NewsEdit Την 1η Νοεμβρίου, δίπλα στις διαχρονικές πυραμίδες της Γκίζας, ανοίγει επίσημα τις πύλες του το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο (Grand Egyptian Museum – GEM), το μεγαλύτερο μουσείο αρχαιοτήτων στον κόσμο και ένα από τα πιο φιλόδοξα πολιτιστικά έργα της σύγχρονης εποχής. Με εμβαδόν 50.000 τετραγωνικά μέτρα και κόστος 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το μουσείο φιλοδοξεί να αποτελέσει όχι μόνο έναν ναό της αιγυπτιακής ιστορίας, αλλά και ένα παγκόσμιο πολιτιστικό σύμβολο.
«Πρόκειται για μια πυραμίδα της σύγχρονης εποχής», δηλώνει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο καθηγητής Αιγυπτιολογίας του Πανεπιστημίου του Καΐρου Τάρεκ Τοουφίκ, ο οποίος υπήρξε ο άνθρωπος που οργάνωσε το μουσείο ως διευθυντής του έργου. Για τον ίδιο, η ολοκλήρωση του GEM δεν είναι απλώς ένα επαγγελματικό επίτευγμα, αλλά μια δικαίωση ενός ονείρου δεκαετιών για την Αίγυπτο – τη δημιουργία ενός χώρου αντάξιου των θησαυρών της.
Από την ιδέα στο μνημείο
Η ιδέα για τη δημιουργία ενός νέου μουσείου γεννήθηκε από την ανάγκη: το παλιό Αιγυπτιακό Μουσείο στην πλατεία Ταχρίρ της πρωτεύουσας είχε υπερπληρωθεί, ενώ οι συνεχιζόμενες ανασκαφές έφερναν στο φως νέους θησαυρούς. Το GEM σχεδιάστηκε ώστε να προσφέρει χώρο, φως και νέες τεχνολογίες έκθεσης που θα αναδείκνυαν τα εκθέματα όπως ποτέ πριν.
«Χρειαζόμασταν ένα μουσείο που να αποτυπώνει την ουσία του αιγυπτιακού πολιτισμού, αλλά με σύγχρονη ματιά», εξηγεί ο Τοουφίκ. Το αποτέλεσμα είναι ένα εντυπωσιακό συγκρότημα που δεσπόζει δύο χιλιόμετρα από τις πυραμίδες. Η γυάλινη πρόσοψή του, ύψους 25 μέτρων, επιτρέπει στους επισκέπτες να βλέπουν τις πυραμίδες μέσα από τον ίδιο τον χώρο του μουσείου – ένα σχεδιαστικό εύρημα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν.
Η χρηματοδότηση προήλθε κυρίως από ιαπωνικά δάνεια με ευνοϊκούς όρους, τα οποία –όπως σημειώνει ο καθηγητής– «η Αίγυπτος αποπληρώνει στην ώρα της». Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στα 1,2 δισ. δολάρια, ποσό που σήμερα, με τις τρέχουσες τιμές, θα ανερχόταν σε πενταπλάσιο.
Ο “σταρ” του μουσείου: ο Τουτανχαμόν
Από τις 14 αίθουσες του μουσείου, δύο είναι αφιερωμένες αποκλειστικά στον πιο διάσημο Φαραώ της Ιστορίας, τον Τουτανχαμόν. Για πρώτη φορά εκτίθενται όλα τα ευρήματα του τάφου του –περίπου 6.000 αντικείμενα– συγκεντρωμένα σε έναν ενιαίο εκθεσιακό χώρο 7.000 τετραγωνικών μέτρων.
«Η αρχική μου ιδέα ήταν να αποτελέσει ο Τουτανχαμόν τον “μεγάλο σταρ” του νέου μουσείου», σημειώνει ο Τοουφίκ. Η περίφημη χρυσή μάσκα του εκτίθεται σε ειδική γυάλινη θήκη που επιτρέπει την ταυτόχρονη θέαση από πλήθος επισκεπτών, ενώ ολόκληρη η αίθουσα έχει οργανωθεί έτσι ώστε να αφηγείται βήμα προς βήμα την τελετή ταφής του νεαρού Φαραώ.
Πέρα από το μεγαλείο, η τεχνολογική προσέγγιση είναι εξίσου εντυπωσιακή: διαδραστικά μέσα, προβολές, ψυχρός φωτισμός LED και ψηφιακοί φάκελοι που συνοδεύουν κάθε αντικείμενο συνθέτουν μια εμπειρία που συνδυάζει την επιστημονική ακρίβεια με τη συγκίνηση.
Η “Μεγάλη Σκάλα” και οι θεοί των Αιγυπτίων
Ο επισκέπτης, μπαίνοντας στο μουσείο, αντικρίζει ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα: το κολοσσιαίο άγαλμα του Ραμσή Β΄, ύψους 12 μέτρων και βάρους 83 τόνων. Πίσω του, η “Μεγάλη Σκάλα” – ένα αρχιτεκτονικό θαύμα εμπνευσμένο από εκείνη του Μουσείου της Ακρόπολης. Εκατέρωθεν της σκάλας, εβδομήντα κολοσσιαία αγάλματα και αρχιτεκτονικά μέλη ναών υποδέχονται τον επισκέπτη, οδηγώντας τον προς τον κεντρικό εκθεσιακό χώρο.
Στη διαδρομή, ξεχωρίζει ένα άγαλμα του θεού Σέραπι, που απεικονίζεται ως Έλληνας θεός – ένας θεϊκός συμβολισμός της συνάντησης του ελληνικού και του αιγυπτιακού κόσμου. Η ελληνορωμαϊκή πτέρυγα του μουσείου αποκαλύπτει τις επιρροές της ελληνικής τέχνης στην αιγυπτιακή εικονογραφία, αλλά και την προσπάθεια των Ελλήνων ηγεμόνων να απεικονίζονται με αιγυπτιακό τρόπο, για να γίνουν αποδεκτοί από τους υπηκόους τους.
Από τη Χετέφερες στο “Κανώπειο Διάταγμα”
Ανάμεσα στα εκθέματα που εντυπωσιάζουν είναι και εκείνα της βασίλισσας Χετέφερες Α΄, μητέρας του Χέοπα, της οποίας ο τάφος βρέθηκε δίπλα στην πυραμίδα του γιου της. «Τοποθετήσαμε το άγαλμά της ακριβώς απέναντι, έτσι ώστε να “κοιτά” προς την πυραμίδα», εξηγεί ο Τοουφίκ, δείχνοντας πώς το μουσείο συνομιλεί οπτικά με το ίδιο το τοπίο της Γκίζας.
Ακόμη, εκτίθεται το «Κανώπειο Διάταγμα» – μια στήλη γραμμένη στα ιερογλυφικά και στα αρχαία ελληνικά, που ο ίδιος χαρακτηρίζει «τη στήλη της Ροζέτας του μουσείου». Το διάταγμα αυτό, που εξέδωσε ο Πτολεμαίος Γ΄ το 238 π.Χ., αποτελεί κομβικό τεκμήριο της ελληνιστικής εποχής στην Αίγυπτο.
Ένα μουσείο για όλη την ιστορία της Αιγύπτου
Το GEM δεν περιορίζεται στη φαραωνική εποχή. Στις υπόλοιπες δώδεκα αίθουσες, οι επισκέπτες παρακολουθούν την εξέλιξη του αιγυπτιακού πολιτισμού από την προϊστορική έως την ελληνορωμαϊκή εποχή. Πολλά από τα 30.000 εκθέματα προέρχονται από πρόσφατες ανασκαφές και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Μεταξύ αυτών, μια υπέροχη σαρκοφάγος της 25ης δυναστείας, ανασκαφές από τη νεκρόπολη της Σακκάρα, αντικείμενα στρατηγών των Ραμσίδων και τα δύο τεράστια ηλιακά πλοία του Χέοπα – μήκους 40 μέτρων – που συμβόλιζαν το ταξίδι του Φαραώ στον άλλο κόσμο.
Η μάχη για τις επιστροφές
Ο Τοουφίκ, που σήμερα είναι πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αιγυπτιολόγων, δεν αποφεύγει τα μεγάλα πολιτιστικά ζητήματα της εποχής: τη διεκδίκηση των κλεμμένων ή εξαγόμενων αρχαιοτήτων. «Η Αίγυπτος διατηρεί το δικαίωμα να ανακαλέσει την “πρέσβειρά” της στη Γερμανία όποτε το θελήσει», λέει με νόημα, απαντώντας στην πάγια θέση του Βερολίνου ότι η προτομή της Νεφερτίτης αποτελεί “πρέσβειρα” του αιγυπτιακού πολιτισμού.
Η χώρα, προσθέτει, καταφέρνει να επαναπατρίζει κάθε χρόνο χιλιάδες αρχαιολογικά αντικείμενα που είχαν εξαχθεί παράνομα. Για τη στήλη της Ροζέτας του Βρετανικού Μουσείου, υπογραμμίζει: «Η Αίγυπτος δεν σταμάτησε ποτέ να τη ζητά. Οι διαπραγματεύσεις είναι δύσκολες και θα διαρκέσουν, αλλά το αίτημα παραμένει».
Αλληλεγγύη με την Ελλάδα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα
Ο Αιγύπτιος καθηγητής δεν κρύβει τη συμπάθειά του για την ελληνική υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα. «Η Ελλάδα διαθέτει το κατάλληλο μουσείο, το Μουσείο της Ακρόπολης, όπου μπορούν να εκτεθούν με τρόπο αντάξιο και ασφαλή, με θέα την αυθεντική τους θέση», επισημαίνει. «Έτσι όπως εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο δεν αντικατοπτρίζουν αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύουν. Θα ήταν άκρως ευκταίο να επιστρέψουν στην Αθήνα».
Τα λόγια του Τοουφίκ έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, όχι μόνο γιατί προέρχονται από έναν κορυφαίο Αιγυπτιολόγο, αλλά και επειδή αντανακλούν μια νέα διεθνή ηθική στάση απέναντι στα πολιτιστικά κληροδοτήματα: την ανάγκη τα μνημεία να επανενώνονται με το φυσικό και ιστορικό τους περιβάλλον.
Το μέλλον του GEM και το νέο πολιτιστικό αφήγημα της Αιγύπτου
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο φιλοδοξεί να δεχθεί τα πρώτα χρόνια 2-3 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, με προοπτική να φθάσει τα 8 εκατομμύρια. Δεν είναι όμως απλώς ένας χώρος τουριστικού προορισμού. Είναι, όπως το περιγράφει ο Τοουφίκ, «ένα μουσείο για τους ίδιους τους Αιγυπτίους, που συνδέει τη σύγχρονη ταυτότητά τους με την αδιάκοπη ιστορία τους».
Κάθε αντικείμενο, από τη σαρκοφάγο ενός φαραώ έως το μικρό αγαλματίδιο ενός θεού, αφηγείται μια ιστορία που διατρέχει πέντε χιλιετίες ανθρώπινου πολιτισμού. Η αρχιτεκτονική, με το φυσικό φως και τη θέα των πυραμίδων, μετατρέπει την επίσκεψη σε εμπειρία σχεδόν τελετουργική.
Ο Τοουφίκ, με εμφανή συγκίνηση, συνοψίζει: «Αν το μουσείο αυτό καταφέρει να κάνει έστω και έναν επισκέπτη να αισθανθεί δέος για το μεγαλείο της αιγυπτιακής ιστορίας, τότε έχουμε πετύχει τον σκοπό μας».
Ένα νέο θαύμα δίπλα στα θαύματα
Σήμερα, η Αίγυπτος αποκτά ένα νέο σύμβολο. Όπως οι πυραμίδες μαρτυρούν το δέος του ανθρώπου απέναντι στη μεταθανάτια αιωνιότητα, έτσι και το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο μαρτυρεί τη σύγχρονη πίστη του ανθρώπου στη δύναμη της μνήμης, της γνώσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Δίπλα στα μνημεία που στέκουν εδώ και 4.500 χρόνια, το GEM έρχεται να προστεθεί όχι ως αντίπαλο δέος, αλλά ως συνέχεια ενός αδιάσπαστου πολιτιστικού νήματος. Ένα μουσείο που, όπως οι ίδιες οι πυραμίδες, φιλοδοξεί να σταθεί αιώνιο.
- Προπαγάνδα και παραπληροφόρηση στο ίντερνετ
- Η νέα «πυραμίδα της σύγχρονης εποχής»: Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο ανοίγει τις πύλες του δίπλα στις πυραμίδες
- Καζαντζάκης: Ο άνθρωπος που πάλεψε με τα σκοτάδια του για να βρει μια στάλα φως
- Ταινίες της εβδομάδας: Από το Παρίσι του Γκοντάρ στο νησί του Αμρούμ
- Γκίκας Μαγιορκίνης / Έξαρση των ιώσεων ο φθινόπωρο: Ο ρόλος της πτώσης της θερμοκρασίας και των νυχτερινών κοινωνικών δραστηριοτήτων