NewsEdit Στον πυρήνα του ρωσικού κατεστημένου φαίνεται να επικρατεί έντονη κινητικότητα τις τελευταίες εβδομάδες, μετά τις φήμες ότι ο ισχυρός υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έχει περιέλθει σε δυσμένεια από τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Το Κρεμλίνο έσπευσε να διαψεύσει κατηγορηματικά οποιοδήποτε σενάριο ρήξης, ωστόσο η απουσία του Λαβρόφ από καθοριστικές συναντήσεις και η αντικατάστασή του στη ρωσική αντιπροσωπεία της επερχόμενης συνόδου G20 στη Νότια Αφρική, αναζωπύρωσαν τα σενάρια περί «ρωγμής» στην ισχυρότερη ίσως πολιτική συμμαχία της μετασοβιετικής εποχής.
Η φημολογία εντάθηκε όταν ρωσικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι οι προσπάθειες του Λαβρόφ να οργανώσει νέα σύνοδο κορυφής μεταξύ Πούτιν και Ντόναλντ Τραμπ κατέρρευσαν τον περασμένο μήνα. Το σχέδιο για μια συνάντηση κορυφής στη Βουδαπέστη, που θα σήμαινε την πρώτη απόπειρα θεσμικής επαναπροσέγγισης Ρωσίας – ΗΠΑ υπό την προεδρία Τραμπ, φαίνεται να ναυάγησε μέσα σε λίγες ημέρες, προκαλώντας εκνευρισμό στο ρωσικό προεδρικό περιβάλλον.
Ο βετεράνος Λαβρόφ εκτός σκηνής
Ο 75χρονος Σεργκέι Λαβρόφ, ο μακροβιότερος υπουργός Εξωτερικών της μετασοβιετικής περιόδου, γνωστός για τη σκληρή ρητορική του και την ικανότητά του να επιβιώνει πολιτικά σε όλα τα κλίματα, απουσίαζε αυτή την εβδομάδα από σημαντική συνεδρίαση στο Κρεμλίνο στην οποία υπό κανονικές συνθήκες θα προήδρευε. Η ρωσική διπλωματική μηχανή, που συχνά προβάλλει λεπτομερώς τις διεθνείς επαφές του, δεν έχει δημοσιοποιήσει κανένα πρόγραμμα ταξιδιών ή δημόσιων ομιλιών του για τις επόμενες ημέρες – ένα γεγονός που, σε μια χώρα όπου οι λεπτομέρειες της πολιτικής παρουσίας ελέγχονται αυστηρά, συνήθως σηματοδοτεί κάποια εσωτερική αναστάτωση.
Παρά τις φήμες, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, έσπευσε να βάλει τέλος στη συζήτηση, χαρακτηρίζοντας «απολύτως ψευδείς» τις πληροφορίες περί δυσμένειας του Λαβρόφ. «Ο Λαβρόφ εργάζεται κανονικά ως υπουργός Εξωτερικών», δήλωσε, προσθέτοντας πως «δεν υπάρχει τίποτα αληθινό» στις φήμες που κυκλοφόρησαν στον διεθνή Τύπο.
Η αποτυχημένη σύνοδος κορυφής Πούτιν – Τραμπ
Πίσω από το κύμα φημών, ωστόσο, φαίνεται να κρύβεται η αποτυχία μιας φιλόδοξης προσπάθειας της Μόσχας να επιτύχει ένα νέο «διπλωματικό άνοιγμα» προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με πηγές που επικαλούνται το Reuters και τους Financial Times, ο Λαβρόφ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο στις 20 Οκτωβρίου, λίγες ημέρες αφότου ο ίδιος ο Τραμπ είχε προαναγγείλει, ύστερα από τηλεφωνική συνομιλία με τον Πούτιν, ότι σχεδιάζεται νέα συνάντηση κορυφής.
Η ελπίδα για μια διμερή συνάντηση που θα έδινε πολιτικό βάρος στις προσπάθειες του Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, εξανεμίστηκε μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο. Ο Τραμπ δήλωσε δημοσίως ότι «δεν ήθελε να έχει μια συνάντηση που θα ήταν χάσιμο χρόνου», ενώ λίγες ώρες αργότερα μίλησε για «ανεπαρκή προετοιμασία» και «αδιαλλαξία της Μόσχας».
Σύμφωνα με δυτικές διπλωματικές πηγές, η Ουάσινγκτον ακύρωσε τη σύνοδο όταν διαπιστώθηκε ότι η ρωσική πλευρά δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει οποιαδήποτε ουσιαστική παραχώρηση στο ουκρανικό μέτωπο. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών φέρεται να απέστειλε υπόμνημα προς τους Αμερικανούς, στο οποίο κατέστησε σαφές ότι δεν πρόκειται να δεχθεί «υποδείξεις» σχετικά με το ποια εδάφη θα διατηρήσει υπό τον έλεγχό του.
Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων και η στάση Τραμπ
Η αμερικανική διοίκηση, παρότι έχει διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους με τη Μόσχα, δείχνει ολοένα και πιο επιφυλακτική απέναντι στις ρωσικές προτάσεις για εκεχειρία «επί των παρόντων θέσεων». Ο Τραμπ, που επιδιώκει να εμφανιστεί ως «διαμεσολαβητής ειρήνης» πριν από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση, έχει υποστηρίξει την ανάγκη για άμεση κατάπαυση πυρός με τις δυνάμεις των δύο πλευρών στις σημερινές τους θέσεις. Ωστόσο, η θέση αυτή συγκρούεται ευθέως με τη στρατηγική του Πούτιν, ο οποίος επιδιώκει όχι απλώς τη διατήρηση των κατεχόμενων περιοχών, αλλά και την εδραίωση της ρωσικής επιρροής στην ανατολική Ουκρανία.
Το αδιέξοδο αυτό φαίνεται να εξόργισε το Κρεμλίνο. Όπως αναφέρουν οι Financial Times, πηγή κοντά στις συνομιλίες σχολίασε ότι «ο Λαβρόφ έχει προφανώς κουραστεί και θεωρεί ότι έχει καλύτερα πράγματα να κάνει από το να διαπραγματεύεται με τους Αμερικανούς, ό,τι κι αν επιθυμεί ο Πούτιν». Η φράση αυτή ερμηνεύτηκε από αρκετούς ως ένδειξη ότι μεταξύ των δύο ανδρών ίσως υπάρχει διαφωνία ως προς τη στρατηγική της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή.
Η σιωπή της Μόσχας και η αιχμή Ζαχάροβα
Σε μια προσπάθεια να ελέγξει τη ζημιά, η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, εξαπέλυσε δριμεία επίθεση στα δυτικά μέσα ενημέρωσης, κατηγορώντας τα ότι διεξάγουν «υβριδικό πόλεμο πληροφόρησης» κατά της Ρωσίας. Αναφερόμενη συγκεκριμένα στο άρθρο των Financial Times, υποστήριξε ότι «δημοσιεύθηκε αποκλειστικά για να προκαλέσει εικασίες που δεν εξυπηρετούν τα ρωσικά συμφέροντα».
Η Ζαχάροβα, πιστή στο επιθετικό επικοινωνιακό ύφος που χαρακτηρίζει τη ρωσική διπλωματία τα τελευταία χρόνια, επέμεινε ότι οι σχέσεις Πούτιν – Λαβρόφ παραμένουν «αρραγείς» και ότι το Κρεμλίνο συνεχίζει «με συνέπεια» τη στρατηγική του για την αποκατάσταση διαύλων με την Ουάσινγκτον. Ωστόσο, η ίδια δεν διέψευσε ευθέως ότι υπήρξε ένταση για την αποτυχία της συνάντησης κορυφής.
Μια συμμαχία με ιστορικό βάθος
Η πολιτική και προσωπική σχέση μεταξύ Βλαντίμιρ Πούτιν και Σεργκέι Λαβρόφ αποτελεί έναν από τους σταθερότερους πυλώνες της ρωσικής κρατικής εξουσίας. Από το 2004, ο Λαβρόφ έχει αναδειχθεί σε βασικό διαχειριστή των διεθνών κρίσεων, από τη Συρία και τη Γεωργία μέχρι την προσάρτηση της Κριμαίας και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η φωνή του στα διεθνή φόρα υπήρξε για δύο δεκαετίες το πρόσωπο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, με αυστηρή πειθαρχία στη γραμμή του Κρεμλίνου και πλήρη εμπιστοσύνη από τον Πούτιν.
Ωστόσο, η σημερινή φάση του πολέμου και η αυξανόμενη πίεση από τις διεθνείς κυρώσεις φαίνεται να δημιουργούν νέα δεδομένα. Η Μόσχα επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη για πολιτική σταθερότητα στο εσωτερικό και τη διεθνή απομόνωση που βαθαίνει. Η απουσία του Λαβρόφ από κρίσιμα διεθνή φόρα μπορεί να αντανακλά απλώς μια τακτική επιλογή, αλλά δεν παύει να υποδηλώνει ότι κάτι κινείται στα παρασκήνια.
Ο Τραμπ και η «διπλωματία των ισχυρών»
Η υπόθεση αυτή φωτίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να επαναδιαμορφώσει τις διεθνείς ισορροπίες. Από την αρχή της δεύτερης θητείας του, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει δείξει ότι προτιμά τις άμεσες, προσωποπαγείς σχέσεις με ισχυρούς ηγέτες, θεωρώντας ότι «οι συμφωνίες κλείνονται μεταξύ ανθρώπων, όχι θεσμών». Η επιθυμία του να συνομιλήσει απευθείας με τον Πούτιν εντάσσεται σε αυτή τη στρατηγική, ωστόσο το αμερικανικό πολιτικό κατεστημένο αντιμετωπίζει τέτοιες πρωτοβουλίες με καχυποψία, ειδικά όσο η Μόσχα συνεχίζει την πολεμική της εκστρατεία στην Ουκρανία.
Η αποτυχία της Βουδαπέστης πιθανόν να υπονόμευσε και την προσωπική σχέση των δύο ηγετών. Για τον Πούτιν, μια νέα συνάντηση με τον Τραμπ θα αποτελούσε ισχυρό μήνυμα νομιμοποίησης της ρωσικής στρατηγικής, ενώ για τον Τραμπ θα ήταν ευκαιρία να προβληθεί ως ο μόνος Δυτικός ηγέτης που «μπορεί να μιλήσει με τη Μόσχα». Αντ’ αυτού, το φιάσκο της ακύρωσης άφησε πίσω του ένα κενό και μια δυσφορία που φαίνεται να μεταφέρθηκε και στο εσωτερικό της ρωσικής διπλωματίας.
Η διεθνής σκηνή στο φόντο του πολέμου
Την ίδια ώρα, οι εξελίξεις στην Ουκρανία επιβαρύνουν περαιτέρω το κλίμα. Η Ρωσία, παρά τις εδαφικές της προωθήσεις, βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς, ενώ η Ουκρανία εξαρτάται ολοένα περισσότερο από τη διεθνή βοήθεια. Η διπλωματία της Μόσχας χρειάζεται νέα αφήγηση και νέες συμμαχίες, και η φημολογούμενη δυσαρέσκεια απέναντι στον Λαβρόφ ίσως να αντικατοπτρίζει αυτήν ακριβώς την αναζήτηση.
Παράλληλα, η συμμετοχή της Ρωσίας στη σύνοδο της G20 στη Νότια Αφρική αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. Το γεγονός ότι ο Πούτιν επέλεξε άλλο πρόσωπο για να ηγηθεί της αντιπροσωπείας μπορεί να σημαίνει μια προσωρινή «παύση» για τον Λαβρόφ ή μια προσπάθεια να σταλεί μήνυμα ανανέωσης προς τη διεθνή κοινότητα.
Πούτιν: «Η προσέγγιση με τις ΗΠΑ παραμένει αναγκαία»
Παρά τις εικασίες, ο Πούτιν έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει ότι η επαναπροσέγγιση με την Ουάσινγκτον αποτελεί «στρατηγική αναγκαιότητα» για τη Μόσχα. Όπως έχει δηλώσει, η συνεργασία μεταξύ των δύο μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων του πλανήτη είναι «ζήτημα παγκόσμιας ασφάλειας». Ωστόσο, η δήλωση αυτή έχει πλέον περισσότερο ρητορικό χαρακτήρα, καθώς η Ρωσία φαίνεται αποφασισμένη να κινηθεί σε μια νέα διεθνή πραγματικότητα, πιο κοντά στην Κίνα, στο Ιράν και στις χώρες του λεγόμενου «παγκόσμιου Νότου».
Επίλογος: Φήμες ή προαναγγελία αλλαγής φρουράς;
Η ιστορία έχει δείξει ότι οι φήμες δυσμένειας σπανίως είναι τυχαίες στη Μόσχα. Είτε πρόκειται για πρόσκαιρη ένταση είτε για πραγματική αποδυνάμωση του Λαβρόφ, το γεγονός ότι η υπόθεση αυτή πήρε διεθνείς διαστάσεις αποκαλύπτει την ευαισθησία του Κρεμλίνου σε κάθε ένδειξη εσωτερικού κλυδωνισμού.
Σε κάθε περίπτωση, η σκιά της αποτυχίας της συνάντησης Πούτιν – Τραμπ και η ανάγκη αναπροσαρμογής της ρωσικής διπλωματίας σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, ίσως σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής. Αν ο Λαβρόφ, ο «αιώνιος υπουργός Εξωτερικών» της Ρωσίας, αρχίζει πράγματι να αποσύρεται από το προσκήνιο, τότε το Κρεμλίνο δεν χάνει απλώς έναν διπλωμάτη — αλλά ένα από τα τελευταία σταθερά σημεία ενός συστήματος που αλλάζει με γοργούς ρυθμούς.
- Ασφυξία στους δρόμους της Αθήνας: Κυκλοφοριακό χάος ενόψει του 42ου Αυθεντικού Μαραθωνίου
- Ποκρόφσκ: Το τελευταίο οχυρό του Ντονέτσκ πριν από την πτώση
- Πέθανε στα 97 του ο Τζέιμς Γουότσον: Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε το DNA
- Παλλήνη: Καμένο γκαζάκι έξω από τα γραφεία της «Ομάδας Αλήθειας» και του ellada24.gr
- Ανάλυση / Κλονίζεται η πανίσχυρη συμμαχία Πούτιν – Λαβρόφ; Οι ακυρώσεις συναντήσεων, οι διαψεύσεις και ο ρόλος του Τραμπ στο παρασκήνιο