NewsEdit Γράφει ο Πέτρος Βαμβακάς*
Όταν στις 10 Σεπτεμβρίου δολοφονήθηκε ο Τσάρλι Κερκ στη Γιούτα των Ηνωμένων Πολιτειών, ήταν κάτι το εντυπωσιακό για όσους τον γνώριζαν – κυρίως νέους ανθρώπους – αλλά και για εκείνους που δεν τον γνώριζαν, διότι ανακάλυψαν πόσο δημοφιλής υπήρξε. Ιδιαίτερα για όσους πίστευαν ότι τα νέα παιδιά δεν ασχολούνταν με την πολιτική και ότι η φθίνουσα κομματική πραγματικότητα είχε δημιουργήσει μια γενικευμένη απάθεια απέναντι σε οτιδήποτε πολιτικό.
Οι χιλιάδες νέοι και νέες που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του Κερκ, καθώς και ο μετέπειτα εξιδανικευμένος του ρόλος, απέδειξαν κάτι διαφορετικό· κάτι που χρήζει ευρύτερης ανάλυσης, ιδίως όσον αφορά τη λαϊκή του απήχηση και τον άμεσο τρόπο με τον οποίο τα νέα παιδιά ασκούσαν τον πολιτικό τους λόγο.
Στην εποχή των κοινωνικών δικτύων και της τυποποιημένης κομματικής στρατηγικής, η αμεσότητα του Κερκ ήταν εκείνη που δημιούργησε τις απαραίτητες προδιαγραφές για μια πολιτική εναλλαγή, μακριά από την απάθεια και την απομόνωση της οθόνης – της «ψηφιακής μας δημοκρατίας».
Η εκλογή του Ζόραν Μαμντάνι μπορεί να φαντάζει ως ένα αναπάντεχο γεγονός, ωστόσο παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα που έκαναν τον Τσάρλι Κερκ τόσο δημοφιλή· και οι δύο αποτέλεσαν φορείς ενός πολιτικού λόγου που εκπορεύεται από κοινωνικές ομάδες στο περιθώριο του κοινωνικού ιστού – ομάδες που, με τη σειρά τους, τροφοδοτούσαν αυτήν τη φαινομενική απάθεια και μη συμμετοχή του εκλογικού σώματος.
Ο σχετικά άγνωστος αλλά χαρισματικός Μαμντάνι χρησιμοποίησε έναν καθαρό και τολμηρό πολιτικό λόγο, περπατώντας στις γειτονιές μιας από τις μεγαλύτερες μητροπόλεις του πλανήτη. Μιας πόλης που για πολλούς είναι μόνο τα φανταχτερά φώτα των λεωφόρων του Μανχάταν, αλλά που ταυτόχρονα περιλαμβάνει εκατομμύρια απλούς βιοπαλαιστές, οι οποίοι παλεύουν για μια αξιοπρεπή καθημερινότητα. Η αμεσότητα και ο καθαρός του λόγος προσέλκυσαν έναν κόσμο και έναν πολίτη που είχε πάψει να αφουγκράζεται τον ξύλινο κομματικό λόγο και αναζητούσε όχι απαραίτητα ένα διαφορετικό όραμα, αλλά μια άμεση λύση από κάποιον που μπορούσε να εμπιστευτεί.
Ο Ζόραν και ο Τσάρλι, όπως και ο Μπέρνι και ο Τραμπ, έχουν την επιτυχία που έχουν τα τελευταία χρόνια, διότι προσφέρουν μια αμεσότητα και έναν τολμηρό λόγο, ο οποίος μπορεί να «τσαλακώνει» συνειδήσεις, αλλά δεν είναι ξύλινος ούτε υποκριτικός. Το πρόβλημα είναι ότι η απογοήτευση από το κομματικό σύστημα παράγει τόσο την απάθεια όσο και την απόρριψη των θεσμών και των αξιών της ίδιας της δημοκρατίας, η οποία έχει ως βασικούς της κανόνες την παρρησία και την ισηγορία. Η απόρριψη του κομματικού συστήματος συνήθως οδηγεί στην ανάδειξη του ηγέτη που γοητεύει, αλλά και του λαοπλάνου, ιδιαίτερα όταν η επόμενη ημέρα των εκλογών σημαίνει και διακυβέρνηση.
Η εκλογή του Ζόραν Μαμντάνι ως δημάρχου της Νέας Υόρκης έχει δημιουργήσει μια νέα δυναμική σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, γεγονός από μόνο του θετικό – όπως θετικό είναι και το ότι η αμεσότητα και η προσωπική εμπιστοσύνη παραμένουν ισχυρά χαρτιά στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Όπως και ο κ. Τραμπ, θα κριθεί από τα αποτελέσματα της θητείας του· έτσι και ο κ. Μαμντάνι θα κριθεί από την ικανότητά του να κυβερνήσει, και όχι από άλλα χαρακτηριστικά.
Το σίγουρο είναι πως, όπως με την εκλογή Τραμπ το 2016, έτσι και με την ανάδειξη των προσωπικοτήτων του Τσάρλι Κερκ και του Ζόραν Μαμντάνι το φθινόπωρο του 2025, το πολιτικό και κομματικό σκηνικό έχει αλλάξει χωρίς επιστροφή – όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά σε όλες τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες. Η κοινωνία ζητά λύσεις – ανυπόμονα πλέον – και διψά για προσωπική επαφή, πέρα από τα στεγανά των κομμάτων. Τελικά, η κρίση της «δημοκρατίας» μπορεί να ήταν μόνο μια κρίση αντιπροσώπευσης.
*Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων του Emmanuel College της Βοστώνης, διευθυντής στο Ινστιτούτο Μελετών Ανατολικής Μεσογείου, μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του ΕΝΑ