Σημαντικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο μετά από 80 χρόνια

Σημαντικές παρεμβάσεις στο κληρονομικό δίκαιο παρουσίασε ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, μιλώντας στο ΕΡΤnews. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη αναμόρφωση του Αστικού Κώδικα ύστερα από περίπου οκτώ δεκαετίες και, όπως τόνισε, στόχος είναι η εναρμόνιση του δικαίου με τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες της σύγχρονης εποχής.

Προστασία των κληρονόμων από υπέρογκα χρέη

Στον πυρήνα της μεταρρύθμισης βρίσκεται η προστασία των πολιτών από δυσβάσταχτα χρέη κληρονομιών. Με τη νέα ρύθμιση τα χρέη βαρύνουν τον κληρονόμο μόνο μέχρι την αξία της κληρονομίας, ενώ κάθε υπέρβαση διαγράφεται. Ο Υπουργός υπογράμμισε πως ο κληρονόμος «δεν επιβαρύνεται ποτέ με τη δική του περιουσία», αντιμετωπίζοντας οριστικά προβλήματα που είχαν προκύψει από λανθασμένες εκτιμήσεις ή καθυστερημένες αποποιήσεις.

Οι κληρονομικές συμβάσεις εισάγονται για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο

Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες είναι η θεσμοθέτηση των κληρονομικών συμβάσεων. Ο διαθέτης θα μπορεί εν ζωή να συμφωνεί με τους μελλοντικούς κληρονόμους του την κατανομή της περιουσίας μέσα από συμβολαιογραφική πράξη που δεν ανακαλείται. Σύμφωνα με τον Υπουργό, αυτό αποτρέπει συγκρούσεις μετά τον θάνατο, προστατεύει επιχειρήσεις και διευκολύνει ομαλές διαδοχές.

Παράλληλα, προβλέπεται ότι ένα παιδί μπορεί να λάβει οικονομική ενίσχυση εν ζωή, με αντάλλαγμα την παραίτηση από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα, ώστε να αποφεύγονται διεκδικήσεις της τελευταίας στιγμής.

Αλλαγές στη νόμιμη μοίρα και στην κατανομή ανάμεσα σε σύζυγο και παιδιά

Τροποποιείται και ο κανόνας κατανομής της περιουσίας μεταξύ του επιζώντος συζύγου και των παιδιών. Όταν υπάρχει ένα παιδί, ο σύζυγος θα δικαιούται το ένα τρίτο αντί του ενός τετάρτου, προσαρμογή που θεωρείται πιο ρεαλιστική στις ανάγκες της οικογενειακής ζωής. Σε περιπτώσεις με περισσότερα παιδιά, η αναλογία παραμένει στο ένα τέταρτο για τον σύζυγο και τρία τέταρτα για τα παιδιά.

Στη νόμιμη μοίρα, ιδρύματα ή επιχειρήσεις που κληροδοτούνται περιουσίες θα μπορούν να αποζημιώνουν τους δικαιούχους χωρίς να παραλύει η λειτουργία τους, αξιοποιώντας ακόμη και πώληση στοιχείων της περιουσίας όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα.

Προστασία των συμβιούντων χωρίς γάμο

Μία ακόμη καινοτομία αφορά τους ανύπαντρους συντρόφους. Όσοι συμβιώνουν χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης θα έχουν δικαίωμα παραμονής στην κοινή κατοικία για συγκεκριμένο διάστημα μετά τον θάνατο του συντρόφου τους, ώστε να μη βρεθούν χωρίς στέγη από τη μια μέρα στην άλλη.

Φραγμός σε καταχρηστικές διαθήκες

Θεσπίζεται απαγόρευση μεταβίβασης περιουσίας μέσω διαθήκης σε πρόσωπα που διοικούν ή εργάζονται σε δομές φροντίδας. Στις περιπτώσεις κατ’ οίκον φροντίδας μπορεί να υπάρξει εξαίρεση, αλλά μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις.

Οι ιδιόχειρες διαθήκες δεν καταργούνται, αλλά θα πρέπει να κηρύσσονται κύριες από δικαστήριο. Όταν υπάρχουν αμφιβολίες, θα διατάσσεται γραφολογική πραγματογνωμοσύνη. Επίσης, καταργείται η δυνατότητα εμφάνισης αμφιλεγόμενων διαθηκών σε περιπτώσεις θανάτων χωρίς κληρονόμους. Η περιουσία θα περιέρχεται στο Δημόσιο, εκτός αν προηγείται ο συμβιών σύντροφος.

Θεαματική μείωση των καθυστερήσεων στην απονομή δικαιοσύνης

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης σημείωσε ότι η συγχώνευση Πρωτοδικείων και Ειρηνοδικείων έχει μειώσει θεαματικά τους χρόνους απονομής. Στην Αθήνα ο χρόνος έκδοσης αποφάσεων έπεσε από τα τέσσερα χρόνια στον ενάμιση, ενώ στην υπόλοιπη χώρα οι χρόνοι έχουν περιοριστεί σε λιγότερο από 280 ημέρες, στόχος που είχε τεθεί για το 2027 και επετεύχθη ήδη από το 2025.

Η ψηφιακή πλατφόρμα μεταμορφώνει τη διαδικασία δημοσίευσης διαθηκών

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη νέα ψηφιακή πλατφόρμα των συμβολαιογράφων. Με αυτήν ο χρόνος δημοσίευσης διαθήκης έπεσε από τις 400 ημέρες σε μόλις επτά, εικόνα που δείχνει τις δυνατότητες της ψηφιακής μετάβασης για την επιτάχυνση διαδικασιών που επί δεκαετίες παρέμεναν δυσκίνητες.

Το νέο πλαίσιο, όπως προκύπτει από τις ανακοινώσεις του Υπουργείου, επιχειρεί να εξορθολογίσει ένα σύστημα που για δεκαετίες δημιουργούσε αδικίες, επιβαρύνσεις και συγκρούσεις, εισάγοντας εργαλεία που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των σημερινών οικογενειών και της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας.