NewsEdit Τα τελευταία χρόνια, η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μια πρωτοφανή έκρηξη νέων επιχειρήσεων. Μια απλή βόλτα στα στενά επί της Εγνατίας Οδού – όπου πλέον διέρχεται και η νέα γραμμή του μετρό – αρκεί για να αποκαλύψει την εικόνα μιας συνεχούς ανανέωσης: ολόκληρα τετράγωνα γεμάτα καφέ, μοντέρνα μπαρ, κέντρα αισθητικής, μπαρμπέρικα και κουλτουριάρικα brunch spots.
Της Μαρίας Πατζατζή
Οι χώροι αυτοί, με ανανεωμένη αισθητική, γεμίζουν καθημερινά από νέους -κυρίως φοιτητές. Πλούσια μενού χαρακτηρίζουν τους καταλόγους, με τις τιμές να ξεκινούν από τα 15 ευρώ ανά άτομο για μια μερίδα φαγητό και ένα φλιτζάνι καφέ. Στο κοινό μάτι, αυτή η αλλαγή μοιάζει να αποτυπώνει μια πόλη που εξελίσσεται και εκσυγχρονίζεται ριζικά. Μια νέα γενιά επιχειρηματιών – κυρίως νέοι και νέες των millennials και της Gen Z – γεμίζουν τους δρόμους με ιδέες, αισθητική και φιλοδοξία. Ωστόσο, πίσω από αυτήν τη βιτρίνα δημιουργικότητας, διαφαίνεται ένας κορεσμός που αρχίζει σιγά-σιγά να δείχνει τις συνέπειές του.
Από την πόλη του «χαλαρού» στην βεβιασμένη ανάπτυξη
Για δεκαετίες, η Θεσσαλονίκη υπήρξε η πόλη του «χαλαρού» ρυθμού ζωής, βασισμένου στην τοπικότητα, την προσωπική επαφή και την αργή καθημερινότητα. Ίσως η οικονομική κρίση, που κατέστρεψε την παραγωγική δραστηριότητα και έπληξε ιδιαίτερα τη βόρεια Ελλάδα, να λειτούργησε ως σημείο καμπής. Οι κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με την ανάγκη για ανάκαμψη, οδήγησαν σε μια απότομη και κάπως «αναγκαστική» ανάπτυξη.
Παράλληλα, η πολυαναμενόμενη λειτουργία του μετρό αναζωπύρωσε την εικόνα της Θεσσαλονίκης ως νέου επιχειρηματικού κόμβου. Η πόλη, σχεδόν βίαια, κλήθηκε να περάσει σε νέους ρυθμούς ζωής — πιο γρήγορους, πιο απαιτητικούς και πιο ανταγωνιστικούς.
Οι νέοι επιχειρηματίες: Επένδυση ή ανάγκη;
Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί νέοι στράφηκαν στην αυτοαπασχόληση. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες νέων επιχειρηματιών: Από τη μία, εκείνους που διαθέτουν ήδη κάποιο κεφάλαιο – οικογενειακό ή αποταμιευμένο – και αντιμετωπίζουν το άνοιγμα μιας επιχείρησης ως ευκαιρία επένδυσης· και από την άλλη, τους νέους που βλέπουν την επιχειρηματική δραστηριότητα ως μέσο κοινωνικής και ταξικής ανέλιξης.
Είναι γνωστό ότι πολλοί νέοι που έχουν υπάρξει και εργαζόμενοι, έχουν έρθει αντιμέτωποι με περιστατικά εργοδοτικής αυθαιρεσίας και εκμετάλλευσης. Στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν από αυτή την ανασφάλεια, επιδοτούμενα προγράμματα για νέους επιχειρηματίες, εμφανίζονται ως «από μηχανής θεός» για την οικονομική τους ασφάλεια και ανεξαρτητοποίηση. Να γίνουν κοινώς «το αφεντικό του εαυτού τους».
Συνέπειες της μονοκαλλιέργειας στην εστίαση
Ωστόσο, που μπορεί να οδηγήσει αυτός ο κορεσμός μακροπρόθεσμα;
Η μονοκαλλιέργεια της εστίασης -brunch, καφέ, μπαρ- καθιστά την τοπική οικονομία ευάλωτη. Οποιαδήποτε κρίση (π.χ. πανδημία, πληθωρισμός, μείωση φοιτητών) μπορεί να τη ρίξει απότομα. Όταν όλοι προσπαθούν να πουλήσουν καφέ, ο ανταγωνισμός γίνεται ανελέητος και η βιωσιμότητα περιορίζεται. Παράλληλα, η αύξηση της εμπορικής αξίας συγκεκριμένων περιοχών οδηγεί σε «εξευγενισμό»: Τα ενοίκια ανεβαίνουν, το κόστος ζωής αυξάνεται και οι παλιοί κάτοικοι ή μικροεπαγγελματίες εκτοπίζονται.
Την ίδια εικόνα επιβεβαιώνουν και δύο πρόσφατα ρεπορτάζ της ΕΡΤ. Σύμφωνα με το πρώτο, «μετά την πανδημία στη Θεσσαλονίκη κάθε χρόνο ανοίγουν στην πόλη 500 – 600 επιχειρήσεις εστίασης, ψιλικατζίδικα και μίνι μάρκετ, την ίδια ώρα που αντίστοιχος είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων που κατεβάζουν ρολά, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνων που διεισδύουν στον χώρο ευκαιριακά και χωρίς εμπειρία». Το δεύτερο καταγράφει ότι η αύξηση των ενοικίων στη πόλη αγγίζει το 3,1% σε σχέση με το 2024 «σηματοδοτώντας «τέλος εποχής» για μία πόλη η οποία θεωρούνταν πιο προσιτή στους φοιτητές και νέους εργαζόμενους, σε σχέση με την Αθήνα.»
Μια πόλη που κινείται με σταθερό σχέδιο… ή και όχι
Η πόλη φαίνεται να κινείται με ενθουσιασμό αλλά χωρίς ένα σταθερό προσανατολισμό. Πίσω από τις βιτρίνες και τα Instagramικα καφέ κρύβεται μία πόλη που φαίνεται να αναπτύσσεται, αλλά στην πραγματικότητα δεν παράγει και δεν εξασφαλίζει σταθερότητα. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος -η εποχικότητα, η ανασφάλεια της εργασίας, η αστική πίεση και υπερφόρτωση. Η δημιουργικότητα και η ενεργητικότητα των νέων μπορεί εύκολα να φθαρεί μέσα σε έναν κορεσμένο και ασταθή κύκλο υπερπροσφοράς.