NewsEdit Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν συνηθίζει να αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Όμως αυτή τη φορά, απευθυνόμενος στο πιο σκληροπυρηνικό κομμάτι της βάσης του, φάνηκε να γνωρίζει καλά πως τα λόγια του θα προκαλέσουν αντιδράσεις. Από το βήμα του U.S.-Saudi Investment Forum στο Kennedy Center, ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος υπερασπίστηκε ανοιχτά τις βίζες υψηλής ειδίκευσης, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν το απαραίτητο ανθρώπινο κεφάλαιο για να καλύψουν κρίσιμες θέσεις σε τεχνολογικούς και βιομηχανικούς κλάδους.
Με αφορμή την πολυδισεκατομμυριακή επένδυση της Taiwan Semiconductor Manufacturing Company στην Αριζόνα, ο Τραμπ εξήγησε πως η εταιρεία θα χρειαστεί να φέρει χιλιάδες εργαζομένους από το εξωτερικό. Και πρόσθεσε, σχεδόν απολογητικά προς το ακροατήριό του: «Θα τους υποδεχθούμε. Αυτοί οι άνθρωποι θα διδάξουν στους δικούς μας πώς να φτιάχνουν μικροτσίπ και πολύ σύντομα οι Αμερικανοί θα τα καταφέρουν περίφημα».
Η παραδοχή αυτή, ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου χρειάζεται εξειδικευμένους μετανάστες, αποτελεί ίσως την πιο καθαρή μετατόπιση της ρητορικής του Τραμπ από την προεκλογική του υπόσχεση για «σχεδόν ολική» περιστολή της μετανάστευσης. Και προκαλεί ήδη πολιτικούς σεισμούς στο εσωτερικό της συντηρητικής παράταξης, όπου οι «γερακιές» φωνές βλέπουν κάθε τέτοια κίνηση ως υποχώρηση από τον πυρήνα της ιδεολογικής τους ταυτότητας.
Η δύσκολη ισορροπία ανάμεσα σε οικονομική ανάγκη και πολιτικό κόστος
Ένα χρόνο μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ βρίσκεται παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο αντίθετες δυνάμεις: από τη μια πλευρά, το επιχειρηματικό και τεχνολογικό λόμπι που στηρίζει τον Λευκό Οίκο και απαιτεί σταθερή ροή εξειδικευμένων εργαζομένων. Από την άλλη, η πτέρυγα της ακροδεξιάς βάσης του –που επί χρόνια εμψύχωνε– βλέπει στη μετανάστευση μια απειλή για την αμερικανική αγορά εργασίας και, συχνά, για την ίδια την εθνική ταυτότητα.
«Οι άνθρωποι που αντιδρούν είναι πραγματικοί πατριώτες, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι πρέπει πρώτα να εκπαιδεύσουμε τους δικούς μας», είπε ο Τραμπ, αναγνωρίζοντας εμμέσως ότι η αμερικανική εκπαίδευση και ειδίκευση δεν συμβαδίζει με τις ανάγκες της σύγχρονης βιομηχανικής αναγέννησης.
Στη βάση του όμως, η φράση αυτή ακούστηκε ως αιρετική. Ιδίως όταν ο πρόεδρος παραδέχθηκε πως η εισαγωγή ξένου εργατικού δυναμικού δεν είναι επιλογή, αλλά προϋπόθεση για να λειτουργήσουν μεγάλα εργοστάσια αιχμής: «Για να ανοίξει ένα τέτοιο εργοστάσιο, οι εταιρείες πρέπει να φέρουν πολλούς από τους ανθρώπους τους. Λυπάμαι. Ξέρω ότι οι δημοσκοπήσεις μου έπεσαν, αλλά ανέβηκαν με τους έξυπνους».
Αντιδράσεις από τη δεξιά πτέρυγα – και ρωγμές εντός του Λευκού Οίκου
Η σύγκρουση για τις βίζες υψηλής ειδίκευσης –και ειδικότερα το πρόγραμμα H-1B– δεν είναι νέα. Όμως αναζωπυρώθηκε έντονα όταν ο Τραμπ, σε συνέντευξή του στο Fox News, υποστήριξε ότι «οι Αμερικανοί δεν έχουν ορισμένα ταλέντα» που απαιτούνται για την κάλυψη θέσεων σε κρίσιμους τομείς.
Η Ρεπουμπλικανή βουλευτής Μάρτζορι Τέιλορ Γκριν εξέφρασε την έντονη διαφωνία της, αποκαλώντας το θέμα «κολοσσιαίο» για τους ψηφοφόρους της. Άλλοι σύμβουλοι και σύμμαχοι του προέδρου βλέπουν μια επικίνδυνη απόκλιση από το σκληροπυρηνικό αφήγημα, προειδοποιώντας πως οι δηλώσεις αυτές υπονομεύουν τις ήδη περιορισμένες πιθανότητες για μια μεταρρύθμιση του μεταναστευτικού συστήματος στο Κογκρέσο.
Η ένταση περιπλέκεται περαιτέρω καθώς σημαντικά στελέχη του ίδιου του επιτελείου Τραμπ προτείνουν ριζικές αλλαγές στο πρόγραμμα H-1B, χαρακτηρίζοντάς το «εργαλείο αντικατάστασης Αμερικανών εργαζομένων». Ορισμένοι think tankers που συμβουλεύουν την κυβέρνηση μιλούν για ένα σύστημα «σχεδιασμένο εξαρχής για να αποδυναμώσει την αμερικανική αγορά εργασίας».
Οι διαφωνίες δεν περιορίζονται στον στενό κύκλο Τραμπ. Ακόμη και ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, σε πρόσφατη συνέντευξη στο Fox News, τόνισε ότι η τεχνολογία πρέπει να «ενδυναμώνει τους εργάτες, όχι να τους αντικαθιστά με ξένο εργατικό δυναμικό», υποδηλώνοντας ξεκάθαρη απόσταση από τον πρόεδρο.
Γιατί ο Τραμπ επιμένει; Η απάντηση βρίσκεται στην οικονομία και στους… χορηγούς
Ο Τραμπ έχει βαθιές σχέσεις με τους τεχνολογικούς κολοσσούς, οι οποίοι είναι και οι μεγαλύτεροι χρήστες του προγράμματος H-1B: Meta, Google, Microsoft, Apple, Amazon. Η στήριξή τους στον Λευκό Οίκο δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά και οικονομική, καθώς οι εταιρείες αυτές έχουν χρηματοδοτήσει απλόχερα τις πρωτοβουλίες και τα εγχειρήματά του, συμπεριλαμβανομένης της πανάκριβης ανακατασκευής της Ανατολικής Πτέρυγας του Λευκού Οίκου.
Στελέχη της διοίκησης παραδέχονται ότι ο Τραμπ δέχεται πιέσεις από τα μεγάλα ονόματα της Silicon Valley, που στηρίζουν την άποψη πως χωρίς ξένους εργαζόμενους δεν μπορεί να ολοκληρωθεί η μεγάλη βιομηχανική αναδιάρθρωση που ο ίδιος υπόσχεται.
Το «America First» στη δίνη της πραγματικότητας
Παρά τους υψηλούς τόνους, ο Λευκός Οίκος επιμένει ότι η πολιτική Τραμπ παραμένει προσανατολισμένη στην προστασία των Αμερικανών εργαζομένων: αυστηρότερες διαδικασίες για τις βίζες, νέοι έλεγχοι για κατάχρηση του συστήματος, εμπορικοί δασμοί και reshoring της βιομηχανίας. Όμως το παράδοξο είναι εμφανές: η υπόσχεση για επαναβιομηχάνιση και για αμερικανικά εργοστάσια γεμάτα Αμερικανούς εργάτες φαίνεται αδύνατο να υλοποιηθεί χωρίς την εισροή εξειδικευμένου ξένου εργατικού δυναμικού.
Και ενώ ο Τραμπ διαβεβαιώνει ότι η παρουσία ξένων ειδικών θα λειτουργήσει ως «γέφυρα» μέχρι οι Αμερικανοί εργαζόμενοι να αποκτήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες, η βάση του φοβάται πως αυτή η «προσωρινή λύση» μπορεί να αποδειχθεί μόνιμη.
Το Κογκρέσο και οι ελάχιστες πιθανότητες μεταρρύθμισης
Την ώρα που ξεσπούν οι εσωτερικές εντάσεις, μια σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών επιχειρούν να αναδιαμορφώσουν το σύστημα των βίζων. Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τζος Χόλι χαιρετίζει τη χρέωση των 100.000 δολαρίων για κάθε νέα αίτηση H-1B ως «σωστή κατεύθυνση», ενώ ο Τζιμ Μπανκς έχει καταθέσει πρόταση νόμου που στοχεύει στον περιορισμό των παρεκκλίσεων που επιτρέπουν σε εταιρείες να απασχολούν ξένους εργαζομένους χωρίς αντίστοιχες φορολογικές υποχρεώσεις.
Ωστόσο, ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι παραδέχονται ότι χωρίς καθαρή στήριξη από τον Λευκό Οίκο, οι πιθανότητες για ουσιαστική μεταρρύθμιση είναι απειροελάχιστες.
Το πολιτικό διακύβευμα: μια βασική ρωγμή στο αφήγημα Τραμπ
Η επαναδιατύπωση του Τραμπ για το μεταναστευτικό δεν αφορά μόνο το πρόγραμμα H-1B. Αφορά το αφήγημα του «America First», όπως διαμορφώθηκε από το 2016 και μετά. Όταν ο πρόεδρος που υποσχέθηκε τη μείωση της μετανάστευσης πλέον δηλώνει ότι «η Δύση χρειάζεται μετανάστες», το μήνυμα δεν είναι μόνο οικονομικό. Είναι βαθιά πολιτικό.
Η πραγματικότητα της αμερικανικής οικονομίας μοιάζει να συγκρούεται με τις ιδεολογικές σταθερές του κινήματος που τον ανέδειξε. Το ερώτημα που μένει ανοικτό είναι εάν ο Τραμπ μπορεί να πείσει τη βάση του να ακολουθήσει αυτή τη νέα, πιο πραγματιστική στροφή — ή αν αυτή η ρωγμή θα εξελιχθεί σε ένα από τα σοβαρότερα μέτωπα εσωτερικής αμφισβήτησης ενόψει της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης.
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα του προέδρου ήταν ξεκάθαρο: η Αμερική, παρά τη ρητορική, δεν μπορεί να χτίσει το μέλλον της χωρίς χέρια και μυαλά από το εξωτερικό. Κι αυτό, μέχρι και ο Τραμπ πλέον το αναγνωρίζει.