NewsEdit Καμία δημοκρατία που λειτουργεί με όρους κράτους δικαίου δεν μπορεί να αναγνωρίσει δικαίωμα στην αυτοδικία, ξεκαθαρίζει η συνταγματολόγος και δικηγόρος Αλκμήνη Φωτιάδου σε άρθρο της (2019) στο syntagmawatch.gr, απαντώντας στο ερώτημα αν υπάρχει συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία.
Όπως υπογραμμίζει, τα δικαιώματα ασκούνται μέσα στο πλαίσιο που ορίζουν ο νόμος και το Σύνταγμα, ενώ η αυθαίρετη άσκησή τους –η αυτοδικία– είναι ποινικά κολάσιμη πράξη.
«Το δικαίωμα στην οπλοκατοχή δεν συνδέεται με την αυτοδικία. Μια τέτοια σύνδεση θα οδηγούσε το “παίρνω τον νόμο στα χέρια μου” σε “νόμο του Τέξας”», επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Η νόμιμη άμυνα και τα όριά της
Η Φωτιάδου ξεχωρίζει τη νόμιμη άμυνα ως διαφορετική περίπτωση από την αυτοδικία. Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, η άμυνα αίρει τον άδικο χαρακτήρα μιας πράξης όταν κάποιος αντιδρά σε άδικη και παρούσα επίθεση, εντός αναγκαίου μέτρου. Ωστόσο, η κατοχή όπλου περιπλέκει αυτή την ισορροπία: «Η υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου είναι σαφώς πιο εύκολη όταν ο αμυνόμενος έχει στην κατοχή του όπλο». Το δικαίωμα στην άμυνα, προσθέτει, δεν συνεπάγεται και δικαίωμα στην οπλοκατοχή – εκτός αν αυτό έχει ιστορικά ριζώσει στη νομική κουλτούρα μιας χώρας, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ρύθμιση και δημόσιο συμφέρον
Εφόσον η οπλοκατοχή δεν αναφέρεται ρητά στο Σύνταγμα, κάθε κράτος έχει την ευχέρεια να τη ρυθμίζει περιοριστικά για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Η συνταγματολόγος σημειώνει ότι η στάθμιση αυτή εξαρτάται από το αν η οπλοφορία θεωρείται μεγαλύτερος κίνδυνος ή μέσο προστασίας της δημόσιας ασφάλειας.
Πού κατοχυρώνεται συνταγματικά η οπλοκατοχή
Σύμφωνα με τη Φωτιάδου, μόνο σε τρεις χώρες στον κόσμο υπάρχει σήμερα ρητά συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία: στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό και τη Γουατεμάλα. Στην Ευρώπη, μόνο η Τσεχία έφτασε κοντά σε τέτοια πρόβλεψη, ενώ «κουλτούρα οπλοκατοχής» παρατηρείται στην Ελβετία.
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση: αυστηρή ρύθμιση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιλέξει ένα αυστηρά ρυθμιστικό πλαίσιο, ιδίως μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι και αλλού. Η σχετική οδηγία προβλέπει ότι όλα τα όπλα πρέπει να είναι ηλεκτρονικά καταγεγραμμένα και ευκολότερα ανιχνεύσιμα από τις αρχές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ελβετίας, όπου με δημοψήφισμα οι πολίτες ενέκριναν την αυστηροποίηση της νομοθεσίας, ύστερα από την προειδοποίηση της κυβέρνησης ότι διαφορετικά η χώρα θα κινδύνευε να αποβληθεί από τη Ζώνη Σένγκεν.
Η αμερικανική εξαίρεση
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το δικαίωμα οπλοκατοχής προστατεύεται από τη Δεύτερη Τροποποίηση του Συντάγματος του 1791, η οποία αναφέρει ότι «μια καλά εποπτευόμενη πολιτοφυλακή […] και το δικαίωμα του λαού να φέρει όπλα δεν θα υποστεί περιορισμούς». Το ερώτημα για το αν πρόκειται για συλλογικό ή ατομικό δικαίωμα έχει οδηγήσει σε έντονες ερμηνευτικές συγκρούσεις στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Οι αποφάσεις Heller και McDonald
Το 2008, στην υπόθεση District of Columbia v. Heller, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε, με οριακή πλειοψηφία, ότι η Δεύτερη Τροποποίηση προστατεύει ένα ατομικό δικαίωμα οπλοκατοχής, ακόμη και εκτός πολιτοφυλακής. Ο δικαστής Antonin Scalia, που συνέταξε την πλειοψηφούσα γνώμη, υποστήριξε ότι η αυτοάμυνα στο σπίτι συνιστά θεμελιώδες δικαίωμα.
Δύο χρόνια αργότερα, στην υπόθεση McDonald v. Chicago, το Δικαστήριο έκρινε ότι η προστασία αυτή δεσμεύει όχι μόνο την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση αλλά και τις πολιτείες.
Ωστόσο, η μειοψηφία –με επικεφαλής τον δικαστή John Paul Stevens– διαφώνησε, υποστηρίζοντας ότι η Δεύτερη Τροποποίηση αφορά αποκλειστικά το δικαίωμα ύπαρξης πολιτοφυλακής και όχι ένα ατομικό δικαίωμα ένοπλης αυτοάμυνας.
Μια «ιδιαίτερη περίπτωση εξαιρετισμού»
Όπως καταλήγει η Αλκμήνη Φωτιάδου, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν μια μοναδική περίπτωση συνταγματικού εξαιρετισμού, λόγω της αμφιλεγόμενης διατύπωσης της Δεύτερης Τροποποίησης και της δυσκολίας αναθεώρησης του Συντάγματος. «Η ρύθμιση της οπλοκατοχής», σημειώνει, «βασίζεται στη στάθμιση δικαιωμάτων και συμφερόντων, και η εμπειρία των ΗΠΑ δείχνει τις συνέπειες που έχει η αναγωγή της οπλοκατοχής σε συνταγματικό δικαίωμα».
Ολόκληρο το άρθρο ΕΔΩ