NewsEdit Η τέχνη ως πεδίο ελευθερίας, κριτικής και υπέρβασης, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο ενός δημόσιου διαλόγου που δεν αφορά μόνο τους δημιουργούς, αλλά την ίδια τη δημοκρατία.
Την Τρίτη 11 Νοεμβρίου, στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ συνδιοργανώνουν ημερίδα με τίτλο «Η τέχνη και ο πολιτισμός υπό επιτήρηση: μορφές και μηχανισμοί χειραγώγησης στον 21ο αιώνα». Ερευνητές, πανεπιστημιακοί και καλλιτέχνες επιχειρούν να αποτυπώσουν το πλέγμα των πιέσεων που ασκούνται σήμερα στην καλλιτεχνική έκφραση, από τη λογοκρισία μέχρι τους αόρατους μηχανισμούς οικονομικού και ιδεολογικού ελέγχου, και να αναζητήσουν τα περιθώρια αντίστασης μέσα σε ένα τοπίο αυξανόμενης επιτήρησης.
Οι σύγχρονες μορφές χειραγώγησης πέρα από τη λογοκρισία
Το πρώτο πάνελ, με θέμα «Τι απειλεί την τέχνη σήμερα; Μορφές χειραγώγησης πέραν της λογοκρισίας», ξεκινά στις 17:30 και εστιάζει στις πιο σύνθετες, λιγότερο ορατές μορφές περιορισμού της καλλιτεχνικής ελευθερίας. Η συζήτηση θα φωτίσει τους τρόπους με τους οποίους η αγορά, οι θεσμοί, οι χρηματοδοτήσεις και οι πολιτιστικές βιομηχανίες επηρεάζουν τη δημιουργία, όχι μέσα από άμεσες απαγορεύσεις, αλλά μέσω συστημάτων προτεραιοτήτων και αποκλεισμών. Θέματα όπως η χρήση της τέχνης ως εργαλείου «ήπιας ισχύος» για την προώθηση συγκεκριμένων αφηγημάτων, η εργαλειοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς για εθνικούς ή θρησκευτικούς σκοπούς, καθώς και ο ρόλος των ψηφιακών πλατφορμών στη διαμόρφωση του πολιτιστικού λόγου, θα βρεθούν στο επίκεντρο.
Συμμετέχουν η εικαστικός και ακτιβίστρια Γεωργία Λαλέ, ο ιστορικός Μήτσος Μπιλάλης, η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΜΟΜus – Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θούλη Μισιρλόγλου, η σκηνοθέτρια και διδάσκουσα στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ Μάρθα Μπουζιούρη και ο καθηγητής Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ Δημήτρης Πλάντζος. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του ΕΚΠΑ, Αντώνης Λιάκος.
Η λογοκρισία ως πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο
Στις 20:00 ακολουθεί το δεύτερο πάνελ με τίτλο «Η λογοκρισία στην τέχνη», όπου η συζήτηση εστιάζει στις πρακτικές καταστολής της καλλιτεχνικής έκφρασης, από το θέατρο και τη μουσική έως τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες. Πανεπιστημιακοί και δημιουργοί θα καταθέσουν προσωπικές εμπειρίες και θα αναλύσουν ιστορικά και σύγχρονα παραδείγματα, αποκαλύπτοντας τις διαφορετικές μορφές που μπορεί να λάβει η λογοκρισία – πολιτική, θεσμική, κοινωνική ή και αυτολογοκρισία.
Στο πάνελ συμμετέχουν ο ραδιοφωνικός παραγωγός Άκης Έβενης, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Θανάσης Ζερίτης, η ηθοποιός και συγγραφέας Νεφέλη Μαϊστράλη, η φωτογράφος και πανεπιστημιακός Πηνελόπη Πετσίνη, ο stand up κωμικός Πάρις Ρούπος και ο καθηγητής Πολιτειολογίας του Παντείου Δημήτρης Χριστόπουλος. Τον διάλογο θα συντονίσει η δημοσιογράφος Μαριλένα Κατσίμη.
Λογοκριμένα τραγούδια και εικαστικά ντοκουμέντα
Παράλληλα με τις συζητήσεις, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει λογοκριμένα τραγούδια από το ελληνικό και διεθνές ρεπερτόριο, σε επιμέλεια του Άκη Έβενη. Τα τραγούδια που κάποτε απαγορεύτηκαν λόγω του πολιτικού ή κοινωνικού τους περιεχομένου θα ακουστούν ξανά, ως μια μορφή καλλιτεχνικής «αντίστασης» στη σιωπή.
Επιπλέον, θα παρουσιαστεί έκθεση περιστατικών εικαστικής λογοκρισίας, σε επιμέλεια της Πηνελόπης Πετσίνη, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου ΕΛΙΔΕΚ “CIVIL”. Η έκθεση συγκεντρώνει ντοκουμέντα και μαρτυρίες για έργα που υπέστησαν λογοκρισία ή αποκλείστηκαν από το δημόσιο βλέμμα, αποκαλύπτοντας τη διαρκή σύγκρουση ανάμεσα στην εξουσία, την ιδεολογία και την ελευθερία της τέχνης.
Η τέχνη ως πυλώνας δημοκρατίας
Η ημερίδα φιλοδοξεί να αναδείξει τον πολιτικό και κοινωνικό ρόλο της τέχνης ως φορέα δημοκρατίας, κριτικής σκέψης και συλλογικής αυτογνωσίας. Όπως επισημαίνουν οι διοργανωτές, το ζητούμενο δεν είναι μόνο να εντοπιστούν οι μορφές χειραγώγησης που περιορίζουν τη δημιουργικότητα, αλλά να διαμορφωθούν νέοι θεσμοί και πλαίσια που θα επιτρέψουν στην τέχνη να παραμείνει ελεύθερη και ζωντανή.
Την εκδήλωση θα προλογίσουν η ιστορικός και διευθύντρια του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, Μαρία Ρεπούση, και ο συντονιστής του Κύκλου Πολιτισμικής Πολιτικής του Ινστιτούτου ΕΝΑ και πρώην υφυπουργός, Κώστας Στρατής.
Σε μια εποχή όπου η πληροφορία ελέγχεται, οι εικόνες κατευθύνονται και οι αφηγήσεις φιλτράρονται, η υπεράσπιση της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης αναδεικνύεται σε πράξη πολιτική. Και η ημερίδα αυτή έρχεται να υπενθυμίσει ότι χωρίς ελεύθερη τέχνη, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ελεύθερη κοινωνία.