NewsEdit Η Αττική βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σοβαρότερη κρίση νερού των τελευταίων δεκαετιών. Οι βροχοπτώσεις μειώνονται, η κατανάλωση αυξάνεται και οι ταμιευτήρες του Μόρνου και του Εύηνου αδειάζουν επικίνδυνα. Στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, στο πλαίσιο της εκδήλωσης για τα 100 χρόνια της ΕΥΔΑΠ, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η ηγεσία της εταιρείας παρουσίασαν το νέο στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης της λειψυδρίας. Κεντρικός πυλώνας του σχεδίου είναι το έργο «Εύρυτος» — μια σύνθετη υδραυλική παρέμβαση που υπόσχεται να διασφαλίσει την υδροδότηση της Αθήνας για τις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Πίσω όμως από τις τεχνικές λεπτομέρειες, αναδεικνύεται ένα ευρύτερο ερώτημα: μπορεί η Ελλάδα να αποκτήσει ένα σύγχρονο, βιώσιμο μοντέλο διαχείρισης των υδάτων, όταν ακόμη και σήμερα χάνει το 50% του νερού της από διαρροές και κακοδιαχείριση;
Η εκτροπή δύο ποταμών και η «θωράκιση» της Αττικής
Το έργο «Εύρυτος» προβλέπει τη μερική εκτροπή δύο ποταμών, του Κρικελιώτη και του Καρπενησιώτη, οι οποίοι σήμερα χύνονται στη λίμνη των Κρεμαστών. Μέσω δύο διαδοχικών σηράγγων συνολικού μήκους 20 χιλιομέτρων και διαμέτρου 4 μέτρων, το νερό θα μεταφέρεται προς τον ταμιευτήρα του Εύηνου, αυξάνοντας σημαντικά τα διαθέσιμα αποθέματα. Ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης, διαβεβαίωσε ότι οι σήραγγες θα λειτουργούν μόνο όταν οι στάθμες των ποταμών ανεβαίνουν, ώστε να μην επηρεάζεται η οικολογική ισορροπία των περιοχών.
Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, το έργο θα εξασφαλίζει περίπου 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως, επαρκή για να καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών του Λεκανοπεδίου. Το κόστος εκτιμάται στα 534 εκατ. ευρώ, ενώ ο χρόνος ολοκλήρωσης υπολογίζεται στα 2,5 με 3 χρόνια — με στόχο να λειτουργήσει πλήρως το 2029.
Κλειστή διαδικασία, ανοιχτές ενστάσεις
Αν και το έργο παρουσιάζεται ως «κατεπείγον», οι διαδικασίες που επιλέχθηκαν προκαλούν συζητήσεις. Όπως επιβεβαίωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, το έργο δεν θα γίνει μέσω ανοιχτού διεθνούς διαγωνισμού, αλλά με «κλειστή διαδικασία διαπραγμάτευσης», παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιήθηκε για τα αντιπλημμυρικά έργα μετά τη θεομηνία «Daniel».
Η επιλογή αυτή, βάσει του άρθρου 32 του ν. 4412/2016, επιτρέπει την απευθείας ανάθεση σε λίγες μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, επικαλούμενη «απρόβλεπτα γεγονότα». Αν και η κυβέρνηση υπερασπίζεται τη λύση ως αναγκαία λόγω του επείγοντος, εγείρονται ζητήματα διαφάνειας και ανταγωνισμού, αφού πρόκειται για έργο άνω του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ χωρίς ανοιχτή διαδικασία.
Επιπλέον, παραμένει αδιευκρίνιστο πώς θα χρηματοδοτηθεί. Ο κ. Σαχίνης ανέφερε ότι εξετάζεται η κάλυψη του κόστους από την ίδια την ΕΥΔΑΠ, με σταδιακή επιστροφή των κεφαλαίων, ωστόσο δεν δόθηκαν δεσμευτικές απαντήσεις.
Αφαλατώσεις, γεωτρήσεις και το «Plan B»
Παράλληλα με τον «Εύρυτο», η ΕΥΔΑΠ ενεργοποιεί ένα πλέγμα βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων. Οι γεωτρήσεις της Μαυροσουβάλας έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία, ενώ σχεδιάζεται η αξιοποίηση των υπογείων αποθεμάτων του Βοιωτικού Κηφισού μέσω 17 γεωτρήσεων και τριών αντλιοστασίων.
Αν ο «Εύρυτος» καθυστερήσει, υπάρχει το «Plan B»: η δημιουργία τριών μονάδων αφαλάτωσης — στη Θίσβη, στη Νέα Πέραμο και στο Λαύριο. Το συνολικό τους κόστος αγγίζει τα 480 εκατ. ευρώ και η συνολική δυναμικότητα ξεπερνά τα 140 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Ο σχεδιασμός τους θα είναι «μεταφερόμενος» (modular), ώστε οι μονάδες να μπορούν να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές της χώρας, εφόσον δεν χρειάζονται πλέον στην Αττική.
Η κυβέρνηση και η ΕΥΔΑΠ απορρίπτουν, πάντως, κάθε σκέψη για μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης ή επιβολή ειδικού τέλους για τη χρηματοδότηση των έργων. Το βάρος πέφτει έτσι αποκλειστικά στις τεχνικές λύσεις — με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το δημόσιο κόστος.
Η μεγάλη αναδιάρθρωση των παρόχων νερού
Το σχέδιο για την υδατική ασφάλεια δεν περιορίζεται στην Αττική. Στο ίδιο πλαίσιο ανακοινώθηκε η επέκταση της ΕΥΔΑΠ σε νέες περιοχές: Βοιωτία, Φωκίδα και Εύβοια, όπου θα απορροφήσει 34 τοπικούς παρόχους ύδρευσης και άρδευσης. Αντίστοιχα, η ΕΥΑΘ επεκτείνεται στη Χαλκιδική, ενσωματώνοντας 13 παρόχους.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος χαρακτήρισε το σχέδιο «πειραματικό», επισημαίνοντας ότι στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα πιο συγκεντρωτικό και αποτελεσματικό μοντέλο διαχείρισης. Σήμερα λειτουργούν στη χώρα περίπου 750 διαφορετικοί φορείς νερού — ένα κατακερματισμένο και συχνά προβληματικό σύστημα, που οδηγεί σε απώλειες, καθυστερήσεις και αδυναμία συντονισμού.
Για τους 110 δημοτικούς παρόχους (ΔΕΥΑ) που παραμένουν εκτός συγχώνευσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παράσχει τεχνική βοήθεια με στόχο την αξιολόγηση και αναβάθμισή τους. «Δεν είναι δυνατόν να έχουμε κατά μέσο όρο 50% απώλειες νερού», τόνισε ο κ. Παπασταύρου. «Στην Αττική είναι 15%, και στόχος είναι να πέσουν στο 11%».
Το πολιτικό υπόβαθρο: επενδύσεις, αυξήσεις και διαχείριση κρίσης
Η ΕΥΔΑΠ έχει προγραμματίσει επενδυτικό πλάνο ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσα στην επόμενη δεκαετία, εκ των οποίων 293 εκατ. αφορούν την αντιμετώπιση της λειψυδρίας μέσω εκσυγχρονισμού του δικτύου ύδρευσης. Παρά τις φιλόδοξες εξαγγελίες, το ερώτημα των τιμολογίων παραμένει ανοιχτό.
Ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, ερωτηθείς για πιθανές αυξήσεις, απέφυγε να αποκαλύψει στοιχεία, λέγοντας ότι αναμένει τις αποφάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής (ΡΑΑΕΥ). Δημοσιογραφικές πληροφορίες κάνουν λόγο για αυξήσεις 6 έως 9 ευρώ στα τιμολόγια, ωστόσο ο κ. Σαχίνης επιμένει ότι «το νερό στην Αττική παραμένει το φθηνότερο στην Ευρώπη».
Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, διαβεβαιώνει ότι δεν θα επιβληθεί ειδικό τέλος για τα έργα και πως οποιαδήποτε προσαρμογή των τιμών θα γίνει «με κοινωνικά δίκαιο τρόπο». Το τελικό λόγο, ωστόσο, θα έχει το Υπουργικό Συμβούλιο.
Η κλιματική κρίση αλλάζει τους κανόνες
Η Αττική καταναλώνει ετησίως περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Μέχρι το 2021, τα αποθέματα στους ταμιευτήρες ξεπερνούσαν τα 1,2 δισ. κυβικά — σήμερα όμως η στάθμη πέφτει σταθερά. Από το 2022 καταγράφεται ετήσια μείωση 250 εκατ. κυβικών μέτρων, λόγω μείωσης βροχοπτώσεων κατά 25%, αύξησης εξάτμισης κατά 15% και ανόδου της κατανάλωσης κατά 6%.
Η κλιματική κρίση δεν είναι πλέον μια αφηρημένη απειλή, αλλά μια πραγματικότητα που μετασχηματίζει ριζικά την πολιτική για το νερό. Όπως αναγνώρισε ο υπουργός, «αν δεν βρέξει καθόλου, η Αττική είναι διασφαλισμένη για τέσσερα χρόνια με τα μέτρα που λαμβάνονται ήδη». Όμως, η διαχείριση των υδάτινων πόρων δεν μπορεί να εξαντλείται σε αντιδράσεις πανικού κάθε φορά που η ξηρασία επιδεινώνεται.
Μια νέα πολιτική για το νερό
Το έργο «Εύρυτος» και το πλέγμα των συνοδευτικών δράσεων αποτελούν αναμφίβολα τη μεγαλύτερη παρέμβαση στο υδροδοτικό σύστημα της Αττικής από την κατασκευή της λίμνης Μόρνου. Όμως η επιτυχία του δεν θα κριθεί μόνο από τη μηχανική του αρτιότητα, αλλά από το αν θα σηματοδοτήσει μια νέα αντίληψη για τη διαχείριση του νερού ως δημόσιου αγαθού.
Το ζητούμενο δεν είναι μόνο να φτάνει περισσότερο νερό στις βρύσες, αλλά να σταματήσει να χάνεται το μισό καθ’ οδόν, να μειωθεί η σπατάλη, να θεσπιστούν σύγχρονοι μηχανισμοί εποπτείας και διαφάνειας, και να ενισχυθεί η περιβαλλοντική ευαισθησία των πολιτών.
Αν αυτό δεν επιτευχθεί, τότε ακόμη και τα πιο φιλόδοξα έργα θα μοιάζουν με προσπάθεια να γεμίσει κανείς ένα τρύπιο δοχείο. Η Αττική μπορεί να κερδίσει τη μάχη με τη λειψυδρία μόνο αν αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το νερό: όχι ως αυτονόητο πόρο, αλλά ως το πολυτιμότερο κεφάλαιο του μέλλοντός της.
- Έντονες αντιδράσεις και κλίμα οργής για το μαζικό «λουκέτο» σε 204 καταστήματα ΕΛΤΑ σε όλη τη χώρα
- Λειψυδρία / Σχέδιο «Εύρυτος»: νέα έργα, παλιά προβλήματα και ανοιχτά ερωτήματα
- Τριήμερο Μητσοτάκη σε Σινά, Αίγυπτο και Κύπρο – Σαφές μήνυμα για τη διαφύλαξη της Μονής Αγίας Αικατερίνης
- Επίσκεψη Μερτς στην Άγκυρα: Σκληρή κριτική στη Γερμανία για τη στάση του καγκελάριου απέναντι στον τούρκο πρόεδρο
- Ακυρώθηκε η συνάντηση Τραμπ – Πούτιν στη Βουδαπέστη: Νέο ρήγμα στις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας