NewsEdit Η φράση του Ευάγγελου Βενιζέλου ότι η χώρα είναι «μη διακυβερνήσιμη» προκάλεσε πολιτικό σεισμό και επανέφερε στο προσκήνιο ένα πρόβλημα βαθύτερο από τις δημοσκοπήσεις: το θεσμικό και πολιτικό αδιέξοδο της Ελλάδας.
Στην εκδήλωση του «Κύκλου Ιδεών», όπου συμμετείχαν πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι και αναλυτές, αποτυπώθηκε η συνολική κρίση εμπιστοσύνης που διαπερνά τη σχέση πολιτών και κράτους, ένα ρήγμα που πλέον μοιάζει δύσκολο να γεφυρωθεί.
Η κρίση εμπιστοσύνης και η απονομιμοποίηση των θεσμών
Τα ευρήματα των τελευταίων ερευνών κοινής γνώμης αποτυπώνουν ένα κλίμα γενικευμένης απογοήτευσης. Οι πολίτες δεν εμπιστεύονται ούτε την κυβέρνηση ούτε την αντιπολίτευση, ενώ το Κοινοβούλιο και η Δικαιοσύνη αντιμετωπίζονται με αυξανόμενη δυσπιστία. Η απονομιμοποίηση των θεσμών συνοδεύεται από κρίση πολιτικής συμμετοχής και αντιπροσώπευσης – οι πολίτες αποσύρονται από τη δημόσια ζωή, θεωρώντας ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην τους.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, στην παρέμβασή του, υπογράμμισε ότι «η δυσκολία απορρέει από τα αδιέξοδα και μεταφράζεται σε κρίση δημοκρατίας». Δεν πρόκειται, όπως είπε, για ένα ελληνικό φαινόμενο, αλλά για μια ευρύτερη αποσύνδεση των πολιτικών συστημάτων της Δύσης από τις κοινωνίες τους. Αυτή η απόσταση γεννά την αδυναμία συναινέσεων και εντείνει τα προβλήματα διακυβέρνησης. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης μίλησε για «δημοκρατική κόπωση» σε έναν κόσμο που έχει χάσει τον προσανατολισμό του, τονίζοντας ότι «η Δύση ζει την αυτοαμφισβήτησή της».
Τα νούμερα της δυσαρέσκειας
Ο δημοσκόπος Στράτος Φαναράς παρουσίασε τα δεδομένα μιας βαθιάς πολιτικής και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί ότι η χώρα κινείται προς λάθος κατεύθυνση, ενώ το αίτημα για πολιτική αλλαγή φτάνει στο 62%. Από το 2019 έως σήμερα, οι θετικές αξιολογήσεις για την κυβέρνηση μειώθηκαν δραματικά, ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση υποχωρεί σε μονοψήφια ποσοστά εμπιστοσύνης.
Η εικόνα των θεσμών είναι ακόμη πιο ζοφερή. Πρώτες σε αξιοπιστία εμφανίζονται οι Ένοπλες Δυνάμεις, ακολουθούμενες από την Αστυνομία και την Εκκλησία, ενώ το Κοινοβούλιο και τα ΜΜΕ βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο αποδοχής. Ο Φαναράς σημείωσε πως η ελληνική Δικαιοσύνη υστερεί σε εμπιστοσύνη ακόμη και έναντι της ευρωπαϊκής, στοιχείο που αποτυπώνει το βάθος του προβλήματος.
Η πολιτισμική ρίζα του αδιεξόδου
Για τον γελοιογράφο Ανδρέα Πετρουλάκη, η σημερινή κρίση έχει ιστορικό αποτύπωμα: «Κάτω από το δέρμα της κοινωνίας υπάρχει ένα υδατογράφημα, το δημοψήφισμα του 2015». Ο διαχωρισμός ανάμεσα στους φιλοευρωπαίους και τους ευρωσκεπτικιστές, όπως είπε, εξακολουθεί να καθορίζει τον δημόσιο διάλογο και εμποδίζει τη δημιουργία ενός ενιαίου δημοκρατικού χώρου. Η «στεγανοποίηση» του φιλοευρωπαϊκού μπλοκ, στο οποίο ανήκουν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, οδηγεί σε στασιμότητα: «Όταν ανεβαίνει το ένα κόμμα, πέφτει το άλλο».
Ο ίδιος συνέδεσε το πολιτικό τέλμα με την αμηχανία της κυβέρνησης να ισορροπήσει ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και τον συντηρητισμό, σχολιάζοντας σκωπτικά την «ακατανόητη» τροπολογία για τον Άγνωστο Στρατιώτη, που – όπως είπε – «προσπαθεί να ισοφαρίσει τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών».
Η κοινωνία χωρίς κοινωνικό κεφάλαιο
Ο ιστορικός Κώστας Κωστής εστίασε στις δομικές παθογένειες της χώρας. «Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα από άποψη κοινωνικού κεφαλαίου», ανέφερε, υπογραμμίζοντας την έλλειψη εμπιστοσύνης και συλλογικότητας. Κατά τον ίδιο, το πρόβλημα της διακυβέρνησης συνδέεται με την απουσία αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. «Δεν έχουμε γραφειοκρατία ικανή να λειτουργεί ανεξάρτητα από το πολιτικό προσωπικό», σημείωσε, φέρνοντας ως παράδειγμα το Βέλγιο και τη Γαλλία, όπου το κράτος συνέχισε να λειτουργεί ακόμη και χωρίς κυβέρνηση.
Η διεθνής διάσταση της κρίσης
Η Ινώ Αφεντούλη ενέταξε την ελληνική πραγματικότητα σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο φαινόμενο απαξίωσης της πολιτικής. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ έως τη Γαλλία της Λεπέν, οι πολίτες στρέφονται σε θεσμούς τάξης και ασφάλειας, αμφισβητώντας το ίδιο το δημοκρατικό σύστημα. «Τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα δεν κατάλαβαν ότι αν δεν ανταποκριθούν στις ελπίδες που δημιούργησαν, αυτές θα μετατραπούν σε οργή», προειδοποίησε.
Η δημοκρατία υπό πίεση
Ο Παύλος Τσίμας έκλεισε τη συζήτηση με μια ψύχραιμη αλλά ζοφερή διαπίστωση: «Το 61% των Ελλήνων δεν εμπιστεύεται ούτε την κυβέρνηση ούτε την αντιπολίτευση». Το φαινόμενο αυτό, όπως είπε, δεν είναι μεμονωμένο, αλλά στην Ελλάδα «το βιώνουμε στα άκρα». Η δημοκρατία, πρόσθεσε, βρίσκεται σε φάση παγκόσμιας υποχώρησης, ενώ στους νέους η πίστη σε αυτήν μειώνεται σταθερά.
Στο τέλος της βραδιάς, αυτό που αναδείχθηκε δεν ήταν απλώς μια πολιτική ανησυχία, αλλά μια προειδοποίηση: χωρίς ανανέωση του πολιτικού λόγου, ενίσχυση των θεσμών και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών, η χώρα κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε ένα μόνιμο καθεστώς αδιεξόδου.
Συμμετείχαν οι:
- Ινώ Αφεντούλη, Εκτελεστική Διευθύντρια, ΙΔΙΣ, π. στέλεχος της Διεθνούς Γραμματείας του ΝΑΤΟ
- Κώστας Κωστής, Καθηγητής Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας, ΕΚΠΑ
- Ανδρέας Πετρουλάκης, Γελοιογράφος
- Παύλος Τσίμας, Δημοσιογράφος
- Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Metron Analysis
- και φυσικά ο ίδιος ο Ευάγγελος Βενιζέλος
Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Νίκη Λυμπεράκη.