NewsEdit Στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών, εννέα δικαστές —συντηρητικοί και φιλελεύθεροι— κάθισαν απέναντι από τον γενικό εισαγγελέα Ντ. Τζον Σάουερ, σε μια ακροαματική διαδικασία που αγγίζει τον πυρήνα της αμερικανικής δημοκρατίας: μπορεί ο πρόεδρος να επιβάλλει μονομερώς δασμούς επικαλούμενος «διεθνείς κρίσεις»;
Η υπόθεση επιστρέφει στην εποχή της πρώτης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ, όταν η κυβέρνησή του επέβαλε επιθετικούς δασμούς σχεδόν σε όλο τον κόσμο — από την Κίνα και το Μεξικό έως συμμάχους όπως ο Καναδάς, η Ελβετία και η Βραζιλία. Η νομική βάση της πολιτικής αυτής ήταν ο νόμος International Emergency Economic Powers Act (IEEPA), που δίνει στον πρόεδρο ευρείες εξουσίες σε περιόδους διεθνούς κρίσης.
Ωστόσο, όπως σημείωσαν τα ομοσπονδιακά δικαστήρια χαμηλότερου επιπέδου, ο Τραμπ φαίνεται να υπερέβη τα όρια αυτών των εξουσιών. Οι δικαστές έκριναν ότι οι δασμοί δεν ήταν «ρυθμιστικοί», αλλά καθαρά «φορολογικοί» — και άρα ανήκαν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Κογκρέσου.
«Δεν είναι φόροι, είναι ρυθμίσεις»
Ο γενικός εισαγγελέας Σάουερ υπερασπίστηκε την πολιτική του Λευκού Οίκου με σθένος. «Οι δασμοί αυτοί είναι ρυθμιστικοί, όχι φορολογικοί. Το γεγονός ότι αποφέρουν έσοδα είναι δευτερεύον», υποστήριξε.
Η δικαστής Σόνια Σοτομαγιόρ, γνωστή για τις κοφτερές παρεμβάσεις της, αντέδρασε άμεσα: «Όταν οι πολίτες πληρώνουν περισσότερα για αγαθά, αυτό είναι φόρος. Μπορούμε να το βαφτίσουμε αλλιώς, αλλά η ουσία δεν αλλάζει».
Σκεπτικισμός από τη δεξιά πτέρυγα
Ακόμη και οι συντηρητικοί δικαστές έδειξαν επιφυλακτικοί απέναντι στην προεδρική εξουσία. Ο Νιλ Γκόρσατς έθεσε το πιο κρίσιμο ερώτημα: «Αν ο πρόεδρος μπορεί να επικαλείται συνεχώς “κατάσταση ανάγκης” για να παρακάμπτει το Κογκρέσο, τότε πότε σταματά αυτή η εξουσία; Και μπορεί ποτέ το Κογκρέσο να την πάρει πίσω;».
Η φράση του αποτύπωσε έναν διαχρονικό φόβο της αμερικανικής δημοκρατίας: την υπερσυγκέντρωση εξουσίας στην εκτελεστική αρχή εις βάρος των εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού.
Το οικονομικό διακύβευμα
Πίσω από το νομικό ζήτημα κρύβεται μια τεράστια οικονομική μηχανή. Οι δασμοί του Τραμπ έφταναν έως και το 50% για προϊόντα από χώρες όπως η Ινδία και η Βραζιλία. Σύμφωνα με την Επιτροπή Υπεύθυνου Ομοσπονδιακού Προϋπολογισμού, αν οι δασμοί παραμείνουν, θα αποφέρουν πάνω από 3 τρισεκατομμύρια δολάρια στα δημόσια ταμεία έως το 2035.
Όμως το κόστος, όπως τονίζουν οι επιχειρηματίες, το πληρώνουν οι ίδιοι οι Αμερικανοί. «Δεν είναι οι ξένες κυβερνήσεις που πληρώνουν», λέει ο Βίκτορ Όουεν Σβαρτς, ιδιοκτήτης της εταιρείας εισαγωγής κρασιών V.O.S. Selections. «Είμαστε εμείς — οι επιχειρηματίες και οι καταναλωτές. Οι δασμοί αυτοί είναι τυφλοί και απρόβλεπτοι».
Η φωνή της αντιπολίτευσης
Από την πλευρά των επιχειρήσεων που προσέφυγαν κατά της κυβέρνησης, ο γνωστός δικηγόρος Νιλ Κατιάλ τόνισε: «Οι δασμοί είναι φόροι. Οι ιδρυτές αυτού του έθνους έδωσαν τη φορολογική εξουσία αποκλειστικά στο Κογκρέσο. Καμία νομοθεσία δεν επιτρέπει στον πρόεδρο να ανατρέπει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα κατά βούληση».
Για να υπογραμμίσει την αυθαιρεσία των αποφάσεων, επικαλέστηκε την περίπτωση της Ελβετίας — μιας χώρας με εμπορικό πλεόνασμα υπέρ των ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ επέβαλε δασμό 39%. «Ποια κρίση προσπαθούσε να αντιμετωπίσει;» ρώτησε ειρωνικά.
Το πολιτικό παρασκήνιο
Αν και δεν παρέστη ο ίδιος στη συνεδρίαση, ο Ντόναλντ Τραμπ παρακολουθεί την υπόθεση στενά. Σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα τη χαρακτήρισε «ζήτημα ζωής ή θανάτου για το έθνος». Υποστηρίζει ότι οι δασμοί αποτελούν «ασπίδα οικονομικής ασφάλειας» και εργαλείο πίεσης προς τις εταιρείες να επαναφέρουν την παραγωγή στις ΗΠΑ.
Για τον ίδιο, πρόκειται για προσωπικό στοίχημα — ίσως τη σημαντικότερη νομική μάχη της δεύτερης θητείας του.
Ένα μέλλον αβέβαιο
Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες. Αν οι δικαστές κρίνουν ότι οι δασμοί είναι παράνομοι, το Δημόσιο ίσως χρειαστεί να επιστρέψει πάνω από 750 δισεκατομμύρια δολάρια σε εισαγωγείς — μια απόφαση με σεισμικές επιπτώσεις για την οικονομία.
Όμως το ζήτημα ξεπερνά τα οικονομικά. Είναι ένα θεσμικό ερώτημα που διαπερνά την αμερικανική ιστορία: ποιος κυβερνά τελικά; Ο πρόεδρος, που ενεργεί με βάση την κρίση του, ή το Κογκρέσο, που εκφράζει τη βούληση του λαού;
Ο καθρέφτης της εποχής
Η υπόθεση των δασμών δεν είναι απλώς μια τεχνική διαμάχη για τον IEEPA. Είναι ένας καθρέφτης της μεταπολιτικής Αμερικής, όπου οι θεσμοί δοκιμάζονται και τα όρια της εξουσίας θολώνουν.
Όπως σχολίασε ένας αναλυτής έξω από το Δικαστήριο: «Δεν είναι απλώς μια μάχη για τα σύνορα του εμπορίου. Είναι μια μάχη για τα σύνορα της δημοκρατίας».