«Pax 2025» του Τραμπ: Η νέα αρχιτεκτονική ισχύος στη Μέση Ανατολή με κεντρικό παίκτη τον Ερντογάν

Από τη Γάζα έως την Άγκυρα και τη Μόσχα, ο Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να επαναχαράξει τη γεωπολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής, μετατρέποντας την Τουρκία σε δίαυλο μεταξύ Δύσης και Ανατολής και τον Ερντογάν σε κεντρικό μεσολαβητή.

Ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στην Ουάσιγκτον από τη Μέση Ανατολή με το ύφος του ανθρώπου που πιστεύει πως άλλαξε την ιστορία. Στο προεδρικό αεροσκάφος, μιλώντας σε δημοσιογράφους, εξήρε τον ρόλο του Ταγίπ Ερντογάν ως «κομβικού παίκτη» στην προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας και, ταυτόχρονα, ως εγγυητή της νέας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας.

Η σύνοδος κορυφής στο Σαρμ ελ Σέιχ, υπό την προεδρία του Τραμπ και του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, σηματοδότησε την πιο φιλόδοξη αμερικανική παρέμβαση στην περιοχή εδώ και δεκαετίες — μόνο που αυτή τη φορά ο ρόλος του Ισραήλ και της Παλαιστίνης ήταν περισσότερο διακοσμητικός, ενώ οι πραγματικοί πρωταγωνιστές ήταν η Τουρκία, το Κατάρ και η Αίγυπτος.

Με φόντο τη γιγαντιαία επιγραφή “Peace 2025” και το γνωστό του χαμόγελο, ο Τραμπ υπέγραψε με τους τρεις ηγέτες μια διακήρυξη για τη Γάζα, δεσμευόμενος ότι «η ειρήνη αυτή θα κρατήσει». Η τελετουργία, θεαματική και επιμελώς σκηνοθετημένη, με δεκάδες ηγέτες να πλαισιώνουν σαν «γλάστρες» τον ηγέτη της υπερδύναμης, στόχευε να παρουσιάσει την Ουάσιγκτον ξανά ως τον αδιαμφισβήτητο ρυθμιστή των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή — αλλά με νέα αρχιτεκτονική ισχύος.

Το «Σχέδιο Τραμπ» και η επιστροφή της Τουρκίας

Το λεγόμενο Σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα προβλέπει τρεις φάσεις:

Άμεση κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγή ομήρων με κρατούμενους.
Σταδιακή αποχώρηση ισραηλινών στρατευμάτων και ανθρωπιστική ανασυγκρότηση με τη συνδρομή της UNRWA.
Πολιτική μετάβαση στη Γάζα, με αποκλεισμό της Χαμάς και δημιουργία ενός νέου παλαιστινιακού διοικητικού σχήματος υπό τουρκική και καταρινή επιτήρηση.

Η Τουρκία, που μετά το 2020 είχε αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, αναδεικνύεται σε πυλώνα αυτής της διαδικασίας. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εμφανιζόμενος πλέον ως «ισλαμικός ρεαλιστής», συνδυάζει τη ρητορική υπεράσπισης των Παλαιστινίων με τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.
Στην Άγκυρα, κυβερνητικοί αξιωματούχοι μιλούν ήδη για «στρατηγική επανένταξη της Τουρκίας στη Δύση», χωρίς να θυσιάζεται η επιρροή της στον μουσουλμανικό κόσμο.

Οι σκηνές της «ειρήνης»

Η τέταρτη ημέρα της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα συνοδεύτηκε από σκηνές συγκίνησης και ανακούφισης.
Είκοσι τελευταίοι εν ζωή όμηροι απελευθερώθηκαν, με αντάλλαγμα σχεδόν 2.000 Παλαιστινίους κρατούμενους.
Στο Τελ Αβίβ, οικογένειες αγκάλιαζαν δικούς τους ανθρώπους που επέστρεψαν ύστερα από δύο χρόνια ομηρίας, ενώ στη Ραμάλα και τη Γάζα χιλιάδες Παλαιστίνιοι πανηγύριζαν την απελευθέρωση συγγενών τους.

Η χαρά όμως συνυπάρχει με την απόγνωση. Η Λωρίδα της Γάζας παραμένει σε ερείπια, με περισσότερους από 67.000 νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους. Η UNRWA και άλλοι οργανισμοί ζητούν άμεση πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς η πρώτη φάση του αμερικανικού σχεδίου δεν έχει ακόμη εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις επιβίωσης για τον άμαχο πληθυσμό.

Η «μεγάλη συμφωνία»: Πέρα από τη Γάζα

Η νέα αμερικανική πρωτοβουλία δεν αφορά μόνο τη Γάζα. Ο Τραμπ επιχειρεί να συνδέσει το μεσανατολικό μέτωπο με τη ρωσοουκρανική σύγκρουση, οικοδομώντας ένα πλέγμα συμμαχιών όπου η Τουρκία θα λειτουργεί ως ενδιάμεσος.
Στην πράξη, η Ουάσιγκτον επιχειρεί να «εργαλειοποιήσει» τη γεωπολιτική θέση της Άγκυρας, μετατρέποντάς την σε κόμβο ενέργειας, διαμεσολάβησης και ελέγχου των ροών.

Αναλυτές στη Νέα Υόρκη και τις Βρυξέλλες βλέπουν στο «όραμα Τραμπ» μια προσπάθεια αποκατάστασης της αμερικανικής ισχύος μέσω εξουσιοδότησης περιφερειακών παικτών.
Η Άγκυρα, το Κάιρο και η Ντόχα αναλαμβάνουν ρόλους που παλαιότερα ανήκαν αποκλειστικά στις ΗΠΑ, λειτουργώντας ως de facto συντονιστές της «μεταπολεμικής» Μέσης Ανατολής.

Οι σχέσεις Τραμπ – Ερντογάν: Από την ένταση στη σύμπλευση

Η σχέση των δύο ηγετών, που κάποτε χαρακτηριζόταν από έντονες διακυμάνσεις, έχει μετατραπεί σήμερα σε ένα ιδιότυπο σύμφωνο αμοιβαίας ωφέλειας.
Ο Τραμπ βλέπει στον Ερντογάν έναν ηγέτη «ισχυρό, ικανό να κάνει συμφωνίες και να τηρεί τον λόγο του». Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, αντιλαμβάνεται τη δεύτερη θητεία Τραμπ ως ευκαιρία για αναβάθμιση του διεθνούς του ρόλου, μακριά από τις πιέσεις που του ασκούσε παλαιότερα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Οι επαφές των δύο ανδρών έχουν πολλαπλασιαστεί τους τελευταίους μήνες — και, σύμφωνα με πηγές της Άγκυρας, δεν περιορίζονται στο μεσανατολικό ζήτημα.
Αφορούν την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, τη συνεργασία στην αντιτρομοκρατία, αλλά και τη δημιουργία ενός νέου «οικονομικού διαδρόμου» από τον Περσικό Κόλπο προς τη Μεσόγειο.

Η νέα Μέση Ανατολή και το ρίσκο της ιστορίας

Η αισιοδοξία του Τραμπ για «ειρήνη στη Μέση Ανατολή» θυμίζει τις μεγάλες αμερικανικές εξαγγελίες του παρελθόντος — από το Όσλο μέχρι το Αβραάμ.
Μόνο που σήμερα, το τοπίο είναι ριζικά διαφορετικό:

Το Ισραήλ βγαίνει τραυματισμένο και πολιτικά απομονωμένο.
Οι Παλαιστίνιοι δεν διαθέτουν ενιαία πολιτική εκπροσώπηση.
Οι αραβικές μοναρχίες παρακολουθούν επιφυλακτικά, επιλέγοντας τη σιωπή.

Σε αυτό το κενό, η Τουρκία του Ερντογάν αναδεικνύεται σε παράγοντα σταθερότητας, αλλά και σε πιθανό ρυθμιστή των ισορροπιών.
Η ερώτηση, ωστόσο, παραμένει: πόσο βιώσιμη μπορεί να είναι μια ειρήνη που στηρίζεται σε προσωποπαγείς σχέσεις και σε ηγέτες που συχνά μετατρέπουν τη διπλωματία σε θεατρική παράσταση;

Η ειρήνη ως θέαμα

Η «Ειρήνη 2025» του Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι απλώς ένα πολιτικό σχέδιο· είναι μια αφήγηση που θέλει να ξαναγράψει την εικόνα των ΗΠΑ στον κόσμο.
Η Τουρκία, άλλοτε ατίθαση σύμμαχος, μετατρέπεται σε κεντρικό θεμέλιο της αμερικανικής στρατηγικής.
Η Μέση Ανατολή, όμως, παραμένει ένα εκρηκτικό μωσαϊκό συμφερόντων, όπου οι εκεχειρίες είναι συχνά προσωρινές και οι μεγάλες δηλώσεις κρύβουν εύθραυστες ισορροπίες.

Ο Τραμπ χαμογέλασε μπροστά στις κάμερες, υψώνοντας τον αντίχειρα κάτω από τη λέξη “Peace”.
Μένει να φανεί αν αυτή η ειρήνη είναι η αρχή μιας νέας εποχής — ή ακόμη ένα διάλειμμα πριν την επόμενη θύελλα της Μέσης Ανατολής.