακολούθηση, η βελτίωση της ποιότητας των εργαστηριακών υπηρεσιών και η αναβάθμιση των υποδομών δημιουργούν ένα πιο αποτελεσματικό πλαίσιο για την περίθαλψη και την πρόληψη.
Παράλληλα, ο ΕΟΔΥ υλοποιεί ένα ευρύ πρόγραμμα δράσεων στην κοινότητα, στοχεύοντας στη διάχυση της πληροφορίας, στη μείωση των στερεοτύπων και στη δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος όπου οι πολίτες μπορούν να αναζητήσουν έλεγχο και υποστήριξη χωρίς φόβο ή ντροπή.
Δηλώσεις από την πολιτική και επιστημονική ηγεσία
Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη χαρακτήρισε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS μια υπενθύμιση αλλά και αφύπνιση για την κοινωνία. Τόνισε ότι η πολιτεία οφείλει να βρίσκεται δίπλα στους ανθρώπους που ζουν με HIV, προστατεύοντας τα δικαιώματά τους και διασφαλίζοντας πως δεν θα αντιμετωπίζουν καμία μορφή διάκρισης. Με συνεργασία, ενημέρωση και κοινωνική αλληλεγγύη, στόχος είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας όπου ο HIV δεν θα αποτελεί τροχοπέδη στην υγεία, την αξιοπρέπεια και τη ζωή κανενός.
Ο επιστημονικός υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Ρετροϊών, Γκίκας Μαγιορκίνης, επεσήμανε ότι το 2025 αποτελεί έτος ορόσημο για τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας. Η θεσμοθέτηση της PrEP και η αναβάθμιση της εργαστηριακής παρακολούθησης του ιού δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο που ευθυγραμμίζεται με τους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο της επιδημίας έως το 2030.
Πανελλαδικές δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης
Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του AIDS, ο ΕΟΠΑΕ διοργανώνει σε όλη τη χώρα δράσεις ενημέρωσης, πρόληψης και συμβουλευτικής για τη σεξουαλική υγεία. Οι Κινητές Μονάδες Παρέμβασης Streetwork και τα Πολυδύναμα Κέντρα Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων βρίσκονται σε κεντρικά σημεία πόλεων, προσφέροντας ενημέρωση από εξειδικευμένο προσωπικό.
Από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Κομοτηνή, το Ρέθυμνο, την Αλεξανδρούπολη και την Κεφαλονιά, δεκάδες σημεία ενημέρωσης λειτουργούν την 1η Δεκεμβρίου. Στόχος είναι να φτάσει η πληροφόρηση σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες, ειδικά σε πληθυσμούς που μπορεί να μην έχουν πρόσβαση σε οργανωμένες δομές υγείας.
Οι δράσεις αυτές αποτελούν μια οργανωμένη προσπάθεια να διαλυθεί το στίγμα, να ενισχυθεί η κουλτούρα της πρόληψης και να δοθεί στον δημόσιο χώρο το μήνυμα ότι ο HIV δεν κάνει διακρίσεις.
Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες στη μάχη κατά του HIV. Όταν κάποιος διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να ξεκινήσει θεραπεία που όχι μόνο διασφαλίζει τη δική του υγεία αλλά μειώνει και τον κίνδυνο μετάδοσης. Σήμερα, τα τεστ για τον HIV είναι εύκολα, γρήγορα και ασφαλή. Παρέχονται δωρεάν σε πολλές δημόσιες δομές, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει δυνατότητα ανώνυμης και εμπιστευτικής εξέτασης.
Παρόλα αυτά, οι καθυστερημένες διαγνώσεις δείχνουν ότι πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αποφεύγουν τον έλεγχο. Ο φόβος του στίγματος, η έλλειψη ενημέρωσης ή η λανθασμένη πεποίθηση ότι δεν βρίσκονται σε κίνδυνο οδηγούν συχνά σε καθυστέρηση. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS είναι μια ευκαιρία υπενθύμισης ότι ο έλεγχος είναι πράξη αυτοφροντίδας και κοινωνικής ευθύνης.
Η ανάγκη για συνεχή ενημέρωση της κοινωνίας
Η ενημέρωση για τον HIV δεν αφορά μόνο την επιστημονική γνώση. Αφορά την αλλαγή στάσης, την κατανόηση της πραγματικότητας και τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος χωρίς διακρίσεις. Τα στερεότυπα γύρω από τον HIV έχουν βαθιές ρίζες και πολλές φορές δημιουργούν φόβο ή απομόνωση για τα άτομα που ζουν με τον ιό.
Η κοινωνία χρειάζεται να γνωρίζει ότι με τη σύγχρονη θεραπεία ο HIV γίνεται μη ανιχνεύσιμος και μη μεταδοτικός. Χρειάζεται να μάθει ότι οι άνθρωποι που ζουν με HIV μπορούν να εργαστούν, να σπουδάσουν, να κάνουν οικογένεια και να ζουν χωρίς περιορισμούς. Η ενημέρωση συμβάλλει στη διάλυση των προκαταλήψεων και στην ενίσχυση του σεβασμού.
Η επόμενη ημέρα και οι προκλήσεις μέχρι το 2030
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει ως στόχο την ουσιαστική εξάλειψη της επιδημίας του AIDS έως το 2030. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, με σημαντικές μεταρρυθμίσεις που ανοίγουν τον δρόμο για πιο αποτελεσματική πρόληψη και θεραπεία. Η θεσμοθέτηση της PrEP, η αναβάθμιση των Κέντρων Αναφοράς AIDS και οι δράσεις ενημέρωσης αποτελούν σημαντικά βήματα.
Ωστόσο, παραμένουν προκλήσεις. Η ανάγκη για περισσότερη ενημέρωση, η μείωση των καθυστερημένων διαγνώσεων, η ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας και η σταθερή χρηματοδότηση των σχετικών προγραμμάτων είναι καθοριστικοί παράγοντες για την επόμενη ημέρα.
Ένα μήνυμα που αφορά όλους
Η 1η Δεκεμβρίου δεν είναι μια ημέρα μόνο για όσους ασχολούνται με θέματα δημόσιας υγείας. Είναι μια ημέρα που αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Ο HIV δεν κάνει διακρίσεις και η απάντηση είναι η πρόληψη, η ενημέρωση και η αλληλεγγύη. Η Ελλάδα του 2025 έχει κάνει σημαντικά βήματα αλλά χρειάζεται διαρκής προσπάθεια ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε ενημέρωση, θεραπεία και στήριξη χωρίς εμπόδια.
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS μάς καλεί να σκεφτούμε όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο προστατεύουμε τον εαυτό μας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο στεκόμαστε δίπλα στους συνανθρώπους μας. Γιατί η πρόληψη, η υγεία και η αξιοπρέπεια είναι δικαιώματα που αφορούν όλους.