Χρόνης Διαμαντόπουλος Από την ώρα που βιαστικά ανακοινώθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ η συμφωνία με Χαμάς και Ισραήλ στο Σαρμ Ελ Σέϊχ της Αιγύπτου, ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου για την επίτευξη καταρχήν της εκεχειρίας. Άλλωστε αυτό αφορά η συμφωνία έξι άρθρων, την εκεχειρία, την απελευθέρωση των ομήρων (ζωντανών και σορών) από τη Χαμάς και την απελευθέρωση κρατουμένων από το Ισραήλ. Τίποτε άλλο.
Του Θράσου Ευτυχίδη*
Τα σοβαρά και μεγάλα ζητήματα που ουσιαστικά θα διευθετήσουν σε μόνιμη βάση το ζήτημα αποτελούν το θέμα περαιτέρω διαπραγματεύσεων. Και φυσικά το κυρίαρχο ζήτημα, αυτό της αναγνώρισης του Παλαιστινιακού κράτους, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ μετατίθεται γι άλλη μια φορά μια που αποτελεί κόκκινη γραμμή τουλάχιστον για την κυβέρνηση Νεντανιάχου.
Κατανοούμε λοιπόν ότι πρόκειται για μια συμφωνία ανάγκης που έρχεται κάτω από την τεράστια πίεση της Παγκόσμιας Κοινής Γνώμης αλλά και πιέσεων στο εσωτερικό των αντιμαχόμενων ώστε να σταματήσει επιτέλους η Γενοκτονία που συντελείται σύμφωνα με τον ΟΗΕ στη Γάζα. Μια συμφωνία που αποτελεί αποτέλεσμα της κούρασης των δύο πλευρών.
Πρακτικά ο Πρόεδρος Τραμπ, πρότεινε ένα σχέδιο 20 σημείων που ουσιαστικά η Χαμάς θα έπρεπε να απορρίψει μια που αποτελεί την συνθηκολόγησή της, αλλά οι πιέσεις ήταν τέτοιες ακόμη και από παραδοσιακούς συμμάχους της όπως η Τουρκία και το Κατάρ που υποχρεώθηκε στη μερική αποδοχή του.
Το Ισραήλ πραγματοποίησε την τελευταία αεροπορική επιδρομή στην πόλη της Γάζας την Παρασκευή, την ώρα που συνεδρίαζε το Υπουργικό Συμβούλιο του Ισραήλ για να αποδεχθεί και επίσημα την εκεχειρία. Σήμερα ο Ισραηλινός Στρατός ανακοίνωσε την αποχώρησή του σε σημεία που περιγράφονται από το χάρτη προσάρτημα της συμφωνίας. Οι 72 ώρες για την επιστροφή των ομήρων έχουν ήδη αρχίσει να κυλούν.
Η ίδια η διαδικασία της περισυλλογής των ομήρων είναι μια επίπονη διαδικασία, μια που οι όμηροι κρατούνται σε διαφορετικά σημεία και από διαφορετικές ομάδες. Η διαδικασία της περισυλλογής των σορών είναι ακόμη πιο επίπονη μια που αρκετές από αυτές βρίσκονται θαμμένες κάτω από τόνους ερειπίων. Η Χαμάς ξεκίνησε ήδη την περισυλλογή, αλλά επειδή είναι σίγουρο ότι θα υπάρξουν προβλήματα να υλοποιηθεί η δέσμευση μέσα στις 72 ώρες, έχει ήδη προβλεφθεί από τη συμφωνία του Σαρμ Ελ Σέϊχ, η δημιουργία μηχανισμού από τον Ερυθρό Σταυρό και τις πλευρές για την ανταλλαγή πληροφοριών. Το Ισραήλ το έχει αποδεχθεί αυτό, όπως και την πιθανή σχετική καθυστέρηση.
Τέλος στη βάση της συμφωνίας οι Ισραηλινοί που συνεχίζουν να έχουν υπό τον έλεγχό τους το 53% του εδάφους της λωρίδας, άρχισαν να επιτρέπουν την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.
Αλλά ας δούμε τα επόμενα στάδια. Τι θα συμβεί στη Γάζα μετά την ολοκλήρωση αυτού του πρώτου σταδίου. Υπάρχουν μια σειρά ζητήματα που παραμένουν άλυτα.
Ο αφοπλισμός της Χαμάς και η ουσιαστική διάλυσή της είναι ένας από τους απαράβατους όρους που θέτει το Ισραήλ. Η πλήρης αποχώρηση των Ισραηλινών δυνάμεων είναι ο απαράβατος όρος που θέτει η Χαμάς.
Πόσο πιθανή είναι η πλήρης διάλυση της Χαμάς, η αποκάλυψη και η καταστροφή όλων των τούνελ και των σημείων φύλαξης του οπλισμού της; Μάλλον απίθανη. Η Χαμάς που θεωρείται από μεγάλη μερίδα των κατοίκων της Γάζας δύναμη αντίστασης απέναντι στην Ισραηλινή κατοχή το πιθανότερο είναι να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο με χιλιάδες νέους που θα αναζητούν εκδίκηση μετά τα όσα έχουν συμβεί στη Γάζα τα τελευταία δύο χρόνια. Το δίκτυο των τούνελ αποτελεί το οχυρό της και έχει επενδύσει χρόνια ολόκληρα στη δημιουργία τους και θεωρείται μάλλον απίθανο να παραδώσουν χάρτη του στους Ισραηλινούς ώστε να προχωρήσουν στην καταστροφή του.
Από την άλλη υπάρχει και ένα σοβαρό ζήτημα ασφάλειας στην Γάζα. Στην περίοδο αυτών των δύο χρόνων το Ισραήλ επένδυσε στη δημιουργία ένοπλων ομάδων που λεηλατούν την ελάχιστη βοήθεια που επιτρέπει να εισέλθει. Κάποιος θα πρέπει να τις περιορίσει. Η Χαμάς φαντάζει αυτή τη στιγμή η μοναδική λύση. Ειδικότερα από τη στιγμή που δεν υπάρχει εκφρασμένη επιθυμία χωρών να στείλουν ένοπλες δυνάμεις που θα διασφαλίσουν την ασφάλεια. Η προσφορά της Τουρκίας δε φαίνεται να μπορεί να γίνει δεκτή από το Ισραήλ.
Αυτό που ίσως θα μπορούσαμε να αναμένουμε είναι η καταρχήν παράδοση κάποιου επιθετικού οπλισμού της Χαμάς όπως κάποιοι πύραυλοι μέσου βεληνεκούς ή και οι ρουκέτες αλλά σε καμία περίπτωση του προσωπικού οπλισμού των μελών της. Δεν ξέρουμε αν και κατά πόσο το Ισραήλ θα μπορούσε να αποδεχθεί κάτι τέτοιο ή αν αυτό θα μπορούσε να αποτελεί την αφορμή για επανεκκίνηση των επιχειρήσεων.
Το δεύτερο και ίσως μεγαλύτερο ζήτημα είναι η διακυβέρνηση της λωρίδας μετά και την απόσυρση των ισραηλινών εάν και εφόσον πραγματοποιηθεί.
Η Χαμάς, η Ισλαμική Τζιχάντ και το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης διαφωνούν με σημερινή τους ανακοίνωση στην ξένη κηδεμονία της όποιας κυβέρνησης της Γάζας. Σύμφωνα με το σχέδιο 20 σημείων του Προέδρου Τράμπ, την διακυβέρνηση θα αναλάβει κυβέρνηση Παλαιστίνιων απολίτικων εμπειρογνωμόνων και θα βρίσκεται υπό την κηδεμονία – εποπτεία ενός Συμβουλίου Ειρήνης στο οποίο θα προεδρεύει ο ίδιος. Οι παλαιστινιακές οργανώσεις, θεωρούν ότι αυτό αποτελεί εσωτερική Παλαιστινιακή υπόθεση και καλούν όλες τις οργανώσεις να καθορίσουν εθνική στρατηγική ως προς αυτό. Ακόμη και η Φατάχ που κυριαρχεί στην Παλαιστινιακή Αρχή, δύσκολα θα μπορούσε να εναντιωθεί σε μια τέτοια ανακοίνωση.
Θέματα ουσίας και για τις δύο πλευρές που θα μπορούσαν ίσως να ξεπεραστούν αν υπήρχε εμπιστοσύνη και διαφορετικές συνθήκες. Αυτό είναι σαφές ότι δεν υπάρχει και ακριβώς αυτό προκαλεί ανησυχίες για μια ακόμη αποτυχία.
Καταλυτικός αλλά και απρόβλεπτος παράγοντας των όποιων εξελίξεων αποτελεί ο ίδιος ο Πρόεδρος Τραμπ και η θέλησή του ή μη να επιβάλλει μια πραγματική ειρήνη λειτουργώντας συνθετικά. Τη Δευτέρα θα βρίσκεται στο Ισραήλ όπου θα μιλήσει στην Ισραηλινή Κνεσέτ, ενώ την επόμενη ημέρα θα βρεθεί στην Αίγυπτο όπου αναμένεται να υπογράψει μια συμφωνία για τη Γάζα με τις εγγυήτριες δυνάμεις, Αίγυπτο, Κατάρ και Τουρκία.
Η κατάσταση παραμένει ρευστή, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.
*Ο Θρασύβουλος (Θράσος) Ευτυχίδης, είναι διεθνολόγος, οικονομολόγος και Αναλυτής του Strategy International