Γιάννης Τσιπουρίδης / Εκτός στόχου κι εκτός χρόνου!

Γράφει ο Γιάννης Τσιπουρίδης

Η τελευταία Έκθεση του UNEP για το Emissions Gap 2025[i], το οποίο καταγράφει τη διαφορά(gap) μεταξύ των πραγματικών εκπομπών και αυτών που θα έπρεπε να είχαμε για να πετύχουμε συγκράτηση της ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από 1,5^ο C, που δημοσιοποιήθηκε πριν λίγες μέρες, διαπιστώνει ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) συνεχίζουν να αυξάνονται και η παγκόσμια προσπάθεια που απαιτείται για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού (COP21), παραμένει πολύ χαμηλότερη των περιστάσεων.

Συγκεκριμένα, οι παγκόσμιες εκπομπές σημείωσαν νέο ρεκόρ — 57,7 GtCO2e το 2024, αύξηση 2,3% σε ένα μόνο έτος.

Είμαστε πλέον πιο μακριά από τον εμβληματικό στόχο του 1,5°C, όσο ποτέ.

Και δεν είναι μόνο αυτό.

Μόνο το ένα τρίτο των χωρών έχουν υποβάλει νέα σχέδια για Nationally Determined Contributions – NDCs (Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά), τα οποία αναφέρονται στις δεσμεύσεις κάθε χώρας για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Μόνο 13 χώρες έχουν επικαιροποιήσει τους στόχους τους για το 2030.
Και καμίας χώρας το NDC δεν περιλαμβάνει στόχο για τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής πετρελαίου ή ορυκτού αερίου.

Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι με τον τρέχοντα ρυθμό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οδεύουμε προς αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,8°C μέχρι το τέλος του αιώνα, σύμφωνα με την έκθεση.

Ο τίτλος της Έκθεσης είναι (εύστοχα) «Off Target» (Εκτός Στόχου).

Εγώ θα πρόσθετα κι εκτός χρόνου.

Και το λέω αυτό επειδή αυτό λένε τα στοιχεία του προϋπολογισμού άνθρακα, δηλαδή του διοξειδίου του άνθρακα.

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη που προκαλεί την αλλαγή του κλίματος και τα συνοδά καταστροφικά φαινόμενα σχετίζεται άμεσα με την συγκέντρωση του CO2 στην ατμόσφαιρα κι έτσι μπορούμε να υπολογίσουμε κατά προσέγγιση την συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα που θα οδηγήσει σε αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας πάνω από 1,5 ή 2,0 ή 3,0 Κελσίου.

Όταν γεννήθηκα η συγκέντρωση ήταν στα 312 ppm CO2. Σήμερα είμαστε περίπου στα 425 ppm CO2.

Δεδομένης λοιπόν της τρέχουσας συγκέντρωσης CO2 στην ατμόσφαιρα και της αύξησης της θερμοκρασίας που αυτή προκάλεσε, γίνονται οι ακόλουθοι υπολογισμοί:

Ο εναπομείνας προϋπολογισμός άνθρακα[ii] για μια πιθανότητα ~50% να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5°C, είναι μόνο περίπου 250 Gt CO₂ (από τις αρχές του 2023)[iii].
Στα τρέχοντα επίπεδα εκπομπών (~42 Gt CO₂ ετησίως), αυτός ο προϋπολογισμός θα εξαντληθεί σε ~6 χρόνια.
Που σημαίνει 2030 στην καλύτερη περίπτωση

Επομένως: Η καθυστέρηση μείωσης των εκπομπών, ακόμη και κατά λίγα χρόνια, εξασφαλίζει άνοδο της θερμοκρασίας και επιδείνωση της κλιματικής κρίσης.

Με άλλα λόγια αποκτούν τεράστια σημασία οι στόχοι και ο χρονισμός τους, που έχουν θέσει οι χώρες για μείωση των εκπομπών τους.

Για παράδειγμα ας δούμε τι σημαίνει το περίφημο NET ZERO[iv], η ισοσκέλιση δηλαδή εισροών και εκροών CO2 και με άλλα λόγια το τέλος της αύξησης της συγκέντρωσης του, που είναι όντως ένα μεγάλο ζητούμενο.

Οι χώρες με τις υψηλότερες εκπομπές CO2 έχουν θέσει ως έτος-στόχο επίτευξης του net zero τους παρακάτω:

ΕΕ έως το 2050 – σε 25 χρόνια
ΗΠΑ έως το 2050 – σε 25 χρόνια
Κίνα έως το 2060 – σε 35 χρόνια
Ρωσία έως το 2060 – σε 35 χρόνια
Ινδία έως το 2070 – σε 45 χρόνια

Αν θυμηθούμε όμως, ότι ο προϋπολογισμός άνθρακα που αναφέρθηκε νωρίτερα, μας δίνει μόνο ~6 χρόνια από το 2023, καταλαβαίνουμε ότι το net zero θυμίζει το κλασσικό ανέκδοτο «η εγχείριση πέτυχε, ο ασθενής απέθανε».

Και μια και μιλάμε για θανάτους να σας θυμίσω και κάτι αθάνατο ή πιο καλά απέθαντο: το διοξείδιο του άνθρακα CO2

Το CO₂ παραμένει στην ατμόσφαιρα για 300 – 1000 χρόνια

Αυτό σημαίνει κατ αρχάς ότι:

Όλο το CO2 που έχει προσθέσει η ανθρωπότητα στην ατμόσφαιρα από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, εξακολουθεί να βρίσκεται εκεί, στην ατμόσφαιρα, και μας στοιχειώνει.
Ενώ το CO2 που προσθέτουμε τώρα και στο μέλλον, θα είναι εκεί για να βασανίσει τα δισέγγονα των δισέγγονών μας.

Ουσιαστικά σημαίνει ότι όταν επιτευχθούν υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα , η υπερ-θέρμανση που θα προκληθεί θα παραμένει κλειδωμένη για αιώνες.

Δεν φτάνει λοιπόν, να ισοσκελίσουμε εισροές με εκροές διοξειδίου και μάλιστα τόσο αργότερα. Ο στόχος για net zero έως το 2050, το 2060 ή το 2070, όπως έχει σχεδιαστεί, αγνοώντας τον χρονικό περιορισμό που επιβάλει ο προϋπολογισμός άνθρακα καθώς και το φαινόμενο μακροζωίας του CO2, αποτελεί εγγύηση καταστροφής.

Δεν φτάνει απλά, να σταματήσουμε να εκπέμπουμε κάθε χρόνο περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. Οι μειώσεις στο CO2 είναι απαραίτητες να είναι εμπροσθοβαρείς, να γίνουν δηλαδή τα αμέσως επόμενα χρόνια και όχι σε δεκαετίες.

Έτσι, για να παραμείνουμε σε μια πορεία μηδενικής ή ελάχιστης υπέρβασης του 1,5°C, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν[v] κατά ~43% έως το 2030 (έναντι του 2019), και οι εκπομπές CO₂ να μειωθούν κατά ~48%, το 2035 κατά 65% και 80% το 2040[vi] .

Για το κλίμα δεν αρκεί η ισοσκέλιση εισροών και εκροών CO2 μετά το 2050, αλλά η πολύ άμεση μείωση CO2 τώρα!!!!!

Επομένως τα ερωτήματα είναι δύο (1) ποια είναι η ως τώρα αποτίμηση της παγκόσμιας κλιματικής δράσης και (2) κατά πόσο μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανωτέρω επιταγές της επιστήμης.

Απάντηση στο πρώτο μας δίνει η εξαιρετική δουλειά που κάνει το Systems Change Lab του World Resources Institute

Στην έκθεση του για το 2022[vii] παρουσίασε 42 δείκτες αξιολόγησης των έργων μας. Ιδού τα αποτελέσματα:

1 ήταν από τους 42 ήταν σε σωστή κατεύθυνση
6 από τους 42 ήταν σε λάθος κατεύθυνση
24 από τους 42 ήταν σε τελείως λάθος κατεύθυνση
6 από τους 42 ήταν σε αντίθετη κατεύθυνση και
5 από τους 42 δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία για αξιολόγηση

Στην πρόσφατη έκθεση του το 2025[viii] καταγράφηκαν τα ακόλουθα:

0 από τους 45 ήταν σε σωστή κατεύθυνση
6 από τους 45 ήταν σε λάθος κατεύθυνση
29 από τους 45 ήταν σε τελείως λάθος κατεύθυνση
5 από τους 45 ήταν σε αντίθετη κατεύθυνση και
5 από τους 45 δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία για αξιολόγηση

Καμιά έκπληξη. Το γνωρίζαμε ότι δεν πάμε καλά το πράγμα.

Ας δούμε και τι γίνεται με το 2ο ερώτημα.

Νομίζω πως κάθε λογικός και καλοπροαίρετος πολίτης αναγνωρίζει τι πρέπει να γίνει. Δυστυχώς αυτό δεν ισχύει για ένα συγκεκριμένο γκρουπ το οποίο είναι και πανίσχυρο. Είναι το λόμπυ των ορυκτών καυσίμων το οποίο έχει αποφασίσει ότι θα συνεχίσει την εξόρυξη, παραγωγή και διακίνηση ορυκτών καυσίμων, πιθανά μέχρι να εξαντληθούν τα αποθέματα.

Στην προσπάθεια τους αυτή βρίσκουν πολλές χώρες συμμάχους με πιο πρόσφατη την Ελλαδίτσα μας.

Φαντάζομαι γνωρίζετε για τις μεγάλες συμφωνίες που υπογράφηκαν στην Αθήνα, χθες, 6 Νοεμβρίου με τις ΗΠΑ.

Πέρα από τους πανηγυρισμούς θα πρέπει, όμως να λάβουμε υπόψη μας πως όσο κι αν αυτές οι συμφωνίες μας ωφελούν εθνικά σε σχέση με τον εξ ανατολών γείτονα, όσο κι αν βεβαιώνουν πακτωλούς εσόδων, το διοξείδιο του άνθρακα που θα εκλύεται από τις δικές μας πηγές, παρά την ένδυση του με την γαλανόλευκη εξακολουθεί να είναι ότι χειρότερο για την πορεία της κλιματικής αλλαγής.

Και ποιο είναι το δια ταύτα;

Πρέπει να πανικοβληθούμε; Φυσικά και όχι

Η επιστήμη και τεχνολογία διαθέτουν όλες τις απαιτούμενες λύσεις για να γυρίσουμε στον δρόμο του κλίματος που ξέραμε. Όχι άμεσα αλλά σε μερικές δεκαετίες. Είναι απόλυτα εφικτό.

Δεν πρέπει όμως να εφησυχάζουμε.

Θέλει μεγάλη προσπάθεια για να αντιστραφεί η πορεία προς τους 2^ο – 3^ο Κελσίου.

Ιδιαίτερα την εποχή του “drill, baby drill”

Ας βάλουμε τα δυνατά μας, λοιπόν.